دانشیار، مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی، قم، ایران.
تاریخ دریافت: 13 مهر 1402،
تاریخ بازنگری: 02 آذر 1402،
تاریخ پذیرش: 29 فروردین 1403
چکیده
هدف پژوهش حاضر پاسخ به این پرسش اساسی است که حکمت سیاسی معاصر، چه تحلیلی از بنیادهای نظری انقلاب اسلامی به صورت استدلالی ارائه می‌کند؟ بر‌این‌‌اساس تمرکز این پژوهش بر بیان برهان‌های فلسفی حکیمان معاصر در چارچوب حکمت سیاسی اسلامی برای تبیین این بنیادهای نظری است و از این جهت، استحکام تحلیلی بنیادها را موجب می‌شوند. در این جهت، با روش استدلالیِ مبتنی بر تحلیل داده‌های بنیادین در آثار حکیمان سیاسی معاصر، تبیینی جامع از بنیادهای نظری انقلاب اسلامی در دو دسته بنیادهای نظری عام شامل تحول‌خواهی هدفمند، کمال‌طلبی اجتماعی، اصالت کرامت انسانی؛ و بنیادهای نظری خاص شامل بینش توحیدی، ضرورت حاکمیت دین و امر به معروف و نهی از منکر ارائه شده و جایگاه هر یک از بنیادها در الگوی انقلاب اسلامی به صورت برهانی مستدل گردیده است. نتیجه اینکه از منظر حکیمان معاصر، در میان مجموعه عوامل خرد و کلان مؤثر بر تحقق انقلاب اسلامی، عوامل مرتبط با ویژگی‌های انسانی و دینی جامعه، تأثیر بیشتری در روند انقلاب دارند؛ چنان‌که در مباحث امام خمینی نیز بر نقش حداکثری تحول روحی مردم و دغدغه‌ها و آرمان‌های دینی ایشان در شکل‌گیری انقلاب اسلامی تأکید متمایزی وجود دارد.
The Theoretical Foundations of the Islamic Revolution in Contemporary Political Wisdom
نویسندگان [English]
Hadi Shojaei
Associate professor, Imam Khomeini Education and Research Institute, Qom, Iran
چکیده [English]
The present research aims to address the following fundamental question: how does contemporary political wisdom (Islamic political philosophy) analytically examine the theoretical underpinnings of the Islamic Revolution of Iran? The study delves into the philosophical arguments presented by contemporary Islamic philosophers within the realm of Islamic political philosophy, with the objective of elucidating these theoretical foundations in a cogent manner. To achieve this objective, I employ an argumentative approach based on the analysis of primary data within the works of contemporary Islamic political philosophers, aiming to provide a comprehensive account of the theoretical foundations of the Islamic Revolution categorized into two main groups: general theoretical foundations, encompassing purposeful pursuit of transformation, social pursuit of perfections, and the primacy of human dignity, as well as more specific foundations such as monotheistic insight, the necessity of religious sovereignty, and the principle of enjoining the right and forbidding the wrong. I present arguments supporting the significance of each foundation within the framework of the Islamic Revolution. In conclusion, drawing from the perspective of contemporary Islamic philosophers, I argue that among the myriad factors influencing the realization of the Islamic Revolution, those related to the societal aspects of human and religious characteristics exerted the most substantial impact, echoing Imam Khomeini's emphasis on the paramount role of spiritual transformation and religious ideals of the populace in shaping the Islamic Revolution.
کلیدواژه‌ها [English]
Islamic Revolution of Iran, theoretical foundations, Islamic political philosophy, Islamic political philosophers, Imam Khomeini, enjoining the right and forbidding the wrong, social pursuit of perfections
مراجع
قرآن کریم.
برنجکار، ر. (1379). مفهوم حکمت در قرآن و حدیث. در: صحیفه مبین (مجموعه مقالات). شماره 4، صص 85-100.
خامنه‌ای، س.ع. (24/05/1390). بیانات در دیدار جمعى از شعرا. قابل دسترس در:
https://farsi.khamenei.ir/speech-content?id=16980
خامنه‌ای، س.ع. (29/03/1379) . بیانات در دیدار با نمایندگان دورۀ ششم مجلس شوراى اسلامى. قابل دسترس در:
https://farsi.khamenei.ir/speech-content?id=3013
خامنه‌ای، س.ع. (22/07/1382). بیانات در دیدار اساتید و دانشجویان دانشگاه‌هاى استان زنجان. قابل دسترس در:
https://farsi.khamenei.ir/speech?nt=2&year=1382
خامنه‌ای، س.ع. (18/ 11/ 1384). بیانات در دیدار پرسنل نیروی هوایی. قابل دسترس در:
https://farsi.khamenei.ir/speech-content?id=3330
خامنه‌ای، س.ع. (21/3/1387). بیانات رهبر معظم انقلاب اسلامى در اولین دیدار با نمایندگان مجلس هشتم. قابل دسترس در:
https://farsi.khamenei.ir/speech-content?id=4029
خامنه‌ای، س.ع. (31/06/1366). سخنرانى آیت‌الله خامنهاى در چهلودومین مجمع عمومى سازمان ملل، نیویورک. قابل دسترس در:
https://farsi.khamenei.ir/speech?nt=2&year=1366
خامنه‌ای، س.ع. (10/03/1369). پیام به مناسبت اولین سالگرد ارتحال حضرت امام خمینى&. قابل دسترس در:
https://farsi.khamenei.ir/message-content?id=2316
خامنه‌ای، س.ع. (20/8/1385). بیانات در دیدار مردم شاهرود. قابل دسترس در:
https://farsi.khamenei.ir/speech-content?id=3366
خامنه‌ای، س.ع. (18/ 11/ 1384). بیانات در دیدار پرسنل نیروی هوایی. قابل دسترس در:
https://farsi.khamenei.ir/speech-content?id=3330
خامنه‌ای، س.ع. (08/12/1384). بیانات در دیدار استانداران سراسر کشور. قابل دسترس در:
https://farsi.khamenei.ir/speech-content?id=3331
خامنه‌ای، س.ع. (11/08/1382). بیانات در دیدار مسئولان و کارگزاران نظام. قابل دسترس در:
https://farsi.khamenei.ir/speech-content?id=3202
خامنه‌ای، س.ع. (23/02/1379). بیانات در خطبههاى نماز جمعۀ تهران. قابل دسترس در:
https://farsi.khamenei.ir/speech-content?id=3005
خامنه‌ای، س.ع. (22/04/1371). بیانات در دیدار فرماندهان گردان‌ها، گروهان‌ها و دستههاى عاشوراى نیروهاى مقاومت بسیج سراسر کشور، در سالروز شهادت امام سجاد×. قابل دسترس در:
https://farsi.khamenei.ir/speech-content?id=2627
خامنه‌ای، س.ع. (26/03/1370). پیام به حجاج بیتالله الحرام. قابل دسترس در:
https://farsi.khamenei.ir/message-content?id=2464
خامنه‌ای، س.ع. (28/07/1395). بیانات در دیدار نخبگان علمى جوان. قابل دسترس در:
https://farsi.khamenei.ir/speech-content?id=34703
خامنه‌ای، س.ع. (09/11/1368). سخنرانى در دیدار با مسئولان و کارگزاران نظام جمهورى اسلامى، در آستانهى یازدهمین سالگرد پیروزى انقلاب اسلامى ایران. قابل دسترس در:
https://farsi.khamenei.ir/speech-content?id=2259
خامنه‌ای، س.ع. (1393). تفسیر سوره برائت. تهران: انتشارات انقلاب اسلامی.
جعفری تبریزی، م.ت. (1379). مولوی و جهان‌بینی‌ها. تهران: مؤسسه تدوین و نشر آثار علامه جعفری.
جعفری تبریزی، م.ت. (1393). معرفت‌شناسی (تدوین: ع. نصری). تهران: مؤسسه تدوین و نشر آثار علامه جعفری.
جوادی آملی، ع. (1378). حماسه و عرفان (تنظیم و ویرایش: م. صفایی). قم: مرکز نشر اسراء.
جوادی آملی، ع. (1383). تفسیر موضوعی قرآن مجید (ج17). قم: مرکز نشر اسراء.
جوادی آملی، ع. (1389). ولایت فقیه: ولایت فقاهت و عدالت (ج17، تنظیم: م. محرابی). قم: مرکز نشر اسراء.
خسروپناه، ع. (1388). چیستی حکمت در قرآن، روایت و فلسفه. مشکوه، شماره 103، صص 12-36.
خمینی، ر.ا. (13739. ولایت فقیه (حکومت اسلامی). تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی&.
خمینی، ر.ا. (1378). صحیفه امام: مجموعه آثار امام خمینی. (ج5، 8-10). تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی.
دهخدا، ع.ا. (1377). لغتنامه. (ج3). تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
سبزواری، م.ب. (1381). روضة الأنوار عباسی: مبانی اندیشۀ سیاسی و آیین مملکت‌داری (مصحح: ن. لک‌زایی). قم: بوستان کتاب.
سیاهپوش، ا. (1401). انقلاب اسلامی در منظومه فکری آیت‌الله خامنه‌ای (دام‌ظله). تهران: دفتر نشر معارف (وابسته به نهاد نمایندگی مقام رهبری در دانشگاه).
شادی‌افین، ح. (1398). انقلاب اسلامی ایران از منظر آیت‌الله جوادی آملی: زمینه‌ها، علل شکل‌گیری و استمرار آن. قم: مهر امیرالمومنین×.
شهرزوری، م. (1383). رسایل الشجرة الالهیة فی علوم الحقایق الربانیه. (ج1). تهران: انتشارات مؤسسه پژوهشی حکمت و فلسفه ایران.
صدر، م.ب. (1393). اسلام، راهبر زندگی؛ مکتب اسلام؛ رسالت ما (مترجم: م. زندیه). قم: مرکز الابحاث و الدراسات التخصصیه للشهید الصدر.
صدر، م.ب. (1421ق). الاسلام یقود الحیاه. در: الاسلام یقود الحیاه، المدرسه الاسلامیه، رسالتنا. قم: مرکز الابحاث و الدراسات التخصصیه للشهید الصدر.
صدرالدین شیرازی(ملاصدرا)، م. (1425ق). الحکمة المتعالیة. (ج7). قم: طلیعه النور.
علیخانی، ع.ا. (1397). خرد خفته؛ فلسفه و حکمت سیاسی اسلامی و گذار به سیاست عملی. تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
کیخا، ن؛ لک‌زایی، ش. (1402). رهیافت حکمی به انقلاب اسلامی (تحلیل انقلاب اسلامی از منظر حکمت متعالیه). تهران: انتشارات سروش.
لک‌زایی، ن؛ لک‌زایی، ر. (1390). تحلیل انقلاب اسلامی ایران در چارچوب حکمت متعالیه. پژوهشنامه متین، 13(51)، صص 131-155.
مجلسى، م.ب. (1403ق). بحار الأنوار. (ج44، 97). (مصحح: جمعى از محققان). بیروت: دار إحیاء التراث العربی.
مصباح یزدی، م.ت. (1382). آذرخشی دیگر از آسمان کربلا (ویراستار: م. پاک‌روان). قم: مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی&.
