آمار

تعداد نشریات48
تعداد شماره‌ها2,300
تعداد مقالات33,297
تعداد مشاهده مقاله11,863,620
تعداد دریافت فایل اصل مقاله5,045,651
میرموسوی, سیدعلی, ثریااردکانی, کمال. (1402). مسئله شهروندی در ایران امروز با تأکید بر نظریه شهروندی‌گفتگویی هابرماس. اسلام و مطالعات اجتماعی, 26(2), 133-166. doi: 10.22081/psq.2023.66285.2773
سیدعلی میرموسوی; کمال ثریااردکانی. "مسئله شهروندی در ایران امروز با تأکید بر نظریه شهروندی‌گفتگویی هابرماس". اسلام و مطالعات اجتماعی, 26, 2, 1402, 133-166. doi: 10.22081/psq.2023.66285.2773
میرموسوی, سیدعلی, ثریااردکانی, کمال. (1402). 'مسئله شهروندی در ایران امروز با تأکید بر نظریه شهروندی‌گفتگویی هابرماس', اسلام و مطالعات اجتماعی, 26(2), pp. 133-166. doi: 10.22081/psq.2023.66285.2773
میرموسوی, سیدعلی, ثریااردکانی, کمال. مسئله شهروندی در ایران امروز با تأکید بر نظریه شهروندی‌گفتگویی هابرماس. اسلام و مطالعات اجتماعی, 1402; 26(2): 133-166. doi: 10.22081/psq.2023.66285.2773

مسئله شهروندی در ایران امروز با تأکید بر نظریه شهروندی‌گفتگویی هابرماس

علوم سیاسی
دوره 26، شماره 2 - شماره پیاپی 102، تیر 1402، صفحه 133-166    اصل مقاله (1.17 M)
نوع مقاله: مقاله پژوهشی
شناسه دیجیتال (DOI): 10.22081/psq.2023.66285.2773
نویسندگان
سیدعلی میرموسوی1؛ کمال ثریااردکانی* 2
1دانشیار، گروه علوم سیاسی، دانشگاه مفید، قم، ایران
2دانشجوی دکتری، مسائل ایران گروه علوم سیاسی، دانشگاه مفید، قم، ایران
تاریخ دریافت: 21 فروردین 1402،  تاریخ بازنگری: 13 مرداد 1402،  تاریخ پذیرش: 10 مهر 1402 
چکیده
مسئلۀ شهروندی از مسائل مناقشه‌برانگیز اندیشۀ ‌سیاسی و موضوعی چالش‌برانگیز در عرصۀ سیاسی ایران معاصر است و رویکردهای متعارضی درباره آن وجود دارد. این تعارض به اختلاف بنیادین در مبانی باز می‌گردد و از‌این‌رو حل آن دشوار می‌نماید. در جهان مدرن نیز با وجود اجماع نسبی بر سر برخی مبانی، همچنان مسئله شهروندی موضوع مناقشه و جدال است. اختلاف و تعارض بین دو رویکرد لیبرال و جمهوری‌گرا به شهروندی را می‌توان وجهی از این چالش دانست. در این راستا، هابرماس کوشیده است با طرح نظریه شهروندی ‌گفتگویی، گامی در حل این مناقشه بردارد. پرسش اصلی این است که با توجه به رویکردهای متعارض به مقوله شهروندی در ایران امروز، چگونه می‌توان در پرتو نگاه هابرماسی به شهروندی ارتباطی، به برون‌رفتی از مسئله شهروندی دست یافت؟ در این نوشتار، با روش توصیفی-تحلیلی این ادعا تقویت شده است که شهروندیِ‌گفتگویی می‌تواند بر پایۀ مؤلفه‌های مؤثر بر ایدۀ شهروندی در ایران (سنّت، مدرنیته، دین ناسیونالیسم)، مسئله شهروندی در ایران امروز را که در تعارض بین رویکردهای شهروندی محافظه‌کار و تجددگرا شکل گرفته است، با رویکرد شهروندی اصلاحی مرتفع کند؛ همچنین دسته‌بندی متفاوتی از مسئله شهروندی در ایران امروز با الهام از آرای هابرماس ارائه شده و نقش قانون در پیوند رویکردهای متعارض شهروندی بررسی شده است.
کلیدواژه‌ها
هابرماس؛ حقوق شهروندی؛ شهروندی محافظه‌کار؛ شهروندی تجددگرا؛ شهروندی اصلاحی؛ نظریه شهروندی‌گفتگویی
عنوان مقاله [English]
The Problem of Citizenship in Contemporary Iran with a focus on Habermas’s Theory of Discursive Citizenry
نویسندگان [English]
Seyed Ali Mirmoosavi1؛ Kamal Sorayya Ardekani2
1Associate professor, Department of Political Sciences, Mofid University, Qom, Iran
2PhD student, Iran Issues, Department of Political Sciences, Mofid University, Qom, Iran
چکیده [English]
The issue of citizenship is a contentious topic in political thought and a complex matter in contemporary Iran's political landscape due to conflicting viewpoints. This divergence stems from fundamental disagreements on core principles, making it even more challenging to resolve. Despite some general consensus on certain principles in the modern world, the problem of citizenship remains a subject of controversy. The clash between liberal and republican perspectives on citizenship can be seen as an aspect of this difficulty. In an attempt to address this problem, Habermas has introduced the concept of discursive citizenry theory as a potential solution. The primary question at hand is how we can navigate the issue of citizenship in light of Habermas's viewpoint on communicative citizenry, considering the conflicting approaches prevalent in contemporary Iran. This article employs the descriptive-analytical method to argue that the concept of discursive citizenry can draw upo n various elements, such as tradition, modernity, religion, and nationalism, to address the issue of citizenship in contemporary Iran. The problem of citizenship in Iran has emerged due to conflicting conservative and modernist approaches, and the article proposes a reformative citizenship approach as a potential solution. Additionally, it draws inspiration from Habermas's perspective to explore an alternative classification of the issue of citizenship in contemporary Iran and the role of law in bridging the gap between contradictory approaches.
کلیدواژه‌ها [English]
Habermas, citizenship rights, conservative citizenship, modernist citizenship, reformative citizenship, discursive citizenry theory
مراجع
  1. احمدی، ح. (1388). بنیادهای هویت ملی ایرانی: چهارچوب نظری هویت ملی شهروندمحور. تهران: پژوهشگاه مطالعات فرهنگی و اجتماعی.
  2. استوار، م. (1396). گذار به دموکراسی در ایران با تأکید بر نقش نخبگان حاکم. دولت‌پژوهی، 3 (11)، صص 53-86.
  3. بروجردی، م. (1395). مقالات (به کوشش: ا. قربانی). تهران: نشر الکترونیک خانه کتاب.
  4. بهرامی، م. (1395). تحول آرای فلسفی یورگن هابرماس دربارۀ نقش دین در حوزه عمومی (چاپ اول). تهران: نشر وایا.
  5. جاوید، م.ج.؛ صادقی، م.؛ شفیع‌زاده خولنجانی، م. (1391). نسبت تکالیف طبیعی و تکالیف شهروندی. دیدگاه‌های حقوق قضایی، شماره59. صص 83-116.
  6. جلایی‌پور، ح. ر. (1388). گونه‌شناسی رویکردهای تغییر: رجحان رویکرد اصلاحی در ایران. علوم اجتماعی، شماره 42-43. صص 327-362.
  7. جلایی‌پور، ح.ر.؛ محمدی، ج. (1388). نظریه‌های متأخر جامعه‌شناسی. تهران: نشر نی.
  8. حسین‌خراسانی، ف.؛ رفیعی، ا. ت.؛ محمودآبادی، س. ا.؛ قریشی، س. ح. (1400). بررسی نقش روحانیت و روشنفکری در نهضت مشروطه. مطالعات اندیشه معاصر مسلمین، 7 (14). صص 181-157.
  9. حسین‌زاده‌راد، ک. (1400). مشکله برابری. رخ نگار، شماره 6-7، صص 77-89.
  10. خلوصی، م.ح. (1396). تبیین مفهوم و مؤلفه‌های شهروندی در فلسفه سیاسی ارسطو و فارابی. تحقیقات بنیادین علوم انسانی، شماره 6، صص 73-96.
  11. خمینی، ر.ا. (1389). صحیفه امام (ج3 و 7). تهران: مؤسسه تنظیم و نشرآثار امام ‌خمینى&.
  12. دال، ر. (1392). تحلیل سیاسی مدرن (مترجم: ح. مشیرزاده). تهران: انتشارات فرهنگ جاوید.
  13. درخشه، ج.؛ خزعلی، ج. (1399). نسبت حلقه کیان با جریان روشنفکری دینی. جامعه‌شناسی سیاسی ایران، 3(12). صص 83-114.
  14. دوستدار، آ. (1366). روشنفکری ایرانی یا هنر نیندیشیدن. چشم‌انداز، 2(1)، چاپ
    پاریس.
  15. دوستدار، آ. (1370). درخشش‌های تیره. کلن: اندیشه‌آزاد.
  16. شفیعی، م. (1389). جامعه‌شناسی سیاسی ایران (مبتنی بر کنش‌ارتباطی). تهران: انتشارات دانشگاه امام صادق×.
  17. شیانی، م.؛ داودوندی، ط. (1389). تحلیلی بر میزان آگاهی از حقوق شهروندی در میان دانشجویان. برنامه‌ریزی رفاه و توسعه اجتماعی، شماره 5. صص 35-60.
  18. طبی‌مسرور، ح.ر.؛ شفیع پوریوردشاهی، پ.؛ حبیبی، م.؛ ملک‌افضلی، ع.ا. (1395). تبیین نظریه شهروندگفتگویی و کنش ارتباطی در شناسایی حوزه عمومی براساس آرای هابرماس. مدیریت شهری و روستایی، شماره 45. صص 70-91.
  19. علیجانی، ر. (1401). گفت‌وگو با محمدرضا نیکفر؛ دین در ایران، امروز و آینده. دفترهای آسو، شماره 16. صص 39-69.
  20. عیسی‌نیا، ر. (1393). فقه و حقوق شهروندی. سیاست متعالیه، 2(4). صص 109-122.
  21. فیرحی، د. (1383). نظام سیاسی و دولت در اسلام. تهران: سمت؛ قم: مؤسسه آموزش عالی باقرالعلوم×.
  22. قربان‌زاده، ق.ع. (1381). مبانی مصلحت عمومی در اندیشه سیاسی امام خمینی&. تهران: پژوهشکده امام خمینی& و انقلاب اسلامی.
  23. قلتاش، ع. (1388). نقد و بررسی رویکردهای تربیت شهروندی در برنامه درسی دوره ابتدایی ایران به منظور ارائه طرح برنامه درسی تربیت شهروندی. رساله دکتری. اصفهان: دانشـگاه آزاد اسلامی واحد خوراسگان.
  24. قلتاش، ع. (1391). مبانی اجتماعی و سیاسی تعلیم و تربیت: بررسی تطبیقی رویکردها و دیدگاه‌های تربیت شهروندی. پژوهشنامه مبانی تعلیم و تربیت، 2(1). صص 47-64.
  25. قنبری، م. (1399). درآمدی بر مبانی حقوق شهروندی در ‌پرتو حقوق عمومی اسلام. فقه و تاریخ تمدن، 6(4). صص 7-15.
  26. گوتک، جا. (1380). مکاتب فلسفی و آراء تربیتی (مترجم: م. ج. پاک‌سرشت). تهران: انتشارات سمت.
  27. لاریجانی، م.ص. (1377). رویکرد نظام سیاسی اسلام، معرفت، شماره 25، صص. 8-24.
  28. محقق‌داماد، س.م. (1394). صلح و اصل برابری انسانی. سایت مرکز دائره‌المعارف بزرگ اسلامی (مرکز پژوهش‌های ایرانی و اسلامی). https://www.cgie.org.ir.
  29. ملایی‌توانی، ع.ر. (1382). تعامل دین و دموکراسی در اندیشه سیاسی آیت‌الله طالقانی. پژوهشنامه متین، 5(21)، صص 129-173.
  30. منوچهری، ع.؛ نجاتی‌حسینی، س.م. (1385). درآمدی بر نظریه شهروندی-گفتگویی در فلسفه سیاسی هابرماس. مطالعات جامعه‌شناختی، شماره 2، صص 1-28.
  31. میراحمدی، س.ح. (1395). بررسی مکاتب محافظه‌کاری و لیبرالیسم. سایت دانشگاه آزاد اسلامی واحد اسلامشهر .https://islamshahr.iau.ir
  32. میرموسوی، س.ع. (24/12/1399). راه سوم فیرحی در میانه سنّت و تجدد. یادداشت روزنامه ایران. شماره ۷۴۹۰.
  33. میک‌سینزوود، ا. (1398). شهروندان و اربابان: تاریخ اجتماعی اندیشه سیاسی غرب از دوران باستان تا قرون وسطای متأخر. تهران: انتشارات لاهیتا.
  34. نجاتی‌حسینی، م. (1384). حق و وظیفه شهروندی در فلسفه سیاسی هابرماس. رساله دکتری. دانشگاه تربیت مدرس.
  35. نش، ک. (1382). جامعه‌شناسی سیاسی معاصر (مترجم: م.ت. دلفروز). تهران: انتشارات کویر.
  36. وثوقی، م.؛ ازکیا، م.؛ غیاث‌آبادی‌فراهانی، ر. (1397). تجددگرایی در شهر و رابطه‌ آن با اخلاق نوع‌دوستانه با شهروندان؛ مطالعه‌ موردی: جوانان 20تا 35 ساله‌ مشهد. مطالعات جامعه‌شناختی شهری، 8(26). صص 99-130.
  37. ورعی، ج. (1381). حقوق و وظایف شهروندان و دولت‌مردان. نشر مجلس خبرگان رهبری.
  38. هابرماس، ی. (1380). جهانی‌شدن و آیندۀ دموکراسی: منظومه پساملی (مترجم: ک. پولادی). تهران: نشر مرکز.
  39. هلد، د. (1378). مدل‌های دموکراسی. ع. مخبر (مترجم). تهران: آگاه.
  40. همایون‌کاتوزیان، م.ع. (1379)، دولت و جامعه در ایران، انقراض قاجار و استقرار پهلوی. (مترجم: ح. افشار). تهران: نشر مرکز.
  41. Banks, J. A. (2008). Diversity group identity and citizenship education in a global age. Educational Researcher,37(3).
  42. Dejeaghere, J. G. (2007). Intercultural and global meaning of citizenship education in the australian secondary curriculum: Between critical contestations and minimal construction. Lanham, MD: Rowman & Littlefield.
  43. Habermas, J. (1989). Moral Consciousness and Communicative Action. Lenhardt & Nicholsen (trans.). Cambridge: The MIT Press.
  44. Habermas, J. (1992). Between Facts and Norms. London: Polity Press.
  45. Hutchings, K. (1999). Cosmopolitan Citizenship. Macmillan.
  46. Turner, B. S. & Hamilton, P. (eds.) (1994). Citizenship: Critical Concepts. Routledge. Vol. 1.
  47. Wesheimer, J. (ed.) (2007). Pledging allegiance: The politics of patriotism in americans schools. New York: Teachers
آمار
تعداد مشاهده مقاله: 162
تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 91