شعر، زاده غم های بزرگ

ادب و هنر

 گفت‌وگو با شاعر آیینی و دبیر شورای ادبی نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور

شعر، زاده غم‌های بزرگ

نهادینه کردن فرهنگ مشارکت عمومی برای انجام فعالیت‌های ادبی در کتابخانه‌ها

«نغمه مستشار نظامی» از شاعران معاصر، شعرهای خود را در پانزده جلد کتاب چاپ کرده است. فارغ‌التحصیل رشته مهندسی منابع طبیعی از دانشگاه تهران است. مشاور دبیرکل نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور در حوزه شعر، ادب و محافل ادبی است. همچنین دبیری شورای ادبی نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور، عضویت در شورای عالی شعر و موسیقی صدا و سیما، عضویت در شورای شعر وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، عضویت در شورای موسیقی و ترانه وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی از مسئولیت‌های اوست.

برخی آثار مستشار نظامی عبارتند از: «ردپای روشنی»، «یک جرعه سیب»، «در طالعت ستاره زیاد است ماه نه!»، «هزار و چهارصد و بیست سال پس از تو»، «در اوج غربت نارنج»، «سخت است قلم باشی و دلتنگ نباشی»، «از کیش تا کشمیر» و ...

اشعار نغمه مستشار نظامی مورد تحسین رهبر معظم انقلاب اسلامی نیز قرار گرفته است. ازجمله شعری که برای مادر شهید محمد معماریان سرود، تحسین آیت‌الله خامنه‌ای را برانگیخت. مستشار نظامی شعرهای آیینی زیادی دارد. با او درباره شعر و زندگی صحبت کردیم.

• متولد چه سالی هستید؟ و در چه رشته‌ای درس خواندید؟

در آخرین روزهای اسفند۱۳۵۹ در تهران متولد شدم. در آن روزها، پدرم در جبهه برای میهن می‌جنگید و مادرم در جبهه فرهنگ در کسوت دبیری به تدریس مشغول بودند. در دانشکده منابع طبیعی دانشگاه تهران مهندسی منابع طبیعی خوانده‌ام و تحصیلاتم را تا مقطع دکترا در این رشته ادامه دادم. سال13۸۳ ازدواج کردم و یک پسر دارم.

• علاقه شما به ادبیات و سرودن شعر از چه زمانی شروع شد؟ چه‌طور شعر گفتن برای شما جدی شد؟

شعر، همیشه در خانواده ما جاری و ساری بود. از کودکی مادرم با زبان شعر با ما سخن می‌گفت و شب‌های طولانی زمستان با حافظ‌خوانی و حکایت‌های گلستان و بوستان سعدی، برای من و برادرم، به‌یاد ماندنی و شیرین می‌شد. می‌گویند شعر، زاده غم‌های بزرگ است. مصداق عینی این کلام را در زندگی ادبی‌ام مشاهده کردم. خبر ارتحال امام خمینی‌رحمت‌الله علیه برای قلب  ۸-۹ساله من به‌قدری سنگین بود که جز به زبان شعر، تسلا نیافتم و اولین شعرهایم را آن زمان سرودم که مورد توجه خانواده و معلمان قرار گرفت. البته از دوران دبیرستان به‌صورت جدی به سرودن شعر رو آوردم و شعرهایم در صفحه ۱۳ تا ۱۸ ساله‌ها و صفحه‌های شعر مجله «زن روز» منتشر شد.

• برای سرودن شعر، نیاز به تمرکز خاصی دارید؟ ممکن است در جمعی باشید یا مشغول کار، احساس کنید شعری در ذهن شما شکل گرفته، کارتان را رها کنید یا از خواب بیدار شوید و شعر را روی کاغذ بیاورید؟

در سال‌های اول نوشتن، برای سرودن نیاز به خلوت و به‌اصطلاح محراب قلم داشتم، اما با استمرار در سرودن و اشتغال به مسئولیت‌های زندگی در هر زمانی ممکن است شعر، سراغ قلمم بیاید، گاهی در حال ظرف شستن یا آشپزی، گاهی در مسیر خانه تا محل کار، یا هنگام خواندن داستان شبانگاهی برای فرزندم. البته وقتی برای سرودن شعر آیینی نیت می‌کنم، بعد از نماز صبح، دو رکعت نماز توسل به حضرت فاطمه زهرا ^{سلام الله علیها} می‌خوانم و از ایشان اجازه می‌گیرم و یاری می‌طلبم. خلوت صبحگاهی، بهترین و زیباترین لحظات سرودن را برایم رقم می‌زند، به‌ویژه وقتی توفیق سرودن از بهترین‌های دو عالم را پیدا کنم.

• فرزندتان هم به شعر و شاعری علاقه دارد؟

بله پسرم هم پیش از آن‌که خواندن و نوشتن یاد بگیرد، شعر می‌سرود و این استعداد در وجودش ادامه داشت. حالا هم شعرهایی می‌نویسد. البته به‌صورت تخصصی و حرفه‌ای، رشته نمایش را دنبال می‌کند.

• سبک شعری شما چیست؟ و آثار کدام‌یک از شاعران را بیشتر می‌خوانید؟

شعرهای عاشقانه‌ای که سرودم، در زمره اشعاری است که آن را «غزل معاصر» یا «غزل امروز» می‌خوانند، از طرفی شعرهای آیینی من در سبک شعری انقلاب اسلامی است، شعری که به پیوند وقایع روز با وقایع برجسته تاریخ اسلام می‌پردازد. شاعر حرفه‌ای، باید بیش از آنچه می‌نویسد بخواند، بنده هم بالتبع شعر زیاد می‌خوانم؛ از متقدمان و متاخران، از حافظ و سعدی و مولوی و نظامی تا ابن‌حسام خوسفی و فیض کاشانی، از متاخرین هم از اخوان و مهرداد اوستا، سلمان هراتی و قیصر تا استادان معاصر.

• شعر آیینی چه ویژگی‌هایی دارد؟

طبق نظر استادان، شعر آیینی علاوه‌بر برخورداری از مولفه‌های شعر فاخر ازجمله بدیع و بیان و اندیشه و احساس، بایستی ناظر به حقایق تاریخ اسلام باشد و دچار تحریف و افراط و تفریط نشود. به فرموده رهبر عظیم‌الشأن، وقتی شعرمان را در خدمت مفاهیم عالی اخلاقی، در خدمت توحید، در خدمت بیان فضایل اهل‌بیت، در خدمت ارزش‌های اخلاقی، در خدمت سرفصل‌های منافع ملی و انقلابی قرار می‌دهیم، این‌جور نیست که فقط به آن ارزش‌ها و به آن معارف خدمت کرده باشیم؛ به شعر خودمان هم خدمت کرده‌ایم؛ چون شعر ارتقا پیدا می‌کند.

• وقتی رهبر انقلاب از شعری که برای کتاب «تنها گریه کن» سرودید و آن را به مادر شهید معماریان تقدیم کردید، تعریف کردند، چه حسی داشتید؟

رهبر معظم انقلاب، فقیهی جامع‌الاطراف و علامه هستند و به حوزه شعر و ادبیات اشراف کامل دارند. امین شعر انقلاب‌اند و استاد عالی‌قدر ما و همواره به اهل ادب و شاعران و نویسندگان لطف کرده‌اند. بی‌شک نظر لطف و محبت حضرت‌شان برکات بی‌شماری برای قلم بنده و شاگردان دیگر داشته و دارد. بیان احساسم در زمانی‌که از محبت و یادداشت ایشان بر شعرم مطلع شدم، قابل‌وصف نیست. حس می‌کردم این پیام، نشانه رضایت شهید و مادر سیده ایشان است و امیدوارم در روز محشر شفاعت حضرت زهرا ^{سلام الله علیها}  نصیبم شود.

• شما دبیر محافل ادبی نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور هم هستید. این محفل از چه زمانی تاسیس شد و هدفش چیست؟

در پی منویات و تاکیدات مقام معظم رهبری مبنی‌بر لزوم حمایت از گسترش جریان‌های اصیل زبان و ادبیات فارسی بین مردم، سال۱۳۹۸ نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور در راستای اعتلای فعالیت‌های ادبی و ایجاد انگیزه نسبت به شعر و ادبیات فارسی و ساماندهی نیروهای متعهد و متخصص ادبی؛ نسبت به تشکیل و راه‌اندازی محافل ادبی در سراسر کشور، با محوریت کتابخانه‌های عمومی با همراهی جمعی از شاعران پیشکسوت و استادان عرصه شعر و ادب،  اقدام کرد.

این اقدام با هدف نهادینه کردن فرهنگ مشارکت عمومی برای انجام فعالیت‌های ادبی در کتابخانه‌ها و تمهید زمینه اعتلای آن، تقویت و راه‌اندازی محفل‌های ادبی در کتابخانه‌های عمومی برای ایجاد انگیزه نسبت به شعر و ادبیات فارسی و همچنین ساماندهی نیروهای متعهد و متخصص ادبی با هدف ایجاد تحول فرهنگی در خدمات کتابخانه‌ها انجام شد. در این راستا، شورای ادبی نهاد منصوب شدند و در سی و یک استان، چهره‌های برجسته ادبی با هدف گسترش محافل ادبی در سطح کتابخانه‌های استان، دبیری محافل ادبی کتابخانه‌های استان را به عهده گرفتند.

• نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور، چه برنامه‌هایی برای محافل ادبی دارد؟ آیا برای همه گروه‌های سنی برنامه دارید؟

با توجه به ساختار گسترده نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور و گستردگی خدمت‌رسانی این نهاد از شهرهای بزرگ تا مناطق کمتر برخوردار، شهرستان‌ها، روستاها و مناطق عشایری، فعالیت‌های محافل ادبی نهاد کتابخانه‌ها نیز در سراسر ایران عزیز و حتی گسترده‌تر، در سراسر مرزهای ایران فرهنگی در حال برگزاری است. محافل شعرخوانی، داستان‌نویسی، نقد کتاب‌های شعر و داستان، محافل ادبی «جوانه‌ها» ویژه کودکان و نوجوانان در همه استان‌ها، محافل ویژه نابینایان، محافل ویژه اتباع و افغانستانی‌های عضو کتابخانه‌، محافل سرود، محافل ویژه سالمندان، محافل مشاعره، محافل نقالی، کارگاه‌های مثنوی، حافظ، سعدی‌خوانی ویژه همه گروه‌های سنی، برگزاری جشنواره‌های ادبی، محافل مناسبتی، تقدیر از چهره‌های ادبی استان‌ها، شناخت استعدادهای نوظهور و حمایت از آن‌ها، بخشی از فعالیت‌های محافل ادبی نهاد کتابخانه‌ها در خانواده‌ای به وسعت ۸۰۰محفل ادبی در سراسر کشور است. در روزهای برگزاری نمایشگاه کتاب نیز محافل ادبی نهاد کتابخانه‌ها به‌صورت مستمر ویژه‌برنامه‌های ادبی برگزار می‌کند.

• بانوان در محافل ادبی نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور، چه جایگاهی دارند و فعالیت آن‌ها را در این محافل چه‌طور ارزیابی می‌کنید؟

علاوه‌بر حضور بانوان در شورای ادبی نهاد کتابخانه ها و حضور ارزشمند استاد گران‌قدر سرکار خانم یوسفی در این شورا، تعداد قابل‌توجهی از بانوان شاعر و نویسنده به‌عنوان دبیران محافل ادبی نهاد کتابخانه‌ها در حال فعالیت‌اند. دبیری بسیاری از محافل جوانه‌ها و محافل سرود به‌عهده بانوان است. در سه سال اخیر، در روزهای محرم و صفر، بزرگ‌ترین اجتماع ادبی بانوان شاعر آیینی کشور با عنوان سلسله نشست‌های «نی‌نامه‌های بانوان عاشورایی» با موضوع بانوان عاشورایی با مشارکت حدود ۲۰۰نفر از بانوان شاعر عضو محافل ادبی نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور در سی و یک استان طی سه روز برگزار می‌شود. همچنین از دیگر فعالیت‌های جمعی بانوان عضو محافل ادبی نهاد کتابخانه‌ها، می‌توان به هم‌سرایی بانوان شاعر در موضوع‌هایی ازجمله مادران گران‌قدر شهدا، همسران و فرزندان گران‌قدر شهدا، خانواده، فرزندان، حجاب و عفاف و موضوع‌های دیگر اشاره کرد که دغدغه مشترک این بانوان است. حاصل این هم‌سرایی و مشارکت شاعرانه در کتاب «روایت مادری» توسط نهاد کتابخانه‌ها منتشر شده و آثار دیگری هم در دست انتشار است.

• محافل ادبی چه تاثیری بر رشد و تعالی شعر فارسی می‌گذارد؟

یکی از مهم‌ترین محمل‌های رشد و تعالی شعر و ادب از دیرباز تاکنون، محافل ادبی بوده است. شاعران در محافل ادبی با شنیدن سروده‌های شاعران دیگر و قرائت آثار خود به تبادل ادبی می‌پردازند و با قرارگرفتن در معرض نقد، به خلق آثار پخته و ارزشمند می‌پردازند، از دیگر کارکردهای محافل ادبی، احیای فرهنگ شاگرد و استادی و حمایت از استعدادهای جوان در سایه تکریم پیشکسوتان ادبی است. همچنین کودکان و نوجوانان در محافل جوانه‌ها با بزرگان شعر و ادب آشنا می‌شوند و فنون نویسندگی خلاق و سرودن شعر را به‌صورت اصولی می‌آموزند و با شرکت در مسابقه‌های ادبی مانند مشاعره، حافظه ادبی خود را تقویت و لذت و حظ ادبی را تجربه می‌کنند.