آمار

تعداد نشریات54
تعداد شماره‌ها2,567
تعداد مقالات36,408
تعداد مشاهده مقاله16,706,609
تعداد دریافت فایل اصل مقاله7,592,251
خادمی کوشا, محمد علی, ملا میرزایی, محمد حسین, نجم, اکبر. (1403). اصالت ماهیت عرفی در موضوعات احکام فقهی، روشی برای استنباط مسائل مستحدثه. اسلام و مطالعات اجتماعی, 10(1), 37-66. doi: 10.22034/jrj.2023.65571.2591
محمد علی خادمی کوشا; محمد حسین ملا میرزایی; اکبر نجم. "اصالت ماهیت عرفی در موضوعات احکام فقهی، روشی برای استنباط مسائل مستحدثه". اسلام و مطالعات اجتماعی, 10, 1, 1403, 37-66. doi: 10.22034/jrj.2023.65571.2591
خادمی کوشا, محمد علی, ملا میرزایی, محمد حسین, نجم, اکبر. (1403). 'اصالت ماهیت عرفی در موضوعات احکام فقهی، روشی برای استنباط مسائل مستحدثه', اسلام و مطالعات اجتماعی, 10(1), pp. 37-66. doi: 10.22034/jrj.2023.65571.2591
خادمی کوشا, محمد علی, ملا میرزایی, محمد حسین, نجم, اکبر. اصالت ماهیت عرفی در موضوعات احکام فقهی، روشی برای استنباط مسائل مستحدثه. اسلام و مطالعات اجتماعی, 1403; 10(1): 37-66. doi: 10.22034/jrj.2023.65571.2591

اصالت ماهیت عرفی در موضوعات احکام فقهی، روشی برای استنباط مسائل مستحدثه

جستارهای فقهی و اصولی
مقاله 2، دوره 10، شماره 1 - شماره پیاپی 34، فروردین 1403، صفحه 37-66    اصل مقاله (686.12 K)
نوع مقاله: پژوهشی (داوری سریع)
شناسه دیجیتال (DOI): 10.22034/jrj.2023.65571.2591
نویسندگان
محمد علی خادمی کوشا* 1؛ محمد حسین ملا میرزایی2؛ اکبر نجم3
1استادیار و مدیر گروه «دانش‌های وابسته به فقه» پژوهشکده فقه و حقوق پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی قم؛ قم- ایران. (نویسنده مسئول)
2دانش آموخته حوزه علمیه قم
3طلبه و مدرس سطوح عالی حوزه علمیه قم
تاریخ دریافت: 05 دی 1401،  تاریخ بازنگری: 19 اسفند 1401،  تاریخ پذیرش: 06 فروردین 1402 
چکیده
امروزه گاهی مصداقی برای عنوان موضوع حکم شرعی پیدا می‌شود که فاقد ماهیت عرفی آن است مثل درهم و دینار قدیمی در عصر کنونی. گاهی نیز برعکس می‌شود مثل سکه هایی که ماهیت عرفی درهم و دینار را دارند اما مصداق عنوان آنها نیستند. برای استنباط فقهی در این گونه موارد آیا طبق قاعده تبعیت احکام از عناوین، صدق عناوین موضوعات، ملاک حکم است یا ماهیت عرفی آنها؟ پاسخ به این سوال‌ می‌تواند راهی نو در استنباط حکم فقهی در مسائل مستحدثه باز نماید.
این مقاله با تبیین لزوم توجه به ماهیت عرفی قبل از معنای لغوی بیان می‌کند که در استنباط احکام شرعی از ادله لفظی، اصل اولی توجه به ماهیت عرفی موضوعات است که باید در یافتن آن با استفاده از قرائن عرفی، فحص شود و بعد از یاس از شناخت ماهیت عرفی، به معنای لغوی الفاظ توجه شود.
اصل ماهیت عرفی که به عنوان نوآوری اصلی مقاله است اولا از تمسک به معنای لغوی قبل از فحص از ماهیت عرفی جلوگیری می‌کند ثانیا تعیین کننده اراده ماهیت عرفی در موارد شک در اراده معنای لغوی و ماهیت عرفی است ثالثا ضابطه ای در کاربرد قاعده تبعیت احکام از عناوین است.
ثمره مهم اصل ماهیت عرفی در استنباط حکم مسائل مستحدثه‌ آشکار می‌شود در مواردی که موضوع آنها فاقد صدق عنوانی اما واجد ماهیت عرفی موضوعات احکام است. به طور مثال اگر ماهیت عرفی درهم و دینار در احکام شرعی قابل اراده باشد پول‌های امروزی که از نگاه عرفی ماهیت درهم و دینار را دارند مشمول احکام درهم و دینار خواهند بود. در مقابل، موضوعاتی که امروزه صدق عنوانی را دارند ولی ماهیت عرفی سابق را ندارند مثل درهم و دینار قدیمی در عصر کنونی، نمی‌توانند حکم سابق را داشته باشند.
کلیدواژه‌ها
موضوع حکم؛ ماهیت عرفی؛ مسائل مستحدثه؛ قاعده تبعیت؛ صدق عنوانی
عنوان مقاله [English]
Principality of Conventional Nature in Matters of Legal Rulings: A Method of Inferring the Newly Emerged Issues
نویسندگان [English]
Mohammad Ali Khademi Kosha1؛ Mohammed Hussain Mullah Mirzaei2؛ Akbar Najjm3
1Islamic Sciences and Culture Academy
2A graduate of Qom seminary
3Howzeh
چکیده [English]
Nowadays, there is, sometimes, an example of the title of the matter of the religious ruling (ḥukm al-sharʻī), which lacks its customary nature, such as the old dirham and dinar in the current era. Other times, it is the other way around, such as coins that have the customary nature of dirhams and dinars but are not examples of their titles. For jurisprudential inferences in such cases, according to the principle of following rulings from the titles, is the validity (ṣidq) of the matter’s titles the criterion of the ruling or their customary nature? The answer to this question can open a new way of inferring jurisprudential rulings on newly-emerged issues. By explaining the need to pay attention to the customary nature before the literal meaning, this study states that in inferring religious rulings from verbal evidence, the basic principle is to pay attention to the customary nature of the matters, which should be examined in order to find it by using conventional evidence and after despairing of knowing the conventional nature, attention should be paid to the literal meaning of the words. The principle of customary nature, which is the main innovation of the study, firstly, prevents holding on fast to the literal meaning before examining the customary nature. Secondly, it determines the will of customary nature in cases of doubt about the will of the literal meaning and customary nature. Thirdly, it is a rule in applying the principle of ‘following the rulings to the titles.’ The important result of the principle of customary nature is revealed in inferring the verdict of newly emerged issues. In cases where their subject matter lacks title validity (ṣidq al-ʻunwānī) but has the customary nature of rulings’ matters. For example, if the customary nature of dirhams and dinars can be determined in religious rulings, today’s money, which has the nature of dirhams and dinars from a customary point of view, will be subject to the rulings of dirhams and dinars.  On the other hand, matters that today have the title validity but do not have the former customary nature, such as the old dirham and dinar in the current era, cannot have the former ruling.
کلیدواژه‌ها [English]
Rulings’ Matter, Customary Nature, Newly Emerged Issues, The Principle of Following, Title Validity
اصل مقاله

به فایل PDF مراجعه نمایید.

مراجع
  1. ابن منظور، جمال‌الدین محمد بن مکرم. (1414 ق). لسان العرب. بیروت: دار الفکر للطباعة و النشر و التوزیع - دار صادر.
  2. اصفهانى نجفى، محمدتقی. (1429 ق). هدایة المسترشدین. چاپ دوم. قم: مؤسسه النشر الاسلامی.
  3. اصفهانى، سید ابوالحسن. (1422 ق). وسیلة الوصول الى حقائق الأصول. قم: جامعه المدرسین بقم.
  4. اصفهانى، محمدحسین. (1429 ق). نهایة الدرایة فی شرح الکفایة. چاپ دوم، بیروت: مؤسسه آل البیت علیهم‌السلام لاحیاء التراث‏.
  5. امام خمینى، سید روح‌الله. (1418) ق. تنقیح الأصول. تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی (ره).
  6. ایروانى، على. (1370 ). نهایة النهایة فی شرح الکفایة. قم: دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم.
  7. آشتیانى، میرزا محمدحسن بن جعفر. (1426 ق). کتاب الزکاة. قم: انتشارات زهیر.
  8. بجنوردى، حسن. (1380 ش). منتهى الأصول. تهران: مؤسسه العروج.
  9. بحرانى، یوسف بن احمد. (1405 ق). الحدائق الناضرة فی أحکام العترة الطاهرة. قم: دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
  10. بروجردى، حسین. (1415 ق). نهایة الأصول. تهران: تفکر.
  11. بروجردى، حسین. (1421 ق). لمحات الأصول. قم: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی (ره).
  12. بروجردى، حسین. (1426 ق). تبیان الصلاة. قم: گنج عرفان للطباعة و النشر.
  13. حائرى اصفهانى، محمدحسین. (1404 ق). الفصول الغرویة فی الأصول الفقهیة. قم: دار احیاء العلوم الاسلامیه‏.
  14. حرّ عاملى، محمد بن حسن. (1409 ق). وسائل الشیعة. قم: مؤسسه آل البیت علیهم‌السلام.
  15. حسینی بهشتی، سید محمدحسین. (1369 ش). ربا در اسلام. تهران: دفتر نشر فرهنگ اسلامی.
  16. حلّى، نجم الدین جعفر بن زهدرى. (1428 ق). إیضاح ترددات الشرائع. چاپ دوم. قم: انتشارات کتابخانه آیة الله مرعشى نجفى.
  17. حمیرى، نشوان بن سعید. (1420 ق). شمس العلوم و دواء کلام العرب من الکلوم. بیروت: دار الفکر المعاصر.
  18. خادمی کوشا، محمدعلی(1399). روش بهره‌گیری از عمومات و مطلقات در حلّ مسائل مستحدثه. جستارهای فقهی و اصولی، 6(2)، 32-7.
  19. خوانسارى، حسین بن محمد. (بی‌تا). مشارق الشموس فی شرح الدروس. بی‌جا: بی‌نا.
  20. خویى، سید ابوالقاسم. (1418 ق). فقه الشیعة - کتاب الطهارة. قم: مؤسسه آفاق.
  21. خویى، سید ابوالقاسم. (1422 ق). محاضرات فى أصول الفقه. قم: مؤسسه احیاء آثار السید الخوئی.
  22. الرازی، فخرالدین أبو عبدالله. (1418 ق). دراسة. تحقیق: طه جابر فیاض العلوانی، بی‌جا: مؤسسه الرسالة.
  23. رشتى، میرزا حبیب‌الله. (1407 ق). فقه الإمامیة، قسم الخیارات. قم: کتاب‌فروشی داوری.
  24. شریف مرتضى، على بن حسین. (1417 ق). المسائل الناصریات. تهران: رابطة الثقافة و العلاقات الإسلامیة.
  25. شهید اول، محمد بن مکى. (1412 ق). البیان. قم: بی‌نا.
  26. شهید اول، محمد بن مکى. (1417 ق). الدروس الشرعیة فی فقه الإمامیة. قم: دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
  27. شهید ثانى، زین‌الدین بن على. (1420 ق). المقاصد العلیة فی شرح الرسالة الألفیة. قم: انتشارات دفتر تبلیغات اسلامى حوزه علمیه قم.
  28. شیخ انصاری، مرتضى بن محمدامین. (1415 ق). کتاب الطهارة. قم: کنگره جهانى بزرگداشت شیخ اعظم انصارى.
  29. شیخ انصارى، مرتضى بن محمدامین. (1383ش). مطارح الأنظار. چاپ دوم. قم: مجمع الفکر الاسلامی.
  30. شیخ بهایی، محمد بن حسین. (1423 ق). زبده الاصول. قم: مرصاد.
  31. شیخ صدوق، محمّد بن على بن بابویه. (1413 ق). من لا یحضره الفقیه. چاپ دوم. قم: دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
  32. شیخ طوسى ، محمد بن حسن. (1407 ق). تهذیب الأحکام. چاپ چهارم. تهران: دار الکتب الإسلامیة.
  33. شیخ طوسى، محمد بن حسن (1417 ق‏). العُدة فی أصول الفقه‏. قم:‏ محمدتقی علاقبندیان.
  34. شیخ طوسى، محمد بن حسن. (1390 ق). الاستبصار فیما اختلف من الأخبار. تهران: دار الکتب الإسلامیة.
  35. صاحب بن عباد، اسماعیل بن عباد. (1414 ق). المحیط فی اللغة. بیروت: عالم الکتاب.
  36. الصاوی، ابوالعباس أحمد. (بی‌تا). بلغة السالک لأقرب المسالک المعروف بحاشیة الصاوی على الشرح الصغیر. بی‌جا: دار المعارف.
  37. عاملى، محمد بن على. (1411 ق). مدارک الأحکام فی شرح عبادات شرائع الإسلام. بیروت: مؤسسه آل البیت علیهم‌السلام.
  38. عراقى، ضیاءالدین. (1417 ق). نهایة الأفکار. چاپ سوم. قم: دفتر انتشارات اسلامی (وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم).
  39. علامه حلّى، حسن بن یوسف. (1388 ق). تذکره الفقها. قم: مؤسسه آل البیت علیهم‌السلام.
  40. علامه حلّى، حسن بن یوسف. (1412 ق). منتهى المطلب فی تحقیق المذهب. مشهد: مجمع البحوث الإسلامیة.
  41. علامه حلّى، حسن بن یوسف. (1414 ق). تذکرة الفقهاء. قم: مؤسسه آل البیت علیهم‌السلام.
  42. علامه حلّى، حسن بن یوسف. (1425 ق). نهایه الوصول الی علم الاصول. قم: مؤسسه اللامام الصادق علیه‌السلام.
  43. فخر المحققین حلّى، محمد بن حسن بن یوسف. (1387 ق). إیضاح الفوائد فی شرح مشکلات القواعد. قم: مؤسسه اسماعیلیان.
  44. فراهیدى، خلیل بن احمد. (1410 ق). کتاب العین. قم: نشر هجرت.
  45. فیض کاشانى، محمد محسن. (1429 ق). معتصم الشیعة فی أحکام الشریعة. تهران: مدرسه عالى شهید مطهرى.
  46. القرافی، ابوالعباس شهاب‌الدین. (1416 ق). نفائس الأصول فی شرح المحصول. محقق: عادل أحمد عبد الموجود و علی‌محمد معوض، بی‌جا: مکتبة نزار مصطفى الباز.
  47. القرافی، ابوالعباس شهاب‌الدین. (1393 ق). شرح تنقیح الفصول. محقق: طه عبد الرؤوف سعد، بی‌جا: شرکة الطباعة الفنیة المتحدة.
  48. کاشانى، ملا حبیب‌الله شریف. (1428 ق). منتقد المنافع فی شرح المختصر النافع - کتاب الطهارة. قم: انتشارات دفتر تبلیغات اسلامى حوزه علمیه قم.
  49. کشمیرى، سید مهدى. (1418 ق). رسالة مسألة الغناء. قم: نشر مرصاد.
  50. کلینى، محمد بن یعقوب. (بی‌تا). الکافی. چاپ چهارم، تهران: دار الکتب الإسلامیة.
  51. کوفى، محمد بن محمد اشعث. (بی‌تا). الجعفریات – الأشعثیات. تهران: مکتبة نینوى الحدیثة.
  52. لارى، سید عبدالحسین. (1418 ق). التعلیقة على المکاسب. قم: مؤسسه المعارف الإسلامیة.
  53. مجلسى دوم، محمدباقر بن محمدتقی. (1406 ق). ملاذ الأخیار فی فهم تهذیب الأخبار. قم: انتشارات کتابخانه آیة الله مرعشى نجفى – ره.
  54. محقق حلّى، نجم الدین جعفر بن حسن. (1423 ق)‏. معارج الأصول (طبع جدید). لندن: مؤسسه امام علی علیه‌السلام.
  55. محقق حلّى، نجم الدین جعفر بن حسن. (بی‌تا). المعتبر فی شرح المختصر. قم: مؤسسه سید الشهداء علیه‌السلام.
  56. ابوالقاسم نجم‌الدین جعفر بن حسن معروف به محقق حلی(بی‌تا). شرائع الإسلام فی مسائل الحلال و الحرام. چاپ دوم. قم: مؤسسه اسماعیلیان.
  57. محقق سبزوارى، محمدباقر. (1423 ق). کفایة الأحکام. قم: دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
  58. محقق کرکى، على بن حسین. (1414 ق). جامع المقاصد فی شرح القواعد. چاپ دوم. قم: مؤسسه آل البیت علیهم‌السلام.
  59. مطهری، مرتضی. (1364 ش). ربا، بانک ـ بیمه. چاپ هشتم. قم: انتشارات صدرا.
  60. موسوى قزوینى، سید ابراهیم. (1371 ق). ضوابط الأصول. قم: بی‌نا.
  61. میرزای قمى، ابوالقاسم. (1417 ق). غنائم الأیام فی مسائل الحلال و الحرام. قم: انتشارات دفتر تبلیغات اسلامى حوزه علمیه قم.
  62. میرزای قمى، ابوالقاسم. (1430 ق). القوانین المحکمة فی الأصول (طبع جدید). قم: بی‌نا.
  63. نائینى، میرزا محمدحسین. (1373 ق). منیة الطالب فی حاشیة المکاسب. تهران: المکتبة المحمدیة.
  64. نائینى، میرزا محمدحسین. (1376 ق). فوائد الاُصول. قم: جامعه مدرسین حوزه علمیه قم‏.
  65. نراقی، ملا محمدمهدی. (1384ش). تجرید الاصول. قم: سید مرتضی.
  66. وحید بهبهانى، محمدباقر. (1415 ق). الفوائد الحائریة. قم: بی‌نا.
  67. وحید بهبهانى، محمدباقر. (1416 ق). الرسائل الأصولیة. قم: بی‌نا.
  68. وحید بهبهانى، محمدباقر. (1419 ق). الحاشیة على مدارک الأحکام. قم: مؤسسه آل البیت علیهم‌السلام.
  69. یزدى، عبدالکریم حائرى. (1404 ق). کتاب الصلاة. قم: انتشارات دفتر تبلیغات اسلامى حوزه علمیه قم.
  70. یزدى، محمدکاظم. (1426 ق). حاشیة فرائد الأصول. قم: دار الهدی.
  71. یوسفی، احمدعلی. (1377 ش). ماهیت پول. چاپ دوم. قم: پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی.
آمار
تعداد مشاهده مقاله: 450
تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 229


سامانه مدیریت نشریات علمی. قدرت گرفته از سیناوب