1دانش‌آموخته سطح 4 حوزه علمیه قم و استاد، گروه معارف دانشگاه امام حسین(ع)، تهران، ایران.
2استاد، گروه معارف دانشگاه امام حسین(ع)، تهران، ایران.
3دانش‌آموخته سطح 3 حوزه علمیه و دانشجوی دکتری مدرسی معارف اسلامی گرایش انقلاب،دانشکده الهیات و ادیان دانشگاه شهید بهشتی(ره)، تهران، ایران.
تاریخ دریافت: 13 آبان 1402،
تاریخ بازنگری: 19 فروردین 1403،
تاریخ پذیرش: 24 اردیبهشت 1403
چکیده
یکی از مسائل در باب صیام، روزۀ افراد سالمند است که در این خصوص، فرض‌های مختلفی ازجمله استطاعت، عدم استطاعت، حرج و مشقت طرح شده است که در فرض مشقت و سختی، اقوال مختلفی در آرای فقیهان مطرح گردیده است که تحقیق پیش رو عهده‌دار بررسی فقهی و مستندات این اقوال است. براساس یافته‌های تحقیق، در صورتی که روزه‌گرفتن با حرج و مشقت همراه باشد، دو حالت متصور است: نخست آنکه، روزه‌گرفتن مستلزم ضرر باشد که به دلیل قاعدۀ لاضرر و آیه شریفه و عزیمت‌بودن قاعدۀ نفی حرج روزه جایز نیست. دیگری اینکه، روزه‌گرفتن مستلزم ضرر نیست که در این فرض دو قول میان فقیهان مطرح است: برخی به صحت روزه قائل شده‌اند و برخی دیگر به بطلان و حرمت روزه تصریح کرده‌اند. هر دو قول بر مدعای خود ادله‌ای اقامه کرده‌اند که براساس یافته‌های پژوهش، نظریه بطلان و عدم جواز مقدم است. این تحقیق با روش توصیفی-تحلیلی، به بررسی آرای فقیهان و ادله آنها پرداخته است.
1Graduate of Level 4, Qom Seminary and Professor, Department of Islamic Studies, Imam Hossein University, Tehran, Iran.
2Professor, Department of Islamic Studies, Imam Hossein University, Tehran, Iran.
3Graduate of Level 3, Qom Seminary and PhD student in Islamic Studies with a focus on Revolution, Faculty of Theology and Religions, Shahid Beheshti University, Tehran, Iran.
چکیده [English]
One of the issues regarding fasting is the fasting of elderly individuals. Various scenarios have been proposed, including ability, inability, hardship, and difficulty. In the cases of hardship and difficulty, there are different opinions among jurists. This research undertakes a jurisprudential examination of these opinions and their evidences. Based on the research findings, if fasting involves hardship and difficulty, two scenarios are conceivable: First, if fasting entails harm, it is not permissible due to the rule of no harm (Qa'idat La Zarar), the Qur’anic verse, and the fundamental principle of the rule of no hardship. Second, if fasting does not entail harm, then two opinions among jurists are discussed in this scenario. Some jurists hold that this kind of fasting is valid (right), while others explicitly state that fasting is invalid (batil) and prohibited (haram). Both opinions have provided evidence to support their claims. Based on the research findings, the view that fasting is invalid (batil) and not permissible is prioritized. This study, using a descriptive-analytical method, examines the opinions of jurists and their evidences.
کلیدواژه‌ها [English]
Fasting of the elderly, essential fasting, invalidity of fasting, fasting of the old man and old woman, fasting of hardship
مراجع
* قرآن کریم
آملی، میرزا محمدتقی. (1380ق). مصباح الهدی فی شرح العروة الوثقی (ج7، چاپ اوّل). تهرا: بی‌نا.
ابن أثیر، مبارک بن محمّد. (1367ق). النها یة فی غریب الحدیث والأثر (محقق: محمود محمد طناحی، ج1، چاپ چهارم). قم: مؤسسه مطبوعاتی اسماعیلیان.
ابن درید، محمد بن حسن. (1988م). جمهرة اللغة (ج2، چاپ اوّل). بیروت: انتشارات دارالعلم.
ابن فارس، احمد بن فارس. (1404ق). معجم مقاییس اللغة (محقق: هارون، عبدالسلام محمّد، ج4، چاپ اوّل). قم: مکتب الأعلام الإسلامی.
ابن منظور، محمد بن مکرم. (1414ق). لسان العرب (ج4، چاپ سوّم). بیروت: انتشارات دار صادر.
اردبیلی، احمد بن محمّد. (بی‌تا). زبدة البیان فی احکام القرآن (چاپ اوّل). تهران: انتشارات کتاب‌فروشی مرتضوی.
اردبیلی، أحمد. (1403ق). مجمع الفائدة و البرهان (محققان: آقا‌مجتبی عراقی و علی‌پناه اشتهاردی، ج5، چاپ اوّل). قم: دفتر انتشارات اسلامی.
ازدی، عبدالله. (1387). کتاب الماء (ج2، چاپ اوّل). تهران: انتشارات دانشگاه علوم پزشکی ایران – مؤسسه مطالعات تاریخ پزشکی – طب اسلامی و مکمل.
استرآبادی، محمّد بن علی، (1430ق)، منهج المقال فی تحقیق احوال الرجال (تحقیق: موسسۀ آل البیت لإحیاء التراث، چاپ اوّل)، قم، موسسۀ آل‌البیت لإحیاء التراث.
