1دانش آموخته سطح چهار حوزه علمیه خراسان و مدرس سطح یک حوزه علمیه مشهد. مشهد - ایران
2استاد خارج فقه و اصول حوزه علمیه خراسان و استادیار مرکز تخصصی آخوند خراسانی(ره). مشهد- ایران. (نویسنده مسئول)
تاریخ دریافت: 19 خرداد 1400،
تاریخ بازنگری: 13 دی 1400،
تاریخ پذیرش: 14 دی 1400
چکیده
اهتمام فقه اسلامی به نجات و درمان جان انسان‌ها بر کسی پوشیده نیست اما میزان اهتمام فقه به نجات و درمان حیوانات و جواز صرف بیت‌المال در این خصوص، محل تأمل و پرسش است. این تحقیق به روش توصیفی ـ تحلیلی و به اتکای مصادر فقه و مراجعه به مدارک مکتوب، با استناد به ادلۀ معتبر و شواهد فقهی از دیدگاه فریقین به بررسی نجات جانِ حیوان، قلمروی نجات و صرف بیت‌المال در حفظ، درمان و نجات حیوانات، پرداخته است. بررسی‌ها نشان داد که نجات جانِ حیوان محترم، واجب است. قدرمتیقن در قلمروی نجات حیوانات، شامل حیوانات اهلی دارای ارزش مالی و در اختیار انسان است. در دوره حاضر عدم نجات اغلب حیوانات وحشی به خاطر استفاده در امور علمی و تحقیقاتی یا حفظ حیات‌وحش طبیعی یا منافع مقصوده محلَّله دیگر، تضییع مال محسوب می‌شود و حتی نجاست حیوانات غیرمحترم نیز مانع از نجات نمی‌شود. همچنین حفظ حیوانات در معرض انقراض، واجب و ذبح آن‌ها حتی برای خوردن،حرام است. تشکیل نهادهای حفاظت از حیوانات و خدمات درمانی برای حیوانات، مقابله با حیوان آزاری، آموزش و نگهداری از حیوانات امدادی و... از مصارف جایز بیت‌المال است بلکه در مواردی باید از آن هزینه شود.
1Graduated Student of Level Four & Instructor of First Level of Khorasan Seminary.Mashhad - Iran
2Instructor of Advaned Level Studies of Mashhad Seminary & Assistant Professor of Akhūnd Khorāsani Specialized Center;
چکیده [English]
The concern of Islamic jurisprudence to save and treat human lives is not unknown to anyone, but the extent of concern of jurisprudence to save and treat animals and the permissibility of spending Beyt al-Māl (public treasury) in this regard is questionable. Using a descriptive-analytical method, this study by virtue of jurisprudence sources, referring to written documents, and based on valid and jurisprudential evidence from the perspective of the two major sects (of Shīʻa and Sunnī)has studied saving the life of an animal, the realm of rescue, and the use of public treasury in preserving, treating, and rescuing animals. Studies showed that it is obligatory to save the life of a respectable animal. Agreed certitude in the realm of animal rescue, includes domestic animals with financial value and the animal that is at the disposal of humans. But in the current era, not saving most of the wild animals which are used for scientific and research purposes, for the preservation of natural wildlife, or for other legal intended interests, is considered a waste of property. Even the impurity of disrespectful animals does not prevent them from being saved. Also, it is obligatory to preserve endangered animals and it is forbidden to slaughter them even for eating. Establishment of animal protection institutions, medical services for animals, combating animal abuse, training and maintenance of rescue animals, etc. are allowed to spent from the public treasury expenditures, but in some cases, they must be spent from the public treasury.
زحیلی، وَهْبَة بن مصطفى. (بی‌تا). الفقه الإسلامی وأدلّته. دمشق: دار الفکر.
سبزواری، سید عبدالأعلی. (1409ق). مواهب الرحمان فی تفسیر القرآن. بیروت: مؤسسه اهل بیت(ع).
سبزواری، سید عبدالأعلی. (بی‌تا). مهذب الأحکام فی بیان الحلال والحرام. قم: دارالتفسیر.
سبزواری، محمد باقر. (1423ق). کفایة الاحکام. بی‌جا: مؤسسة النشر الإسلامی.
سعدی، ابوجیب. (1408ق). القاموس الفقهی لغتا و اصطلاحا. چاپ دوم، دمشق: دار الفکر.
سید سابق. (1397 هـ - 1977 م). فقه السنه. چاپ سوم، بیروت – لبنان: دار الکتاب العربی.
شربینی، شمس الدین محمد بن أحمد. (1415هـ - 1994م). مغنی المحتاج إلى معرفة معانی ألفاظ المنهاج. بی‌جا: دار الکتب العلمیة
شربینی، شمس الدین محمد بن أحمد. (بی‌تا). الإقناع فی حل ألفاظ أبی شجاع. بیروت: دار الفکر.
شرف الدین، جعفر. (1420ق). الموسوعه القرانیه، خصائص السور. بیروت: دار التقریب بین المذاهب الإسلامیه.
شیرزای، سید محمد. (1420ق). الفقه، البیئه. بیروت: مؤسسة الوعی الإسلامی.
طباطبایی یزدی، سید محمد کاظم. (1417ق). عروة الوثقى. قم: مؤسسه نشر اسلامی.
طریحی، فخر الدین. (1362ش). مجمع البحرین. چاپ دوم، تهران: انتشارات مرتضوی.
طوسی، محمد بن حسن (شیخ طوسی). (1378ش). المبسوط فی فقه الامامیه. تهران: مرتضوی.
طوسی، محمد بن حسن (شیخ طوسی). (1390ق). تهذیب الاحکام. چاپ سوم، تهران: دار الکتب الاسلامیه.
طوسی، محمد بن حسن (شیخ طوسی). (1400ق). النهایه فی مجرد الفقه والفتاوی. چاپ دوم، بیروت: دار الکتاب العربی.
طوسی، محمد بن حسن (شیخ طوسی). (1407ق). الخلاف. محقق/مصحح: شیخ علی خراسانی و سید جواد شهرستانی و ... ، قم: دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه.
عاملی، زین الدین بن علی(شهید‌ثانی). (1386). الروضه البهیه فی شرح اللمعه الدمشقیه. بی‌جا: جامعة النجف الدینیة.
عاملی، زین الدین بن علی(شهید‌ثانی). (1413ق). مسالک الافهام إلی تنقیح شرائع الإسلام. قم: مؤسسه معارف اسلامی.
عاملی، على بن حسین(محقق کرکی). (1414ق). جامع المقاصد فی شرح القواعد. چاپ دوم، قم: مؤسسه آل البیت علیهم السلام.
مجلسی، محمد باقر. (1404ق). بحارالانوارالجامعه لدرر أخبار الائمه الأطهار علیهم‌السلام. بیروت: مؤسسه الوفاء.
محقق داماد یزدى، سید مصطفى. (1406ق). قواعد فقه. چاپ دوازدهم، تهران: مرکز نشر علوم اسلامى.
محمدی یگانه شاهین، راد قمشی، بیژن یاور، محمد علی صدیقی. (1385). مجموعه دانش فنی جستجو و نجات، کتاب پنجم، فنون نجات درمقابل آورار‌های ساختمانی. بی‌جا: مؤسسه آموزش عالی علمی- کاربردی هلال ایران.
مصطفوی، سید حسن. (1380ش). تفسیر روشن. تهران: مرکز نشر کتاب.
مقدس اردبیلی، احمد. (بی‌تا). مجمع الفائدة والبرهان فی شرح إرشاد الأذهان. قم: مؤسسه نشر اسلامی.
مقدسی، عبدالرحمن بن محمد. (بی‌تا). الشرح الکبیر علی متن المقنع. بیروت: دارالکتاب العربی.
مکارم شیرازی، ناصر. (1424ق). کتاب النکاح. قم: مدرسه الامام على بن ابى طالب(ع).
مکارم شیرازی، ناصر. (1427ق). استفتائات جدید. چاپ دوم، قم: مدرسه الامام علی بن ابی طالب(ع).
موسوی عاملی، سید محمد بن علی(صاحب مدارک). (1413). نهایة المرام فی تتمیم مجمع الفائدة والبرهان. قم: مؤسسه نشر اسلامی وابسته به جامعه مدرسین.
نجفی، محمدحسن. (1366ش). جواهر الکلام فی شرح شرایع الاسلام. چاپ دوم، بی‌جا: المکتبه الاسلامیه.
نراقی، أحمد بن محمّد مهدی. (بی‌تا). مستند الشّیعة فی أحکام الشریعه. قم: مؤسسة آل البیت علیهم السلام لإحیاء التراث.
