آمار
| تعداد نشریات | 54 |
| تعداد شماره‌ها | 2,446 |
| تعداد مقالات | 34,905 |
| تعداد مشاهده مقاله | 13,853,927 |
| تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 6,179,537 |
استدلال‌پذیری زبان فقه و حقوق | ||
| فلسفه حقوق | ||
| دوره 2، شماره 2، دی 1402، صفحه 67-88 اصل مقاله (4.46 M) | ||
| نوع مقاله: مقاله پژوهشی | ||
| شناسه دیجیتال (DOI): 10.22081/phlq.2023.60840.1008 | ||
| نویسندگان | ||
| احمد واعظی* 1؛ لیلا سلیمانی2 | ||
| 1استاد، گروه فلسفه و کلام اسلامی، دانشگاه باقرالعلوم(ع)، قم، ایران | ||
| 2دانشجوی دکتری، گروه فلسفه حقوق، دانشگاه باقرالعلوم(ع) قم، ایران | ||
| تاریخ دریافت: 13 اردیبهشت 1400، تاریخ پذیرش: 11 اردیبهشت 1402 | ||
| چکیده | ||
| هدف پژوهش حاضر بررسی استدلال‌پذیری زبان فقه و حقوق بود. در این راستا، صدق‌پذیری گزارههای فقهی و حقوقی مورد بحث قرار گرفته و به این پرسش که آیا اشتمال فضای فقه و حقوق به ادراکات اعتباری و مضامین وضعی و قراردادی، مجالی برای اظهارات زبانی معرفت‌بخش و صدق و کذب‌پذیر باقی میگذارد یا خیر؟ پاسخ داده شده، سپس امکان اقامه استدلال منطقی و تألیف قیاس استنتاجی در حوزه فقه و حقوق نیز مورد بحث قرار گرفته است. نتایج نشان داد که، با وجود اینکه اعتبار، قرارداد، انشاء و جعل پایه و اساس احکام و قوانین و مفاهیم حقوقی است، ولیکن درپی این اعتبار و جعل شرعی و عقلایی، در محیط عقلایی و شریعت، واقعیات اعتباری موجودیت پیدا میکنند. لذا، به نوعی این امور اعتباری، امور واقعی حساب میشوند. اظهار زبانی، در مورد امور واقعی صدق و کذب‌پذیر است. بنابراین، عبارات اعلامی و اخباری در خصوص امور اعتباری نیز صدق و کذب‌پذیر است. در نتیجه احکام، قوانین و مفاهیم حقوقی صدق و کذب‌پذیر است. گزارههای توصیفی و اخباری در حوزه فقه و حقوق، سمانتیکال و معنادار است. دارای ارزش صدق بوده و صدق و کذب آنها محرز و قابل تشخیص است. هر نظام حقوقی، «واقعی» را در اختیار قرار میدهد که میتوان درباره آن واقع، قضایای اعلامی و اخباری ارائه کرد، و صدق و کذب آن قضایا تابع مطابقت با واقعیت آن نظام حقوقی است. در قضایای اخباری فقهی که حکمی تکلیفی یا وضعی و اعتبار و جعلی شرعی به اسلام و شریعت نسبت داده می‌شود، آنچه حجّت شرعی بر آن اقامه می‌شود، میباشد، که مشتمل بر مفاد و مقتضای ادلّه اجتهادی از قبیل امارات و ظنون معتبره و همچنین مشتمل بر ادلّه فقاهتی همچون اصول عملیه می‌شود. با مراجعه به ادلّه مربوطه، صدق گزاره فقهی احراز می‌شود. در فقه و فقاهت، انواع استدلال وجود دارد. برخی از این استدلال‌ها بر موضوعات معطوف است، و برخی به احکام آن موضوعات. برخی از استدلال‌ها برای رسیدن به قواعد اصولی بوده و برخی برای حل مشکلات و مسائل فقهی است. استدلال‌های مورد کاربرد در فقه و اصول شامل موارد مزبور است: استدلال براساس استظهار و دریافت معنای دلیل لفظی است. یا مبتنی بر تحلیل ارتکازات عرفی و عقلایی. یا قیاس استنتاجی و استدلال منطقی غیرمبتنی بر استظهار و ارتکازات عقلایی. استدلال مبتنی بر استظهار و دریافت دلیل لفظی یا استظهار آیات و روایات در فقه و اصول گاه جنبه صغروی دارد، گاه برای حل مسئله کبروی فقه و اصول کاربرد دارد. استدلال مبتنی بر ارتکازات عرفی و عقلایی نیز در دو عرصه موضوعی و حکمی و به عبارتی صغروی و کبروی در حوزه فقه اصول کاربرد دارد. استدلال منطقی و استنتاج عقلی بدون تکیه بر استظهار لفظی و تحلیل ارتکازات و سیرههای عقلایی هم در اصول فقه و هم فقه، در وصول به حکم کلی کاربرد دارد. قیاس استنتاجی و استدلال منطقی، قالب و شکل منطقی همه استدلال‌های فقهی و اصولی است. بنابراین، فقه و حقوق دانشی است که بر انواع استدلال‌ها متکی است. استدلال‌های حقوقی، قضایی و فقهی برآمده از استظهار از قوانین، منابع نقلی دین و احکام و تحلیل ارتکازات عرفی و عقلایی است. زبان فقه و حقوق آماده و مستعد تألیف قیاسی استنتاجی و استدلال منطقی است. | ||
| کلیدواژه‌ها | ||
| فقه و حقوق؛ ارزش صدق؛ صدق‌پذیری؛ علامه طباطبائی؛ ارتکازات عرفی؛ ارتکازات عقلی. | ||
| عنوان مقاله [English] | ||
| Reasoning of the Language of Jurisprudence and Law | ||
| نویسندگان [English] | ||
| Ahmad Vaezi1؛ Leila Soleimani2 | ||
| 1Professor, Department of Philosophy and Islamic Theology, Baqir al-Olum University, Qom, Iran | ||
| 2PhD. student, Department of Philosophy of Law, Baqir al-Olum University, Qom, Iran. | ||
| چکیده [English] | ||
| The aim of the current study is to investigate the reasoning of the language of jurisprudence and law. In this regard, the validity of jurisprudence and legal propositions has been critically discussed; the issue whether or not the inclusion of jurisprudence and law to credit perceptions and status and contractual themes leaves a room for knowledgeable, truthful and falsifiable linguistic statements. Then the possibility of making a logical argument and writing an inferential analogy in the field of jurisprudence and law has also been analyzed. The results depict that, although credit, contract, composition and settlement are the basis of rulings, laws and legal concepts, following such creditability, sharia and rational establishing, esp. in the rational and canonical condition, make credit facts exist. Therefore, in a way, these credits are considered real matters, Linguistic statements are true and falsifiable about real matters. Therefore, announcements and statements about credits are also true and false. As a result, rulings, laws and legal concepts might be true and falsifiable. Descriptive and statements in the field of jurisprudence and law are semantic and meaningful. It has the value of truth that its truth and falsity are certain and recognizable. Every legal system provides a "reality" about facts presented, and the truth and falsity of those propositions are subject to conformity with the reality of that legal system. In jurisprudential statement where a mandatory or conditional ruling and the validity and fakeness of Sharia is attributed to Islam and Sharia, what Sharia evidence is established on it, including the provisions and requirements of ijtihad evidence such as circumstantial evidence or presumption and valid suspicion (speculation). It also concludes jurisprudential evidence such as practical principles. According to the relevant evidence, the truth of the jurisprudential statement is verified. In fiqh (jurisprudence), there are different types of reasoning; some arguments focus on topics, and some on the rulings of those topics. Some are to reach the basic rules and some are to solve jurisprudential problems and issues. Arguments used in jurisprudence and principles include the following: Arguments which are based on manifestation and understanding the meaning of verbal evidence or based on the analysis of customary and rational concentrations, or inferential analogy and logical reasoning not based on rational manifestation and concentration. On the other side, there are some Arguments based on manifestation and receiving verbal proof or manifestation of Verses and Hadiths in jurisprudence and principles sometimes with a minor aspect, besides it is used to solve the problem of pride in jurisprudence and principles. Arguments based on customary and rational concepts are used in the two fields of thematic and ruling fields, in other words, minor and majors in the field of fundamental jurisprudence. Logical reasoning and rational inference with no relying on verbal expression and analysis of rational concentrations and ways are used both in the principles of jurisprudence, reaching at a general ruling. Inferential analogy and logical reasoning which are both the logical form of all jurisprudential and principled arguments. Therefore, jurisprudence and law are knowledge that relies on all kinds of arguments. Legal, juridical and jurisprudential arguments are derived from the manifestation of laws, sources of religion and rulings, whereas the analysis of customary and rational concentrations. The language of jurisprudence and law is prone to authoring analogies, inferences and logical reasoning. | ||
| کلیدواژه‌ها [English] | ||
| jurisprudence and law, value of truth, acceptability of truth, Allameh Tabatabaei, customary concentration, intellectual concentration | ||
| مراجع | ||
|
اصفهانی، محمدحسین (1415ق). نهایه الدرایه فی شرح الکفایه. تحقیق ابوالحسن القائنی. قم: موسسه آل البیت، ج1.
جوادی آملی، عبدالله (1387). چالشهای حکمت متعالیه در سیاست. به اهتمام شریف لک‌زایی. قم: پژوهشکده علوم و اندیشه سیاسی، پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی.
خراسانی، محمدکاظم (1409ق). کفایه الاصول. قم: موسسه آل‌البیت.
خمینی، سید روح‌الله (بی‌‌تا). کتاب البیع. قم: مطبعه مهر.
سرل، جان (1385). افعال گفتاری. ترجمه محمدعلی عبداللهی. قم: پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی.
شمس، منصور (1397). آشنایی با معرفت‌شناسی. تهران: نشر هرمس.
صدر، سید محمدباقر (1405ق). بحوث فی علم الاصول. تقریر سید محمود هاشمی. قم: المجمع العلمی للشهید الصدر.
طباطبایی، سید محمدحسین (1350). اصول فلسفه و روش رئالیسم. تهران: آخوندی، ج2.
طباطبایی، سید محمدحسین (بی‌‌تا). حاشیه الکفایه. قم: نمایشگاه و نشر کتاب.
غروی نائینی، محمدحسین (1404ق). فوائد الاصول. تقریر محمدعلی کاظمی. قم: موسسه النشر الاسلامی.
لاریجانی، صادق (1394). فلسفه علم اصول. قم: مدرسه علمیه ولی عصر، ج5.
واعظی، احمد (1399). زبان فقه و حقوق. قم: موسسه بوستان کتاب.
Kramer, M. (2001). Objectivity and the rule of law. Cambridge University Press.
Searle, J. (1995). The construction of social reality. New York: Free Press. | ||
|
آمار تعداد مشاهده مقاله: 260 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 115 |
||