آمار

تعداد نشریات54
تعداد شماره‌ها2,462
تعداد مقالات35,184
تعداد مشاهده مقاله13,996,112
تعداد دریافت فایل اصل مقاله6,253,327
اسماعیلی جمکرانی(نویسنده مسئول), ابوالفضل, اورنگی, میثم, غرسبان, مرتضی. (1403). نگاهی تحلیلی به مستندات مشروعیت یا بطلان روزه سالمندان در فرض عسر و حرج. اسلام و مطالعات اجتماعی, 31(117), 71-103. doi: 10.22081/jf.2024.67715.2731
ابوالفضل اسماعیلی جمکرانی(نویسنده مسئول); میثم اورنگی; مرتضی غرسبان. "نگاهی تحلیلی به مستندات مشروعیت یا بطلان روزه سالمندان در فرض عسر و حرج". اسلام و مطالعات اجتماعی, 31, 117, 1403, 71-103. doi: 10.22081/jf.2024.67715.2731
اسماعیلی جمکرانی(نویسنده مسئول), ابوالفضل, اورنگی, میثم, غرسبان, مرتضی. (1403). 'نگاهی تحلیلی به مستندات مشروعیت یا بطلان روزه سالمندان در فرض عسر و حرج', اسلام و مطالعات اجتماعی, 31(117), pp. 71-103. doi: 10.22081/jf.2024.67715.2731
اسماعیلی جمکرانی(نویسنده مسئول), ابوالفضل, اورنگی, میثم, غرسبان, مرتضی. نگاهی تحلیلی به مستندات مشروعیت یا بطلان روزه سالمندان در فرض عسر و حرج. اسلام و مطالعات اجتماعی, 1403; 31(117): 71-103. doi: 10.22081/jf.2024.67715.2731

نگاهی تحلیلی به مستندات مشروعیت یا بطلان روزه سالمندان در فرض عسر و حرج

فقه
دوره 31، شماره 117، فروردین 1403، صفحه 71-103    اصل مقاله (857.09 K)
نوع مقاله: مقاله پژوهشی
شناسه دیجیتال (DOI): 10.22081/jf.2024.67715.2731
نویسندگان
ابوالفضل اسماعیلی جمکرانی(نویسنده مسئول)* 1؛ میثم اورنگی2؛ مرتضی غرسبان3
1دانش‌آموخته سطح 4 حوزه علمیه قم و استاد، گروه معارف دانشگاه امام حسین(ع)، تهران، ایران.
2استاد، گروه معارف دانشگاه امام حسین(ع)، تهران، ایران.
3دانش‌آموخته سطح 3 حوزه علمیه و دانشجوی دکتری مدرسی معارف اسلامی گرایش انقلاب،دانشکده الهیات و ادیان دانشگاه شهید بهشتی(ره)، تهران، ایران.
تاریخ دریافت: 13 آبان 1402،  تاریخ بازنگری: 19 فروردین 1403،  تاریخ پذیرش: 24 اردیبهشت 1403 
چکیده
یکی از مسائل در باب صیام، روزۀ افراد سالمند است که در این خصوص، فرض‌های مختلفی ازجمله استطاعت، عدم استطاعت، حرج و مشقت طرح شده است که در فرض مشقت و سختی، اقوال مختلفی در آرای فقیهان مطرح گردیده است که تحقیق پیش رو عهده‌دار بررسی فقهی و مستندات این اقوال است. براساس یافته‌های تحقیق، در صورتی که روزه‌گرفتن با حرج و مشقت همراه باشد، دو حالت متصور است: نخست آنکه، روزه‌گرفتن مستلزم ضرر باشد که به دلیل قاعدۀ لاضرر و آیه شریفه و عزیمت‌بودن قاعدۀ نفی حرج روزه جایز نیست. دیگری اینکه، روزه‌گرفتن مستلزم ضرر نیست که در این فرض دو قول میان فقیهان مطرح است: برخی به صحت روزه قائل شده‌اند و برخی دیگر به بطلان و حرمت روزه تصریح کرده‌اند. هر دو قول بر مدعای خود ادله‌ای اقامه کرده‌اند که براساس یافته‌های پژوهش، نظریه بطلان و عدم جواز مقدم است. این تحقیق با روش توصیفی-تحلیلی، به بررسی آرای فقیهان و ادله آنها پرداخته است.
کلیدواژه‌ها
روزه سالمندان؛ روزه ضروری؛ بطلان روزه؛ روزه شیخ و شیخه؛ روزه حرجی
عنوان مقاله [English]
An Analytical Examination of the Legitimacy or Invalidity of Fasting for the Elderly in Cases of Hardship and Difficulty
نویسندگان [English]
Abolfazl Esmaeili Jamkarani1؛ Meysam Orangi2؛ Morteza Gharasban3
1Graduate of Level 4, Qom Seminary and Professor, Department of Islamic Studies, Imam Hossein University, Tehran, Iran.
2Professor, Department of Islamic Studies, Imam Hossein University, Tehran, Iran.
3Graduate of Level 3, Qom Seminary and PhD student in Islamic Studies with a focus on Revolution, Faculty of Theology and Religions, Shahid Beheshti University, Tehran, Iran.
چکیده [English]
One of the issues regarding fasting is the fasting of elderly individuals. Various scenarios have been proposed, including ability, inability, hardship, and difficulty. In the cases of hardship and difficulty, there are different opinions among jurists. This research undertakes a jurisprudential examination of these opinions and their evidences. Based on the research findings, if fasting involves hardship and difficulty, two scenarios are conceivable: First, if fasting entails harm, it is not permissible due to the rule of no harm (Qa'idat La Zarar), the Qur’anic verse, and the fundamental principle of the rule of no hardship. Second, if fasting does not entail harm, then two opinions among jurists are discussed in this scenario. Some jurists hold that this kind of fasting is valid (right), while others explicitly state that fasting is invalid (batil) and prohibited (haram). Both opinions have provided evidence to support their claims. Based on the research findings, the view that fasting is invalid (batil) and not permissible is prioritized. This study, using a descriptive-analytical method, examines the opinions of jurists and their evidences.
کلیدواژه‌ها [English]
Fasting of the elderly, essential fasting, invalidity of fasting, fasting of the old man and old woman, fasting of hardship
مراجع

* قرآن کریم

  1. آملی، میرزا محمدتقی. (1380ق). مصباح الهدی فی شرح العروة الوثقی (ج7، چاپ اوّل). تهرا: بی‌نا.
  2. ابن أثیر، مبارک بن محمّد. (1367ق). النها یة فی غریب الحدیث والأثر (محقق: محمود محمد طناحی، ج1، چاپ چهارم). قم: مؤسسه مطبوعاتی اسماعیلیان.
  3. ابن‌ درید، محمد بن حسن. (1988م). جمهرة اللغة (ج2، چاپ اوّل). بیروت: انتشارات دارالعلم.
  4. ابن فارس، احمد بن فارس. (1404ق). معجم مقاییس اللغة (محقق: هارون، عبدالسلام محمّد، ج4، چاپ اوّل). قم: مکتب الأعلام الإسلامی.
  5. ابن منظور، محمد بن مکرم. (1414ق). لسان العرب (ج4، چاپ سوّم). بیروت: انتشارات
    دار صادر.
  6. اردبیلی، احمد بن محمّد. (بی‌تا). زبدة البیان فی احکام القرآن (چاپ اوّل). تهران: انتشارات کتاب‌فروشی مرتضوی.
  7. اردبیلی، أحمد. (1403ق). مجمع الفائدة و البرهان (محققان: آقا‌مجتبی عراقی و علی‌پناه اشتهاردی، ج5، چاپ اوّل). قم: دفتر انتشارات اسلامی.
  8. ازدی، عبدالله. (1387). کتاب الماء (ج2، چاپ اوّل). تهران: انتشارات دانشگاه علوم پزشکی ایران – مؤسسه مطالعات تاریخ پزشکی – طب اسلامی و مکمل.
  9. استرآبادی، محمّد بن علی، (1430ق)، منهج المقال فی تحقیق احوال الرجال (تحقیق: موسسۀ آل البیت لإحیاء التراث، چاپ اوّل)، قم، موسسۀ آل‌البیت لإحیاء التراث.
  10. اسماعیلی جمکرانی، ابوالفضل. (1400). احکام استدلالی روزه سالمندان (چاپ اول). قم: انتشارات ابوالحسنی.
  11. اصفهانی، سید ابوالحسن. (1409ق). وسیلة النجاة (حواشی: امام خمینی، چاپ اوّل). قم: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی(قدس سره).
  12. انصاری، مرتضی. (1413ق). کتاب الصوم (چاپ اوّل). قم: کنگره جهانی بزرگداشت شیخ أعظم انصاری.
  13. بحرانی، یوسف. (1405ق). الحدائق الناضرة (محقق: محمد‌تقی ایروانی و سید عبدالرزاق مقدم، ج13، چاپ اوّل). قم: دفتر انتشارات اسلامی.
  14. بغدادی مفید، محمد بن محمّد بن نعمان العکبری. (1413ق). المقنعة (چاپ اوّل). قم: کنگره هزاره شیخ مفید.
  15. تبریزی، جواد. (1427ق). تنقیح مبانی العروة (چاپ اوّل). قم: دارالصدیقة الشهید(علیهاالسلام).
  16. حرّ عاملی، محمد بن حسن. (1409ق). وسائل الشیعه (ج10، چاپ اوّل). قم: مؤسسه آل‌البیت(علیهم السلام).
  17. حسینی روحانی، سید صادق. (1412ق). فقه الصادق (ج8، چاپ اوّل). قم: انتشارات دارالکتاب.
  18. حلبی، ابن زهره، حمزة. (1417ق). غنیة النزوع (چاپ اوّل). قم: مؤسسه امام صادق(علیه السلام).
  19. حلّی، ابن ادریس، محمّد. (1410ق). السرائر (ج10، چاپ اوّل). قم: دفتر انتشارات اسلامی.
  20. حلّی، جمال الدین، أحمد. (1409ق). الرسائل العشر (محقق: سیدمهدی رجائی، چاپ اول). قم: انتشارات کتابخانه آیت‌الله مرعشی نجفی(ره).
  21. حلّی، محقق، جعفر بن حسن. (1408ق). شرایع الإسلام (محقق: عبدالحسین محمد بن علی بقال، ج1، چاپ دوم). قم: انتشارات اسماعیلیان.
  22. خمینی، سید روح الله. (1415ق). بدائع الدرر فی قاعده نفی الضرر (چاپ سوم) قم: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی(ره).
  23. خمینی، سید روح الله. (1421ق). کتاب الطهارة (ج2، چاپ اوّل). تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی(ره).
  24. خوانساری، رضی الدین. (1311ق). تکمیل مشارق الشموس (چاپ اوّل). قم: موسسۀ آل‌البیت(علیهم السلام).
  25. خوانساری، سید احمد. (1405ق). جامع المدارک (محقق: علی‌اکبر غفاری، ج2، چاپ دوم). قم: مؤسسه اسماعیلیان.
  26. راغب اصفهانی، حسین. (1412ق). مفردات ألفاظ القرآن (چاپ اوّل). بیروت: انتشارات دارالعلم.
  27. راوندی، قطب الدین، سعید بن عبدالله. (1405ق). فقه القرآن (محقق: سید احمد حسینی، ج1، چاپ دوم). قم: انتشارات کتابخانه آیت‌الله مرعشی نجفی(ره).
  28. سبحانی تبریزی، جعفر. (1420ق). الصوم فی الشریعة الإسلامیة الغرّاء (ج2، چاپ اوّل). قم: مؤسسه امام صادق(علیه السلام).
  29. سبزواری، سید عبدالأعلی. (1413ق). مهذّب الأحکام (محقق: مؤسسه المنار، ج10، چاپ چهارم). قم: مؤسسه المنار.
  30. شبیری زنجانی، سید‌موسی. (1441ق). کتاب الصوم (ج4). قم: انتشارات مرکز فقهی امام محمد‌باقر(علیه السلام).
  31. شبیری زنجانی، سید‌موسی. (بی‌تا). کتاب الحج (ج16). قم: انتشارات مرکز فقهی امام محمّد‌باقر(علیه السلام).
  32. شریف مرتضی، علی بن حسین موسوی. (1415ق). الإنتصار (چاپ اوّل). قم: دفتر انتشارات اسلامی.
  33. طباطبایی حائری، سیدعلی. (1418ق). ریاض المسائل (محقق: علی مروارید، ج5، چاپ اوّل). قم: مؤسسه آل‌البیت(علیهم السلام).
  34. طباطبایی حکیم، سیدمحسن. (1410ق). منهاج الصالحین (المحشّی، ج1، چاپ اوّل). بیروت: انتشارات دارالتعارف للمطبوعات.
  35. طباطبایی حکیم، سیدمحسن. (1416ق). مستمسک العروة الوثقی (ج2 و 4، چاپ اوّل). قم: موسسۀ دارالتفسیر.
  36. طباطبایی حکیم، سیدمحمّد‌سعید. (1425ق). مصباح المنهاج (چاپ اوّل). قم: انتشارات دارالهلال.
  37. طباطبایی قمی، سید‌تقی. (1417ق). الغایة القصوی (چاپ اوّل). قم: انتشارات محلاتی.
  38. طباطبایی یزدی، سید محمد محقق داماد. (1401ق). کتاب الحج (ج3، چاپ اوّل). قم: انتشارات چاپخانه مهر.
  39. طباطبایی یزدی، سیدمحمد‌کاظم. (1419ق). العروة الوثقی (محقق: احمد محسنی سبزواری، ج2 و 4، چاپ اوّل). قم: دفتر انتشارات اسلامی.
  40. طوسی، ابوجعفر، محمد بن حسن. (1375ق). الاقتصاد (چاپ اوّل). تهران: انتشارات کتابخانه جامع چهل ستون.
  41. عاملی، بهاءالدین، محمد بن حسین. (بی‌تا). جامع عباسی. بی‌جا: بی‌نا.
  42. عاملی، شهید اوّل، محمّد بن مکّی. (1417ق). الدروس الشرعیة (ج1، چاپ دوّم). قم: دفتر انتشارات اسلامی.
  43. عاملی، شهید ثانی، زین‌الدین بن علی. (1414ق). حاشیة الإرشاد (محقق: رضا مختاری، ج1، چاپ اوّل). قم: دفتر انتشارات اسلامی.
  44. عاملی، محمّد بن علی موسوی. (1411ق). مدارک الأحکام (ج6، چاپ اوّل). بیروت: مؤسسه آل‌البیت(علیهم السلام).
  45. عراقی، ضیاء الدین. (1414ق). شرح تبصرة المتعلمین (محقق: محمد حسون، ج3، چاپ اوّل). قم: دفتر انتشارات اسلامی.
  46. فاضل موحدی لنکرانی، محمد. (1426ق). تفصیل الشریعة (چاپ اوّل). قم: انتشارات مرکز فقهی ائمه اطهار(علیهم السلام).
  47. فراهیدیی، خلیل بن احمد. (1409ق). کتاب العین (ج1، چاپ دوّم). قم: انتشارات هجرت.
  48. فقه منسوب به امام رضا. (1406ق). فقه الرضا (چاپ اوّل). مشهد: مؤسسه آل‌البیت(علیهم السلام).
  49. فیاض کابلی، محمّد‌اسحاق. (بی‎تا). تعالیق مبسوطة علی العروة الوثقی (ج5، چاپ اوّل). قم: انتشارات محلاتی.
  50. فیروزآبادی، محمد بن یعقوب. (1415ق). القاموس المحیط (ج5، چاپ اوّل). بیروت: دارالکتب العلمیه.
  51. فیض کاشانی، ملامحسن. (1415ق). تفسیر الصافی (محقق: حسین أعلمی، ج1، چاپ دوم). تهران: انتشارات الصدر.
  52. فیومی، احمد بن محمد. (1414ق). المصباح المنیر (چاپ دوّم). قم: مؤسسه دارالهجرة.
  53. قمی، صدوق، علی بن بابویه. (بی‌تا). مجموعه فتاوی ابن بابویه (محقق: علی پناه اشتهاردی، چاپ اوّل). قم: بی‌نا.
  54. قمی، صدوق، محمد بن علی بن بابویه. (1415ق). المقنع (چاپ اوّل). قم: مؤسسه امام هادی(علیه السلام).
  55. مجلسی، محمّد‌تقی. (1406ق). روضة المتقین (محقق: سیدحسین موسوی کرمانی، ج3، چاپ دوم). قم: مؤسسه فرهنگی اسلامی کوشانبور.
  56. مرتضی زبیدی، محمّد. (1414ق). تاج العروس (محقق: علی شیری، ج4، چاپ اوّل) بیروت: انتشارات دارالفکر.
  57. مکارم شیرازی، ناصر. (1411ق). القواعد الفقهیه (ج1، چاپ سوم). قم: انتشارات مدرسه امام امیرالمؤمنین(علیه السلام).
  58. موسوی بجنوردی، سید حسن. (1419ق). القواعد الفقهیه (محقق: مهدی مهریزی – محمد حسن درایتی، ج1، چاپ اوّل). قم: انتشارات الهادی.
  59. موسوی خویی، سیدابوالقاسم. (1376). الموسوعه الامام الخویی (ج26). نینوی: مؤسسه إحیاء آثار الإمام الخویی(ره).
  60. موسوی خویی، سیدابوالقاسم. (1430ق). المستند (چاپ چهارم). نینوی: مؤسسه إحیاء آثار الإمام الخویی(ره).
  61. میرزای قمی، ابوالقاسم. (1413ق). جامع الشتات (محقق: مرتضی رضوی، ج1، چاپ اوّل). تهران: مؤسسه کیهان.
  62. نایینی، محمد حسین. (1427ق). منیة الطالب (ج3، چاپ دوّم). قم: موسسة النشر الإسلامی.
  63. نجفی کاشف الغطاء، جعفر. (1422ق). کشف الغطاء (ج1، چاپ اوّل). قم: دفترانتشارات اسلامی.
  64. نجفی، محمد حسن. (1404ق). جواهر الکلام (محققان: عباس قوچانی و علی آخوندی، ج17، چاپ هفتم). بیروت: دار احیاء التراث العربی.
آمار
تعداد مشاهده مقاله: 151
تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 136


سامانه مدیریت نشریات علمی. قدرت گرفته از سیناوب