محمدی, سید مهدی. (1402). نقش تاریخ در فرایند استنباط فقهی با تأکید بر کشف سنت و حکم فقهی. اسلام و مطالعات اجتماعی, 24(شماره 3- پاییز 1402 - مسلسل 95), 61-86. doi: 10.22081/hiq.2024.75251
سید مهدی محمدی. "نقش تاریخ در فرایند استنباط فقهی با تأکید بر کشف سنت و حکم فقهی". اسلام و مطالعات اجتماعی, 24, شماره 3- پاییز 1402 - مسلسل 95, 1402, 61-86. doi: 10.22081/hiq.2024.75251
محمدی, سید مهدی. (1402). 'نقش تاریخ در فرایند استنباط فقهی با تأکید بر کشف سنت و حکم فقهی', اسلام و مطالعات اجتماعی, 24(شماره 3- پاییز 1402 - مسلسل 95), pp. 61-86. doi: 10.22081/hiq.2024.75251
محمدی, سید مهدی. نقش تاریخ در فرایند استنباط فقهی با تأکید بر کشف سنت و حکم فقهی. اسلام و مطالعات اجتماعی, 1402; 24(شماره 3- پاییز 1402 - مسلسل 95): 61-86. doi: 10.22081/hiq.2024.75251
جامعةالمصطفی العالمیة/مجتمع آموزش عالی فقه /مدیر مدرسه عالی فقه و معارف/عضو هیات علمی المصطفی
تاریخ دریافت: 09 مرداد 1400،
تاریخ بازنگری: 01 شهریور 1402،
تاریخ پذیرش: 11 شهریور 1402
چکیده
یکی از عرصه‌های مهم مباحث نوپدید فقهی، بررسی نقش تاریخ در فقه‌پژوهی با تأکید بر پرسش‌هایی درباره چگونگی کشف سنت و خاستگاه صدور حکم فقهی است. در این پژوهش با روش تحلیلی ـ استنادی، نقش دانش تاریخ در عرصه دو پرسش مذکور بررسی شده است. مهم‌ترین نتایج این پژوهش آن است که سه امر اثبات اتصال سیره به عصر حضور (به عنوان یکی از راه‌های یقین‌آور برای نیل به سنت محکی)، تکوین پدیده یقین‌آور تواتر در اخبار و سرانجام تحصیل اجماع (که کارویژه‌ای در جهت دست‌یابی قطعی به نظر امام معصوم7 است)، نیازمند اطلاعات معتبر و تحقیقات روش‌مند تاریخی و یا مطالعات و پژوهش‌های معطوف به تاریخ فقه و فقهاست. از سوی دیگر، شناخت مصادیق موضوعات احکام به ویژه موضوعات مستنبطه و شناخت فلسفه صدور برخی فتاوای سرنوشت‌ساز مانند حکم تحریم تنباکو، از دیگر عرصه‌های نقش‌آفرینی تاریخ در فقه‌پژوهی به شمار می‌آید.
The Role of History in the Process of Jurisprudential Inference with the Emphasis on the Discovery
of Tradition and Jurisprudential Decree
نویسندگان [English]
Seyied Mahdi Mohammadi
Al-Mustafa International University / Complex of Higher Education in Jurisprudence / Director of the School of Jurisprudence and Knowledge
چکیده [English]
One of the important areas of emerging jurisprudential debates is the investigation of the role of history in jurisprudence with an emphasis on questions about the how of discovering the tradition and the origin of issuing jurisprudential decree. In this research, the role of history knowledge in the field of the two mentioned questions has been investigated using the citation-analytical method. The most important results of this research are that the three matters of proving the connection of conduct to the age of presence (as one of the certain ways to reach the authentic tradition), the development of the certain phenomenon of frequency in the news and finally the study of consensus (which is a special task in the direction of achieving certainty according to Imams ), it requires reliable information and methodical historical studies and researches focusing on the history of jurisprudence and jurists. On the other hand, knowing the examples of the subjects of rulings, especially the inferred subjects, and knowing the philosophy of issuing some fateful fatwas, such as the tobacco ban, are among the other areas of history's role-playing in jurisprudence study.
کلیدواژه‌ها [English]
philosophy of history, philosophy of jurisprudence, history of jurisprudence, history of jurists, relationship between history and jurisprudence
مراجع
ابن بابویه، محمد بن علی، الخصال، تحقیق علی اکبر غفاری، اول، قم: جامعه مدرسین، 1362.
جناتی شاهرودی، محمدابراهیم، منابع اجتهاد از دیدگاه مذاهب اسلامی، بی‌جا، بی‌تا.
خلخالی، سید محمدمهدی موسوی، حاکمیت در اسلام یا ولایت فقیه، ترجمه جعفر الهادی، اول، قم: دفتر انتشارات اسلامی، 1422ق.
روحانی، سیدصادق حسینی، فقه الصادق7، اول، قم: دار الکتاب ـ مدرسه امام صادق7، 1412ق.
سعدی ابوجیب، القاموس الفقهی لغة و اصطلاحا، دوم، دمشق: دارالفکر، 1408ق.
شهید ثانی (زین الدین عاملی)، الرعایة فی علم الدرایة، تحقیق عبدالحسین محمدعلی بقال، قم: مکتبة آیةالله المرعشی العامة، ۱۴۰۸ق.
شهید صدر، محمدباقر، بحوث فی علم الأصول، تقریرات حسن عبدالساتر، اول، بیروت: الدار الاسلامیه، 1417ق.
شهید مطهری، مرتضی، مسأله حجاب، مجموعه آثار استاد شهید مطهری، ج19، تهران: صدرا، 1358.
شیخ انصاری، مرتضی بن محمدامین، کتاب المکاسب المحرمة و البیع و الخیارات، تحقیق گروه پژوهش در کنگره، اول، قم: کنگره جهانی بزرگداشت شیخ اعظم انصاری، 1415ق.
شیخ حرّ عاملی، وسائل الشیعة الی تحصیل مسائل الشریعة، تحقیق عبدالرحیم الرَّبانی الشیرازی، پنجم، بیروت: دار إحیاء التراث العربی، 1403ق.
شیخ طوسی، محمد بن حسن، المبسوط فی فقه الإمامیة، تحقیق سید محمدتقی کشفی، سوم، تهران: المکتبة المرتضویة لإحیاء الآثار الجعفریة، 1387ق.
طباطبایی یزدی، سیدمحمدکاظم، العروة الوثقی فیما تعم به البلوی، دوم، بیروت: مؤسسة الأعلمی للمطبوعات، 1409ق.
علامه حلی، حسن بن یوسف، قواعد الأحکام فی معرفة الحلال و الحرام، تحقیق گروه پژوهش دفتر انتشارات اسلامی، اول، قم: دفتر انتشارات اسلامی، 1413ق.
ـــــــــــ، مختلف الشیعة فی أحکام الشریعة، تحقیق گروه پژوهش دفتر انتشارات اسلامی، دوم، قم: دفتر انتشارات اسلامی، 1413ق.
کربلایی، شیخ حسن، تاریخ دخانیه، به کوشش رسول جعفریان، اول، قم: انتشارات الهادی، 1377.
کرمانی، ناظم الاسلام، تاریخ بیداری ایرانیان، به کوشش علیاکبر سعیدی سیرجانی، چهارم، تهران: آگاه، 1362.
کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، چهارم، تهران: دار الکتب الإسلامیة، 1407ق.
محقق حلی، نجم الدین جعفر بن حسن، المعتبر فی شرح المختصر، تحقیق محمدعلی حیدری و سیدمهدی شمس الدین و سیدابومحمد مرتضوی و سیدعلی موسوی، اول، قم: مؤسسه سیدالشهداء7، 1407ق.
محقق کرکی، علی بن حسین (م940ق)، الخراجیات (قاطعة اللجاج فی تحقیق حلّ الخراج)، قم: مؤسسة النشر الاسلامی، 1413ق.
مظفر، محمدرضا، اصول الفقه، بی‌جا: نشر دانش اسلامی، 1405ق.
مکارم شیرازی، ناصر، دایرة المعارف فقه مقارن، تحقیق جمعی از اساتید و محققان حوزه، اول، قم: انتشارات مدرسه امام علی بن ابی طالب7، ۱۴۲۷ق.
