آمار
| تعداد نشریات | 50 |
| تعداد شماره‌ها | 2,337 |
| تعداد مقالات | 33,783 |
| تعداد مشاهده مقاله | 12,322,295 |
| تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 5,311,853 |
نگرشی نو به نظام عقلانیت سیاسی اسلامی | ||
| علوم سیاسی | ||
| دوره 26، شماره 1 - شماره پیاپی 101، فروردین 1402، صفحه 250-283 اصل مقاله (752.4 K) | ||
| نوع مقاله: مقاله پژوهشی | ||
| شناسه دیجیتال (DOI): 10.22081/psq.2023.66958.2811 | ||
| نویسنده | ||
| رضا غلامی* | ||
| استادیار پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، تهران، ایران | ||
| تاریخ دریافت: 21 تیر 1402، تاریخ بازنگری: 01 مرداد 1402، تاریخ پذیرش: 09 مهر 1402 | ||
| چکیده | ||
| دست‌یابی به یک عقلانیت اجتماعی قوی و کارآمد، یکی از دغدغه‌های مهم متفکران مسلمان، به‌ویژه هم‌زمان با بلوغ عصر مدرن بوده است. مسأله‌ی اصلی این است که چگونه می‌توان از لابه‌لای نگاه‌های انتزاعی و تک‌ساحته به عقل و عقل‌گرایی میان فیلسوفان و متکلمان اسلامی که در ساحت عمل، به طور عمده در قامت حکمت عملی بروز و ظهور یافته است، به عقلانیتی دست یافت که در عین برخورداری از وجاهت دینی، بتواند ضمن پیوند با عقل ابزاری و به‌تبع آن دانش تجربی، قدرت مادی-معنوی عالم اسلامی را به صورت توأمان برای جبران عقب‌ماندگی‌ها و رقابت با تمدن جدید غرب ارتقاء بخشد؟ برای این منظور، مباحثی کلی در پیشینه‌ی پژوهشی این عرصه مشاهده می‌شود، اما هیچ‌کدام از این مباحث کلی نتوانسته به صورت روشن، نظریه‌ای را جهت ظهور یک عقلانیت اجتماعی کارآمد ارائه کند. پژوهش حاضر، با استنباطی تازه از متون دینی و با توجه به مذاق دین در عرصه‌ی کاربرد عقل ابزاری و محاسباتی، و همچنین دانش عرفی در ساحت حیات فردی و اجتماعی، تلاش نموده تا با ارائه‌ی مفهومی تازه از عقلانیت، پنجره‌ی تازه‌ای را به روی این بحث مهم باز کند. روش پژوهش، استدلالی- استنتاجی است و البته در بررسی متون دینی از روش اجتهادی نیز بهره‌گیری شده است. چارچوب نظری مباحث، به طور عمده مبتنی بر نگرش صدرایی به هستی و انسان شکل گرفته است؛ هرچند در حوزه‌ی عمل، از رویکرد صدرایی نیز عبور شده است. ازجمله ثمرات این بحث می‌توان به کمک مؤثر به شکل‌گیری علوم انسانیِ اسلامی و به‌تبع آن، هموارسازی مباحث نظری حول احیاء تمدن اسلامی اشاره کرد؛ هرچند در کوتاه‌مدت نیز به حل مسائل حکم‌رانی از منظر عقلانیت اسلامی نیز کمک خواهد کرد. | ||
| کلیدواژه‌ها | ||
| عقل؛ عقلانیت؛ حکمت عملی؛ دانش؛ اندیشه سیاسی؛ سیستم‌های اجتماعی؛ تمدن | ||
| عنوان مقاله [English] | ||
| A New Perspective on the System of Islamic Political Rationality | ||
| نویسندگان [English] | ||
| Reza Gholami | ||
| Assistant Professor, Institute for Humanities and Cultural Studies, Tehran, Iran | ||
| چکیده [English] | ||
| The pursuit of an effective social rationality is a significant preoccupation for Muslim intellectuals, especially in the wake of the modern era. The central inquiry revolves around the means to attain rationality while navigating the abstract and unidimensional perspectives on reason and rationalism held by Muslim philosophers and theologians, which finds expression in practical wisdom. This pursuit embodies a rationality that not only maintains religious authenticity but also establishes connections with instrumental reason and empirical science. Such a rationality aims to bolster the material and spiritual prowess of the Islamic world, compensating for past inactivity and failures in competing with the modern Western civilization. There are already general studies of this topic, but has clearly presented a theory of an efficient social rationality. This study explores novel interpretations of religious texts and leverages religious sensibilities to apply instrumental and calculative rationality, along with common-sense scientific approaches, to individual and societal contexts. By doing so, it presents a fresh understanding of rationality within a distinct theoretical framework, offering a unique perspective on this significant subject matter. The research methodology employed in this study is argumentative-deductive, and the method of ijtihad is utilized to analyze religious texts. The theoretical framework primarily draws inspiration from Mulla Sadra's perspective on existence and the nature of human beings, while also expanding beyond the confines of the Sadraean approach in practical terms. One implication of this research is its significant contribution to the development of Islamic human sciences and, by extension, facilitating theoretical discussions on the revival of Islamic civilization. Moreover, in the short term, it can assist in addressing governance issues through the lens of Islamic rationality. | ||
| کلیدواژه‌ها [English] | ||
| Islamic rationality, practical wisdom, political thought, social systems, civilization | ||
| مراجع | ||
|
اکبریان، ر.؛ نائینی. م.ا. (1390). بررسی ابداعات ملاصدرا در حکمت عملی و نتایج آن بر شأن آدمی. حکمت و فلسفه، 7(28)، صص 116-140.
الهی قمشه‌ای، م. (1395). حکمت الهی علم و خاص. تهران: انتشارات روزبه.
باقرزاده، م.س. (1396). ابعاد حکمت عملی در نگاه خواجه نصیرالدین طوسی. قابل دسترس در: yun.ir/kxkoba
پورحسن، ق. (1399). بازخوانی نظریه اعتباریات اجتماعی علامه طباطبایی. نظریه‌های اجتماعی متفکران مسلمان، 2(10)، صص 223-250.
جابری، م.ع. (1399). نقد عقل عربی؛ تکوین عقل عربی. (مترجم: م. آل مهدی). تهران: انتشارات نسل آفتاب.
جعفری، م.ت. (1399). حیات معقول. تهران: موسسه تدوین و نشر آثار علامه جعفری.
جوادی آملی، ع. (1390). تفسیر تسنیم. (ج1). قم: نشر اسراء.
جوادی آملی، ع. (1392). تفسیر تسنیم. (ج20). قم: نشر اسراء.
حسان، ر. و همکاران. (1399). روش‌شناسی پژوهشی علم طراحی به‌مثابه یک روش‌شناسی راه‌حل محور. روش‌شناسی علوم انسانی، شماره 105، صص 35-50.
حسینی بهشتی، م. ر. (1400). مفهوم علم و روش علمی در اندیشه فرانسیس بیکن. پژوهشنامه انتقادی متون و برنامه‌های علوم انسانی، 21(7)، صص 1-25.
حقیقت، س. ص. (1386). فلسفه سیاسی از نگاه اسلام. بازتاب اندیشه، شماره 86. ص 68.
دینانی، غ.ح. (1399ب). اندیشه سهروردی: دیدگاه‌های فلسفی استاد غلامحسین دینانی. ا. منصوری لاریجانی (به کوشش). تهران: انتشارات سروش.
دینانی، غ.ح. (1387). حکمت عملى (تهذیب نفس، اداره منزل و اجتماع از دیدگاه خواجه نصیرالدّین طوسى). تهران: انتشارات روزنامه اطلاعات.
دینانی، غ.ح. (1399 الف). درخشش ابن رشد در حکمت مشاء. تهران: نشر علم.
ذبیحی، م. (1398). حکمت عملی از نگاه سه فیلسوف مسلمان فارابی، ابن سینا و ملاصدرا. تهران: انتشارات سمت.
رازی، ق. (1413ق). حاشیه اشارات. تهران: دفتر نشر فرهنگ اسلامی.
غرویان، م. (1388). هدایت به امر در تفسیر المیزان. معرفت، شماره 13، صص 19-22.
غلامی، ر. (1396). فلسفه تمدن نوین اسلامی. تهران: انتشارات سوره مهر.
غلامی، ر. (1398). نظام عقلانیت سیاسی اسلام و نقش آن در شکل‌گیری تمدن نوین اسلامی. تهران: انتشارات آفتاب توسعه.
غلامی، ر. (1402). معنا و مبنای علوم انسانی اسلامی. تهران: انتشارات پژوهشگاه مطالعات فرهنگی، اجتماعی و تمدنی.
کلینی، م. (1412ق). اصول کافی. (ج1). بیروت: انتشارات دارالتعارف للمطبوعات.
مصلح، ع.ا. (1392). ادراکات اعتباری علامه طباطبایی و فلسفه فرهنگ. تهران: پگاه روزگار نو.
ملکیان، م. (1381). عقلانیت. بازتاب اندیشه، شماره 30، صص 13-21.
نجفی، م.؛ حقانی، م. (1384). تاریخ تحولات سیاسی ایران. تهران: انتشارات موسسه مطالعات تاریخ معاصر ایران. | ||
|
آمار تعداد مشاهده مقاله: 91 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 131 |
||