آمار

تعداد نشریات54
تعداد شماره‌ها2,462
تعداد مقالات35,184
تعداد مشاهده مقاله13,995,838
تعداد دریافت فایل اصل مقاله6,253,261
غفوری الحسنی, خالد, شریف طبع (نویسنده مسئول), محمد یحیی, سعیدی, محمد مهدی. (1402). مبانی فقهی وجوب اهدای عضو. اسلام و مطالعات اجتماعی, 30(116), 7-38. doi: 10.22081/jf.2024.67413.2708
خالد غفوری الحسنی; محمد یحیی شریف طبع (نویسنده مسئول); محمد مهدی سعیدی. "مبانی فقهی وجوب اهدای عضو". اسلام و مطالعات اجتماعی, 30, 116, 1402, 7-38. doi: 10.22081/jf.2024.67413.2708
غفوری الحسنی, خالد, شریف طبع (نویسنده مسئول), محمد یحیی, سعیدی, محمد مهدی. (1402). 'مبانی فقهی وجوب اهدای عضو', اسلام و مطالعات اجتماعی, 30(116), pp. 7-38. doi: 10.22081/jf.2024.67413.2708
غفوری الحسنی, خالد, شریف طبع (نویسنده مسئول), محمد یحیی, سعیدی, محمد مهدی. مبانی فقهی وجوب اهدای عضو. اسلام و مطالعات اجتماعی, 1402; 30(116): 7-38. doi: 10.22081/jf.2024.67413.2708

مبانی فقهی وجوب اهدای عضو

فقه
دوره 30، شماره 116، دی 1402، صفحه 7-38    اصل مقاله (1.45 M)
نوع مقاله: مقاله پژوهشی
شناسه دیجیتال (DOI): 10.22081/jf.2024.67413.2708
نویسندگان
خالد غفوری الحسنی1؛ محمد یحیی شریف طبع (نویسنده مسئول)* 2؛ محمد مهدی سعیدی3
1استادیار، گروه فقه و اصول جامعة المصطفی العالمیة، قم، ایران.
2دانش‌آموختۀ سطح چهار حوزه علمیه قم، قم، ایران.
3دانشجوی دکتری فقه و مبانی حقوق اسلامی دانشگاه تهران، تهران، ایران.
تاریخ دریافت: 31 شهریور 1402،  تاریخ بازنگری: 03 دی 1402،  تاریخ پذیرش: 15 بهمن 1402 
چکیده
فقیهان معاصر با توجه به آیات و روایات و بررسی متون فقهی، برداشت‌های متفاوتی درباره جواز و عدم جواز اهدای عضو ارائه داده‌اند. بر اساس یافته‌های این پژوهش، عضو هر قسمتی از بدن مثل سلول، بافت و استخوان همراه با گوشت را شامل می‌شود؛ همچنین حکم اولیه اهدای عضو، اصل اباحه است؛ زیرا دلیلی بر حرمت آن وجود ندارد و عنوان ضرر بر هر نوع اهدای عضوی، صادق نیست. در این پژوهش با استناد به آیات، روایات، حکم عقل و مذاق شریعت که بر ظهور لفظی مجموع ادله مبتنی است و حجیت آن، امری عرفی و مستند به سیره عقلاست، وجوب کفائی اهدای عضو ثابت شده است. با نگاه به مجموع روایت‌هایی مانند روایت‌های یاری‌رساندن به مؤمنان، حرمت ظلم‌کردن و خوار‌کردن مؤمن، دفع ضرر از مؤمن، تقیه، روایت‌های قَسَم دروغ برای حفظ جان، مال خود و مؤمن، روایت‌های شکافتن شکم میت برای خارج‌کردن جنین، روایت‌های نهی از اجابت‌نکردن مؤمن و همچنین با نگاهی به مسئله از منظر فقه حکومتی و حکم حکومتی، این اطمینان پیدا می‌شود که وجوب کفائی اهدای عضو برای نجات جان مسلمان و برای اجابت مضطری که در زندگی دشواری به سر می‌برد، جزو ارادۀ تشریعی شارع است.
کلیدواژه‌ها
اهدای عضو؛ وجوب پیوند اعضا؛ نجات جان؛ مذاق شریعت
عنوان مقاله [English]
Jurisprudential Principles of the Obligation to Donate Organ
نویسندگان [English]
Khaled Qafouri Al-Hassani1؛ Mohammad Yahya Sharif Tab’e(corresponding author)2؛ Mohammad Mahdi Saeedi3
1Assistant Professor, Department of Fiqh and Usul, Al-Mustafa University, Qom, Iran.
2Level Four (PhD) of Qom Seminary, Qom, Iran.
3PhD student of Fiqh and Principles of Islamic Law, University of Tehran, Tehran, Iran.
چکیده [English]
Contemporary jurists have presented different viewpoints about the permissibility and impermissibility of organ donation according to the verses and narratives and the examination of jurisprudential texts. According to the findings of this study, the organ includes any part of the body such as cells, tissues, and bones along with meat. In addition, the primary ruling on organ donation is based on the principle of Ibahah (permissibility) because there is no reason for it to be haram (prohibited) and the title of loss is not true for any type of organ donation. In this research, by referring to the verses, narratives, rulings of reason and the taste of the Shari'ah, which is based on the verbal appearance of all the arguments, and its validity is a customary and documented matter according to the way of reason, the sufficient obligation of organ donation has been proven. By looking at a set of narratives such as narratives regarding helping the believers, oppressing and humiliating a believer as a haram act, avoiding harm from the believer, taqiya ( a precautionary dissimulation or denial of religious belief and practice), narratives of false swearing to save life, property and the believer, narratives of opening a corpse's stomach to remove the fetus, narratives about the prohibition of not answering the believer, as well as looking at the issue from the perspective of government jurisprudence and government ruling, it is confirmed that the sufficient obligation of organ donation to save the life of a Muslim and to meet the needs of a person who is living a difficult life is part of the religious will of Share’e (lawmaker).
کلیدواژه‌ها [English]
Organ donation, the obligation to transplant organs, saving lives, the taste of Sharia
مراجع
* قرآن کریم
1.    ابن منظور، محمد بن مکرم. (1408ق). لسان العرب (ج15). بیروت: دار التراث العربی.
2.    اراکی، محسن. (1400ق). فقه نظام سیاسی اسلام (ج1). قم: مجمع الفکر الاسلامی. 
3.    اردبیلی، احمد بن محمد. (بی‌تا). زبدة البیان فی احکام القرآن. تهران: المکتبة الجعفریة لاحیاء الآثار الجعفریه.
4.    آزاد قزوینی، علی. (1373). المسائل المستحدثه. قم: دفتر تبلیغات اسلامی.
5.    اصغری، محسن؛ موسوی، سمیه. (1396). نظام حاکم بر قرارداد واگذاری پیوند عضو در حقوق ایران. تهران:مجمع علمی و فرهنگی مجد.
6.    اصفهانی، محمد‌حسین بن عبدالرحیم. (1404ق). الفصول الغرویة فی الاصول الفقهیة. قم: دار احیاء العلوم الاسلامیه.
7.    آصفی، محمد‌مهدی. (1381). پیوند اعضای مردگان مغزی. فقه اهل‌بیت(علیهم السلام) (ج31، 
صص 3-44). مؤسسه دائرة‌المعارف فقه اسلامى بر مذهب اهل بیت(علیهم السلام).
8.    آقابابایی، اسماعیل. (1386). پیوند اعضا از بیماران فوت شده و مرگ مغزی. قم: پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی.
9.    بحرانی، محمد سند. (1423ق). فقه الطب والتضخم النقدی. بیروت: مؤسسة ام القری للتحقیق و‌النشر.
10.    بروجردی، حسین. (1380ق). نهایة الأصول. تهران: نشر تفکر.
11.    بهبهانی، محمدباقر. (1417ق). حاشیه مجمع الفائده والبرهان. قم: مؤسسة العلامه المجدد الوحید البهبهانی.
12.    جعفری لنگرودی، محمدجعفر. (1378). ترمینولوژی حقوق. تهران: گنج دانش.
13.    حاتمی، علی‌اصغر؛ مسعودی، ندا. (1391). مبانی فقهی پیوند اعضا از مردگان مغزی و تحلیل ماده واحده راجع به پیوند اعضا مصوب 1379. فصلنامه پژوهش‌های حقوق خصوصی، 1(1)، صص 106-127. 
14.    حبیبی، حسین. (1380). مجموعه مقالات مسایل مستحدثه پزشکی (ج1). قم: بوستان کتاب. 
15.    حرعاملی، محمد بن حسن. (بی‌تا). وسائل الشیعة الی تحصیل مسائل الشریعه (ج12 و 15 و 16 و 23). بیروت: دار احیاء التراث العربی.
16.    حسینی، سید‌صادق. (1393). خرید و فروش و پیوند اعضا از دیدگاه فقه و حقوق. تهران: شرکت انتشارات علمی و فرهنگی.
17.    حکیم، محمد‌تقی بن محمد‌سعید. (1418ق). الأصول العامة فی الفقه المقارن (ج1). قم: مجمع جهانی اهل‌بیت(علیهم السلام).
18.    خرازی، سید محسن. (1376) زراعة الاعضاء. مجله فقه الاهل البیت(علیهم السلام) (ج19، 
صص 60-110). مؤسسة دائرة‌المعارف فقه اسلامى بر مذهب اهل بیت(علیهم السلام).
19.    خراسانی، محمد‌کاظم بن حسین. (1409ق). کفایة الأصول. قم: مؤسسه آل‌البیت(علیهم السلام).
20.    خراسانی، محمد‌کاظم بن حسین. (1429ق). درر الفوائد. تهران: انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
21.    خمینی، روح الله. (1420ق). رسائل العشره. تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی(ره).
22.    خمینی، روح الله. (بی‌تا). تحریر الوسیله (ج1). قم: مؤسسه مطبوعات دار العلم.
23.    خویی، ابوالقاسم. (1422ق). مصباح الفقاهه. قم: مؤسسة احیاء آثار الامام الخوئی.
24.    دیلمی، ابو یعلی سلار. (1414ق). المراسم العلویه والاحکام النبویه. قم: معاونت فرهنگی مجمع جهانی اهل‌بیت(علیهم السلام).
25.    رواسی، علی اصغر. (1388). آناتومی انسانی. تهران: انتشارات دانشگاه پیام نور.
26.    ساجدی، فاطمه. (1399). واگذاری و پیوند اعضا از دیدگاه فقه و حقوق. یزد: انتشارات 
سید علیزاده.
27.    سلطانیه، محمد. (1396). اهدای جنین و قالب حقوقی آن. تهران: مجمع علمی و فرهنگی مجد.
28.    شریعتی، روح الله. (1394). قواعد فقه سیاسی. قم: پژوهشگاه فرهنگ و علوم اسلامی.
29.    شریف‌طبع، محمدیحیی. (1401). مبانی فقهی و گسترۀ وجوب اهدای عضو. (استاد راهنما: خالد غفوری الحسنی). رساله علمی سطح چهار، مرکز مدیریت حوزه‌های علمیه.
30.    شهید اول، محمد بن مکی. (بی‌تا). القواعد والفرائد (ج1، چاپ اول). قم. مکتبة المفید.
31.    صافی‌گلپایگانی، لطف‌الله. (1380). جامع الاحکام (ج1). قم: مؤسسه انتشارات حضرت معصومه(علیها السلام)).
32.    صدر، سید‌محمد‌باقر. (1430ق). دروس فی علم الاصول (ج2). بیروت: دار التعارف للمطبوعات.
33.    طباطبایی، سید‌محمد‌حسین. (1417ق). المیزان فی تفسیر القرآن (ج4). قم: دفتر انتشارات اسلامی.
34.    طبرسی، فضل بن حسن. (1415ق). مجمع البیان (ج3). بیروت: مؤسسه اعلمی.
35.    طوسی، محمد بن حسن. (1351ق). المبسوط (ج6). تهران: مکتبة المرتضویة.
36.    طوسی، محمد بن حسن. (1409ق). التبیان (ج3). قم: مکتب الأعلام الاسلامی.
37.    عاید الدیات، سمیرة. (۱۹۹۹م). عملیات نقل وزرع الأعضاء البشریة بین الشرع والقانون (چاپ اول). عمان الاردن: مکتبة دارالثقافة للنشر والتوزیع.
38.    عباسی، محمود؛ کلهرنیا گلکار؛ میثم. (1392) مرگ مغزی، نه مرگ قطعی و نه حیات، وضعیتی خاص در پرتو تکنولوژی‌های نوین زیست پزشکی. فصلنامه حقوق پزشکی، 7(24)، صص 47-64.
39.    عبدالرحمن، عبدالمنعم محمود. (1419ق). معجم المصطلحات و الالفاظ الفقهیه (ج1). قاهره: دار الفضیله.
40.    علی‌دوست، ابوالقاسم. (1388). فقه و مصلحت. قم: پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی.
41.    الغرة الداغی، عارف علی. (2012م). قضیه فقهیه فی نقل الاعضاء البشریه. بیروت: دار الکتب العلمیه. 
42.    قاسمی، محمد‌علی. (1395). دانشنامه فقه پزشکی (ج1). قم: مرکز فقهی ائمه اطهار(علیهم السلام).
43.    قاسمی، محمد‌علی. (1399). آیات فقه پزشکی. قم: مرکز فقهی ائمه اطهار(علیهم السلام).
44.    قائینی، محمد. (1395). پژوهشی در مسائل فقه پزشکی. قم: مرکز فقهی ائمه اطهار(علیهم السلام).
45.    قرائتی، محسن. (1388). تفسیر نور (ج2). تهران: مرکز فرهنگی درس‌هایی از قرآن.
46.    کلینی، محمد بن یعقوب. (1401ق). الفروع من الکافی (2 و 3 و 4). بیروت: دار الصعب و دار التعارف.
47.    گلپایگانی، سیدمحمدرضا. (1409ق) مجمع المسائل (ج3، چاپ دوم). قم: دار القرآن الکریم.
48.    لاریجانی، باقر. (1384). پیوند اعضا (مباحث علمی، اخلاقی، حقوقی و فقهی). تهران: انتشارات برای فردا.
49.    مجلسی، محمدباقر. (1404ق). مرآه العقول (ج9). تهران: دار الکتب الاسلامیه.
50.    محقق داماد، سید‌مصطفی. (1372). مباحثی از اصول فقه (ج2). تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
51.    مرتضوی، سیدمحسن. (1394). پیوند اعضا و مرگ مغزی در آیینه فقه. مشهد: نسیم رضوان.
52.    مرکز اطلاعات و منابع اسلامی. (1389). فرهنگ نامه اصول فقه (ج1). قم: پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی.
53.    مسجدسرایی، حمید؛ جباری، مصطفی. (1398). پیوند عضو یکی از محرمات نکاح. فصلنامه پژوهش‌های فقه و حقوق اسلامی، 15(55)، صص 163-178.
54.    مشکانی، عباسعلی. (1400). در آمدی بر فلسفه فقه حکومتی. تهران: کتاب فردا.
55.    مظفر، محمدرضا. (1430ق). اصول الفقه (ج1). قم: مؤسسه نشر اسلامی.
56.    مکارم شیرازی، ناصر.(1427ق). استفتائات جدید مکارم (ج1). قم: مدرسه امام علی بن ابی‌طالب(علیه السلام).
57.    ملک افضلی اردکانی. (1399). قاعده حفظ نظام. قم: پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی.
58.    مؤمن قمی، محمد. (1372). کلمات سدیدة فی مسائل جدیدة. قم: دفتر انتشارات اسلامی جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
59.    المیساوی، محمد الطاهر. (بی‌تا). مقدمه مقاصد الشریعه. بی‌جا.
60.    نائینی، محمد‌حسین. (1424ق). حکومت اسلامی درسنامه اندیشه سیاسی اسلام. قم: مرکز مدیریت حوزه علمیه قم.
61.    نجفی، محمد‌حسن بن باقر. (1981م). جواهر الکلام فی شرح شرایع الاسلام (ج16 و 21 و 43). بیروت: دار احیاء التراث العربی.
62.    نظری توکلی، سعید. (1381). پیوند اعضا در فقه اسلامی. مشهد: بنیاد پژوهش‌های آستان قدس رضوی.
63.    واعظی، احمد. (1385). حکومت اسلامی درسنامه اندیشه سیاسی اسلام. قم: مرکز مدیریت حوزه علمیه قم.
64.    وبگاه انجمن اهدای عضو ایرانیان. (1402). بخش آمار و اطلاعات اهدای عضو، بازیابی‌ شده در آبان 1402 از:

https://ehdacenter.ir/archive/article/2759553

آمار
تعداد مشاهده مقاله: 314
تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 311


سامانه مدیریت نشریات علمی. قدرت گرفته از سیناوب