آمار

تعداد نشریات48
تعداد شماره‌ها2,296
تعداد مقالات33,250
تعداد مشاهده مقاله11,855,461
تعداد دریافت فایل اصل مقاله5,039,598
ارجمندی‌فر, محمد حسن, ظهیری ناو, بیژن. (1401). تأملی در معنای ترنج در سورۀ یوسف (ع) (با رویکردهای: واژگانی، ترجمانی، تفسیری، حدیثی و ادبی). اسلام و مطالعات اجتماعی, 7(25), 9-34. doi: 10.22081/jrla.2023.65027.1372
محمد حسن ارجمندی‌فر; بیژن ظهیری ناو. "تأملی در معنای ترنج در سورۀ یوسف (ع) (با رویکردهای: واژگانی، ترجمانی، تفسیری، حدیثی و ادبی)". اسلام و مطالعات اجتماعی, 7, 25, 1401, 9-34. doi: 10.22081/jrla.2023.65027.1372
ارجمندی‌فر, محمد حسن, ظهیری ناو, بیژن. (1401). 'تأملی در معنای ترنج در سورۀ یوسف (ع) (با رویکردهای: واژگانی، ترجمانی، تفسیری، حدیثی و ادبی)', اسلام و مطالعات اجتماعی, 7(25), pp. 9-34. doi: 10.22081/jrla.2023.65027.1372
ارجمندی‌فر, محمد حسن, ظهیری ناو, بیژن. تأملی در معنای ترنج در سورۀ یوسف (ع) (با رویکردهای: واژگانی، ترجمانی، تفسیری، حدیثی و ادبی). اسلام و مطالعات اجتماعی, 1401; 7(25): 9-34. doi: 10.22081/jrla.2023.65027.1372

تأملی در معنای ترنج در سورۀ یوسف (ع) (با رویکردهای: واژگانی، ترجمانی، تفسیری، حدیثی و ادبی)

فصلنامه مطالعات ادبی متون اسلامی
دوره 7، شماره 25، اردیبهشت 1401، صفحه 9-34    اصل مقاله (1.2 M)
نوع مقاله: مقاله پژوهشی
شناسه دیجیتال (DOI): 10.22081/jrla.2023.65027.1372
نویسندگان
محمد حسن ارجمندی‌فر* 1؛ بیژن ظهیری ناو2
1دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی دانشگاه محقق اردبیلی
2استاد گروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه محقق اردبیلی اردبیل
تاریخ دریافت: 19 مهر 1401،  تاریخ بازنگری: 24 آذر 1401،  تاریخ پذیرش: 17 دی 1401 
چکیده
شناخت همه جانبۀ واژه -به عنوان سنگ‌بنای متن- در ترجمۀ قرآن مجید از اهمیتی خاص برخوردار است. به ویژه وقتی مترجم با «واژگان چندمعنایی» مواجه می‌شود که در این راستا برای رسیدن به ترجمۀ مطلوب، لازم است به همۀ این معانی آگاه باشد و به تناسب بافت متن، معنای بایسته را از میان معانی مختلف آن انتخاب کند. در عین حال باید احتمال«بیگانه و دخیل بودن» واژه را نیز در نظر داشته باشد، رویکردی که در برگردان فارسی واژۀ مُتَّکَأً در آیۀ 31 سورۀ یوسف در بیش تر ترجمه‌های فارسی قرآن کریم نادیده گرفته شده است. در بخشی از این آیه که روایتگر داستان رویارویی زنان مصر با حضرت یوسف7، به دعوت همسر عزیز مصر است، آمده:«وَأَعْتَدَتْ لَهُنَّ مُتَّکَأً» یعنی زلیخا به زنان مصر، یک«متکأ» داد سپس ادامه می دهد: «به هریک از آنان کارد داد». با این که در روایت این رخداد در ادبیات منظوم و منثور فارسی-از زمان رودکی تا امروز- سخن از حضور نارنج یا ترنج در دست زنان مصر بوده است، اما در بیش تر ترجمه‌های فارسی از نارنج یاد نشده است. بررسی63 ترجمۀ فارسی این آیه نشان داد تنها 5 درصد از مترجمان (3مترجم) این واژه را ترنج معنا کرده و 95 درصد(60 مترجم) آن را پشتی وتکیه گاه، محفل، میوه و نوعی غذا ترجمه کرده‌اند. در جست وجوی رویکرد، معنای واژۀ مُتَّکَأً در 168 کتاب‌ تفسیر، حدیث و لغت به زبان عربی، بررسی و مشخص گردید 101 کتاب این واژه را واژه‌ای عبری دانسته و آن را ترنج یا نارنج معنا کرده‌اند. بنابراین بهترین معادل برای واژۀ مُتَّکَأً در این آیه، ترنج یا نارنج است و این امر، لزوم گسترش دایرۀ معنایی واژگان چندمعنایی تا مرز شناسایی واژه‌های غیرعربی قرآن مجید را آشکار می سازدو بر اهمیت تناسب برگردان فارسی واژگان چندمعنایی با بافت متن و منطق آیه دلالت دارد.
کلیدواژه‌ها
قرآن کریم؛ سورۀ یوسف؛ ترجمه؛ مُتکاً؛ ترنج و نارنج
عنوان مقاله [English]
A Ponder upon the Meaning of the words Turanj in Chapter Yusuf in the Holy Qur’an (Analysis of Lexical, Translational, Exegetical, Traditional, and Literary Approaches)
نویسندگان [English]
Mohammad Hasan Arjmandi far1؛ Bijan Zahiri Naav2
1PhD student of Persian language and literature of Mohaghegh Ardabili University
2Professor of the Department of Persian Language and Literature, Mohaghegh Ardabili University, Ardabil
چکیده [English]
A comprehensive understanding of the multi-faceted aspect of the word - as the cornerstone of the text - holds particular significance in the translation of the Holy Quran. Especially when faced with "polysemous words," the translator must be aware of all these meanings to select the essential meaning based on the text's context. However, considering the possibility of the word being "foreign and alien" is crucial, an approach often overlooked in the Persian translation of the term "مُتَّکَأً" in Surah Yusuf, verse 31. In a part of this verse which narrates the confrontation of the Egyptian women with Yusuf which was an invitation by the Emir of Egypt’s wife, it is mentioned that "واعتدت لهن متکا" meaning Zulaykh gave them متکا meaning repast and then furthers that she gave them a knife. While the literature depicts the presence of oranges or citrus fruits in the hands of Egyptian women in the story of Yusuf in the Persian poetry and prose of Persian since the time of Rudaki until now, Persian translations commonly neglect this. A survey of 63 Persian translations of this verse revealed only 5% (3 translators) translated the term as "ترنج" (Citrus), while 95% (60 translators) translated it as a seat, gathering place, fruit, or a type of food. A review of 168 Arabic books on interpretation, hadith, and dictionaries showed that 101 considered "مُتَّکَأً" a Hebrew word, interpreting it as "ترنج" (Citrus) or orange. Therefore, the best equivalent for "مُتَّکَأً" in this verse is "ترنج" or orange, emphasizing the need to expand the semantic scope of polysemous words to identify non-Arabic words in the Holy Quran and highlighting the importance of aligning Persian translations with the text's context and logic.
کلیدواژه‌ها [English]
Holy Quran, Surah Yusuf, Translation, "مُتَّکَأً", Citrus, Orange
مراجع
  1. ابن الهائم، شهاب‌الدین(1423ق)، التبیان فی تفسیر غریب القرآن، ، بیروت: دار الغرب الإسلامی.
  2. ابن حسنون (1365ق)، اللغات فی القرآن، قاهره: مطبعة الرسالة.
  3. ابن عادل (بی‌تا)، اللباب فی علوم الکتاب، بی جا، بی‌نا.
  4. احمد امیدعلی و فاطمه خلیلی (1396)، بررسی واژگان چندمعنا و اهمیت آن در ترجمه قرآن بر اساس بافت مطالع موردی: واژگان الحرف، السماء، شعائر در سوره حج، مطالعات ادبی متون اسلامی، سال دوم، زمستان، شماره 4 (پیاپی 8)، صص39-60
  5. امانی، رضا و شیداکریمی و سیده زهره صالحی (1393)، ترجمه معنا شناختی عناصر فعلی- اسمی در قرآن، نشریۀ مطالعات ترجمه قرآن و حدیث، دورۀ 1، پاییز و زمستان، شماره 2، صص1-23.
  6. بغوی، أبو محمد (1420ق)، تفسیر البغوی احیاء التراث، ، بیروت:دار إحیاء التراث العربی.
  7. بیومی مهران، محمد (1389). بررسی تاریخی قصص قرآن، ترجمۀ سید محمد راستگو، تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.
  8. پاکتچی، احمد (1393)، ترجمه شناسی قرآن کریم: رویکرد نظری و کاربردی(مطالعه از سطح واژگان تا ساخت جمله)، تهران: انتشارات دانشگاه امام صادق7
  9. پالمر، فرانک (1366)، نگاهی تازه به معناشناسی، ترجمۀ کورش صفوی، چاپ اول، تهران:نشر مرکز.
  10. جامی، عبدالرحمن (1378)، هفت اورنگ، ، تهران: مرکز مطالعات ایرانی.
  11. جمعی از محققان (1376)، فرهنگ نامه علوم قرآن، ، قم: انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی.
  12. جمعی از نویسندگان (بی‌تا)، ادیان شناسی، بی جا:بی نا.
  13. خانی کلقای، حسین وکوثر حلال خور (1394)، بررسی ترجمه و معادل ساختاری مفعول مطلق با محوریت ترجمۀ فولادوند(بررسی موردی سورۀ نساء)، دوفصلنامۀ پژوهش‌های ترجمه در زبان و ادبیات عربی، سال پنجم، بهار و تابستان، شمارۀ 12، صص89-118.
  14. خرمشاهی، بهاء الدین (1377)، دانشنامه قرآن و قرآن پژوهی، تهران: دوستان.
  15. دینوری، ابن قتیبة (بی‌تا)، غریب القران، بی جا، بی‌نا.
  16. رازی، ابن أبی حاتم (1419ق)، تفسیر ابن ابی حاتم، ریاض: مکتبة نزار مصطفى الباز.
  17. رازی، زین الدین (1420ق). مختارالصاح، بیروت: المکتبة العصریة.
  18. رازی، فخر الدین (1420ق). التفسیر الکبیر(مفاتیح الغیب)، ، بیروت: دارالاحیاء التراث العربی
  19. راغب اصفهانی، حسین بن محمد (1401ق)، المفردات فی غریب القرآن، قم: دفتر نشر الکتاب.
  20. رشیدالدین میبدی، ابوالفضل (1393)، کشف الاسرار و عده الابرار، ، تهران: امیرکبیر.
  21. رودکی سمرقندی، ابوعبدالله جعفر بن محمد (1376)، دیوان رودکی سمرقندی، چاپ دوم، تهران: نگاه.
  22. سعدی، مصلح الدین، (1380)، غزلیات سعدی، تهران: فکرروز.
  23. ...........................، (1385)، کلیات سعدی، تهران: هرمس.
  24. شوکانی الیمنی، محمد (1414ق)، فتح القدیر للشوکانی، ، دمشق: دار ابن کثیر.
  25. شهبازی، محمود و علی اصغر شهبازی (1393)، واژگان چند معنا و اهمیت آن در ترجمه قرآن کریم، مطالعات ترجمه قرآن و حدیث، دوره اول، بهار و تابستان، شماره 1، صص47-68
  26. طبرسی، فضل‌بن حسن (1412ق). مجمع البیان فی تفسیر القرآن، ، بیروت: دارالمعرفة.
  27. طیب‌حسینی، سیدمحمود (1388)، نشریه معرفت، ج143، قم: موسسه آموزشی پژوهشی امام خمینی(ره).
  28. عبد الباری، عبد المجید (بی‌تا). الروایات التفسیریه فی فتح الباری، ج2، بی‌نا.
  29. عبدی، مالک (1394)، آسیب‌شناسی ترجمه‌ فولادوند با تکیه بر کارکردهای صرفی، نحوی، واژگانی و بلاغی دانش معناشناسی، نشریه مطالعات ترجمه قرآن و حدیث، بهار و تابستان، دورۀ دوم، شمارۀ3، صص127-149.
  30. عطاردی، عزیز الله (بی‌تا)، مسند الإمام الصادق أبی عبد الله جعفر بن محمد7، بی جا: بی‌نا.
  31. فهمی حجازی، محمود (1379)، مدخل الی علم اللغه، قاهره: دارالثقافه.
  32. قرطبی، شمس الدین (1384ق). تفسیر القرطبی، ج9، قاهره: دار الکتب المصریة.
  33. قمی، علی بن ابراهیم (بی‌تا). تفسیر القمی، ج، 1، بی‌نا.
  34. مجد، امید (1393)، قرآن مجید با ترجمه منظوم (قرآن‌نامه)، تهران: امید مجد.
  35. مصباح، کاظم (1396)، قاعده ترجمه لغات مشترک فارسی و عربی و بررسی آن در ترجمه های معاصر قرآن کریم، پژوهش‌های قرآنی، سال بیست و دوم، تابستان، شماره 2 (پیاپی 83)، صص162-181.
  36. مطوری، علی و هدیۀ مسعودی ‌صدر (1395)، بافت موقعیت و نقش آن در ترجمه‌ قرآن، نشریۀ مطالعات قرآنی، سال هفتم، تابستان، شماره26، صص9-28.
  37. مظهری، محمد ثناء الله (بی‌تا)، التفسیر المظهری، بی جا: بی‌نا.
  38. مکارم شیرازى، ناصر(1387)، لغات در تفسیر نمونه، ، قم: انشارات مؤسسه امام علی بن ابی طالب7.
  39. ملاحویش (1382ق)، بیان المعانی، ، دمشق: مطبعة الترقی.
  40. موسوی‌بجنوردی، محمدکاظم (1393). دانشنامه فرهنگ مردم ایران، تهران: مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی.
  41. موسوی‌همدانی، سیدمحمدباقر (1399). ترجمۀ تفسیر المیزان، تهران: لوح محفوظ.
  42. مولوی، جلال‌الدین محمد (1375)، کلیات دیوان شمس، تهران: راد.
  43. میرزاده، عادل وحسین ایمانیان، و علی بشیری (1400)، نقد ترجمه سوره یوسف براساس بافت موقعیتیِ متن مبدأ از دیدگاه مایکل هالیدی(برای نمونه، ترجمه صفارزاده و غراب)، نشریۀ پژوهش‌های زبان شناختی قرآن، سال دهم، بهار و تابستان، شماره 1، صص135-152.
  44. نظامی گنجه‌ای (1335)، کلیات دیوان حکیم نظامی گنجه‌ای، تهران: امیرکبیر.
آمار
تعداد مشاهده مقاله: 7
تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 15