ویروس های متقلب

ویروس‌های متقلب!

دکتر محمد امین پورحسینقلی، دانشیار آمار زیستی

دکتر سیدرضا محبی، دانشیار ویروس شناسی

ویروس‌ها هم تقلب می‌کنند!

شنیده بودی؟!

 بعید می‌دونیم! خودمون هم خیلی وقت نیست کشف کردیم که تقلب توی این موجودات خیلی‌خیلی کوچیک وجود داره!

ویروس‌ها حتی از باکتری‌ها هم کوچیک‌ترن، اون‌ها عوامل بیماری‌زا هستن که زندگی‌شون بستگی به زندگی یک جاندار داره، یعنی بیرون از بدن یک جاندار هیچ فعالیتی ندارن؛ اما همین که وارد بدن یک جاندار بشن، شروع می‌کنن به تکثیر شدن و همین طور زیاد می‌شن تا این که جاندار رو بیمار و بیمارتر کنن. همه‌ی ما توی سال‌های کرونا نمونه‌ای خطرناک از این ویروس[1] رو دیدیم که جان انسان‌های زیادی رو گرفت.

حالا تصور کن که همین ویروس از دوستان خودش تقلب کرده و خودش رو بدون زحمت شبیه اون‌ها می‌کنه! قبل از این که توضیح بدیم که این تقلب چطور اتفاق میفته، بد نیست این رو بگیم که از بچه‌ای که توی مدرسه و محله، جان همه رو به لب رسونده و هیچ‌کس از دستش در امان نیست، توقع بیشتر از این نیست! به هر حال متقلب از کار درمیاد!

ویروسی هم که به هیچ جانداری رحم نمی‌کنه، چه توقعی ازش داری؟! شاید کمترین کارش همین تقلب باشه!

توی دنیای زیست‌شناسی چیزی به اسم همکاری وجود داره؛ مثل کلونی مورچه‌ها که مورچه‌های کارگر و سرباز و بقیه همه دست به دست هم می‌دن تا خونه رو بسازن و به ملکه غذا برسونن و از نوزادان پرستاری کنن و ...

در بین باکتری‌ها و ویروس‌ها هم همکاری وجود داره؛ یعنی باکتری‌هایی هستن که مواد و مولکول‌هایی ترشح می‌کنن که منابع مورد نیاز برای باکتری‌ها رو فراهم می‌کنن؛ اما جالبه که درکنار این همکاری‌ها، همیشه تقلب هم وجود داره. در مورد باکتری‌ها و ویروس‌ها تقلب دقیقاً به شکلی هست که در انسان‎ها دیده می‎شه، یعنی از روی دست هم کپی‎برداری می‎کنن. مثلاً دو ویروس وارد بدن یک جاندار می‎شن و اولی شروع به فعالیت می‎کنه، دومی به جای این که زحمت بکشه و فعالیت خودش رو شروع کنه، دقیقاً از روی کارهای ویروس اول تقلب کرده و همون‎ها رو انجام می‎ده.

کمی علمی‌تر بخوایم در موردش صحبت کنیم این‎طور می‎شه:

«ویروس‌های متقلب ساختار ژنوم[2] را از روی دست همدیگر کپی‎برداری می‎کنند و مانند آن را درون خود بازتولید می‎کنند تا به بقای بیشتر و سرایت‎پذیری بیشتر خود کمک کنند. اصلاً بسیاری از ویروس‌ها برای بقای خود به تعاملات مشترک بین ژنوم‌های ویروسی متکی هستند. با این حال، هر زمان که همکاری رخ می‌دهد، پتانسیل برای تقلب‌ها و سوء‌استفاده از این همکاری وجود دارد. تقلب در ویروس‌ها زمانی رخ می‌دهد که چندین ژنوم ویروسی، یک سلول میزبان را آلوده کرده و محصولات ژنی را به اشتراک بگذارند. آن وقت است که ویروس زرنگ‌تر شروع به کپی‌کاری می‌کند و ماحصل تلاش ویروس همسایه را برای خودش رونویسی می‌کند.»

[1] کویید 19

[2] مجموعه کامل DNA هر موجود زنده،‌ ژنوم (Genome) آن نام دارد.