داستان طلبه‌ای که میرزابنویس نظمیه شده!

سرویس ادب و هنر - 2

داستان طلبه‌ای که میرزابنویس نظمیه شده!

معرفی کتاب «یاس کبود»

نشر «کتابستان معرفت»

راضیه تجار

نگارش رمان تاریخی دشوارتر از رمان تخیلی است، چون نویسنده حین به کار بردن قوه تخیل باید به حقایق تاریخی نیز پایبند باشد. بسیاری از نویسندگان برحسب علاقه، این دشواری را به جان می‌خرند و دست به قلم می‌برند تا اثری در این حوزه خلق کنند. یکی از این نویسندگان، راضیه تجار است. او در رمانی تاریخی ـ مذهبی به نام «یاس کبود» به خوبی از عهده این کار سخت برآمده است.

«یاس کبود» رمانی است درباره وقایعی از تاریخ معاصر ایران؛ در حال و هوای روزهای تهران قدیم، جایی حوالی چهارراه سرچشمه که نویسنده حوادثی را در دل داستانی عاشقانه روایت می‌کند. شخصیت اصلی داستان، جوانی است به نام «آسیدمرتضی» که روز میرزابنویس سرهنگ نظیمه و شب‌ها طلبه‌ای است که با عالمی مهم ارتباط دارد و از او درس و معرفت می‌آموزد و کنارش، اطلاعات و اخباری که از روابط سیاسیون کشور مطلع شده را به ایشان می‌رساند. با این‌که بیشتر مردم از نیت و هدف‌های شوم رضاخان برای براندازی و مخالفت با دین، اطلاعی ندارند، اما آسیدمرتضی متوجه دسیسه‌های او می‌شود که پشت برخی اعمال دیگر پنهان شده. اما اصل ماجرا عشق و علاقه‌ای است که آسیدمرتضی جوان نسبت به «معطر» دختر زیبارو و متجدد سرهنگ پیدا می‌کند و سر دوراهی میان مبارزه سیاسی و عشق قرار می‌گیرد که هریک او را با قدرت به‌سوی خود می‌کشند. داستان، ماجرای انتخاب‌های مهم و سرنوشت‌ساز سیدمرتضی در آن سال‌های پرالتهاب کشور است.

البته نویسنده از یک شخصیت واقعی تاریخی مانند آیت‌الله مدرس استفاده کرده، ولی برای این‌که نوشته‌هایش جدی و خشک نباشد، قهرمانی تاریخی خلق کرده است. بدون شعار، با زبانی ساده، زندگی یک طلبه مبارز را که عاشق می‌شود، به تصویر می‌کشد و داستانی باورپذیر می‌نویسد. تجار برای مخاطب خود شخصیتی را خلق کرده که در جایگاه مدرس نشسته، ولی طلبه‌ای جوان است. با هنرمندی از زاویه‌ای تازه به مدرس نگاه کرده که وجه پدرانه و مأنوسی با مردم دارد، کسی‌که حاضر می‌‌شود به‌خاطر یک جوان عاشق برای خواستگاری، به خانه دشمنش برود. او همچنین برای نشان دادن شخصیت رضاخان، سرهنگ را خلق می‌کند و با این کار به‌نوعی زاویه دید را کوچک و باورپذیر کرده است.

راضیه تجار در این رمان، در مقام یک پژوهشگر وارد عمل شده؛ پژوهش‌هایی که باعث می‌شود دامنه اطلاعاتی خواننده وسیع شود. همچنین نویسنده با تخیل پویای خود و انسجام مطالب و شکل روایت کمک کرده خواننده با شخصیت‌های داستان هم‌ذات‌پنداری کند. مخاطب با خواندن کلمه‌های اول داستان، جذب جادوی کلام نویسنده می‌شود، چون این اثر نتیجه سال‌ها تلاش و علاقه این نویسنده به نثر داستان و به‌جای تعابیر و فنون ادبی است.

این رمان ابعاد مختلف سیاسی، اجتماعی، تاریخی و عاشقانه را دارد و به‌نوعی زندگی مردم را تصویربرداری کرده و توانسته با یک‌دستی و وحدت‌رویه، داستانی قوام‌یافته شکل دهد. نویسنده مخاطب خود را با مهارت خاصی و سرعت مناسبی در طول تاریخ پیش می‌برد و اطلاعات مفیدی درباره آداب و سنن، ‌اشیا، خیابان‌ها و فرهنگ و اجتماع زمان قاجار می‌دهد. اطلاعاتی که نشان‌دهنده تلاش و تجربه چندساله نویسنده است.

ازجمله نکته‌های ویژه این داستان، فضاسازی‌های دقیق آن است. نویسنده حتی صداها و بوهای محیط را توصیف می‌کند. شیوه گفتار و لحن شخصیت‌ها و شخصیت‌پردازی، دقیق و جذاب است. تمام شخصیت‌های این اثر، عینی و باورپذیرند و گویی خود نویسنده به تجسم‌سازی پرداخته است. همچنین در این اثر، شاهد نوعی هماهنگی میان روایت داستان و آداب و سنن، تاریخ، سیاست و فرهنگ و زندگی اجتماعی هستیم و نویسنده بدون نقص و با آگاهی کامل به روایت پرداخته است.

یکی دیگر از ویژگی‌های رمان «یاس کبود» وحدت و انسجام میان ساختار روایت و محتواست که باعث می‌شود مخاطب در فضای داستان قرار بگیرد و با نویسنده همراه شود. ریتم درست داستانی و نثر ادبی قوی، از دیگر ویژگی‌های اثر است.

این رمان تاریخی سال 1402 توسط نشر «کتابستان معرفت» روانه بازار چاپ شده است.