آمار
| تعداد نشریات | 54 |
| تعداد شماره‌ها | 2,481 |
| تعداد مقالات | 35,342 |
| تعداد مشاهده مقاله | 14,385,867 |
| تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 6,451,184 |
توصیف و آسیب‌شناسی نقش روحانیت در حراست از دین و پیامدهای آن در مسئلة دینداری | ||
| مطالعات فرهنگی اجتماعی حوزه | ||
| دوره 8، شماره 1، فروردین 1403، صفحه 5-20 اصل مقاله (739.07 K) | ||
| نوع مقاله: مقاله پژوهشی | ||
| شناسه دیجیتال (DOI): 10.22081/scs.2024.62139.1113 | ||
| نویسنده | ||
| حسین بستان* | ||
| دانشیار، گروه جامعه‌شناسی، پژوهشگاه حوزه و دانشگاه، قم، ایران. | ||
| تاریخ دریافت: 25 مهر 1400، تاریخ بازنگری: 20 تیر 1401، تاریخ پذیرش: 26 شهریور 1403 | ||
| چکیده | ||
| یکی از وظایف شرعی روحانیان به عنوان حاملان دین، حراست از دین است که دو جنبه را شامل می‌شود: امانت‌داری در دین که ناظر به حراست هر شخص روحانی از دین در برابر خطراتی بوده که ممکن است از جانب خود او متوجه دین شوند و دفاع از دین به معنای حراست از دین در برابر خطرات و تهدیداتی که از سوی دیگران متوجه دین می‌شوند. در این راستا، هدف پژوهش حاضر ارزیابی عملکرد روحانیت در این زمینه و بر مبنای نگاه تجویزی اسلام به این وظیفه و با الهام‌گیری از روش «swot» است. سوال اصلی پژوهش این است که ظرفیت‌ها، فرصت‌ها و کاستی‌های روحانیت شیعه در ایران معاصر در زمینة ایفای نقش مزبور به‌ویژه از حیث تأثیر آن بر دینداری مردم کدام‌اند؟ یافته‌های تحقیق نشان می‌دهند در کنار ظرفیت‌های ماهوی دین اسلام به‌ویژه مکتب تشیع و ظرفیت‌های انگیزشی روحانیت و نیز فرصت‌های ساختاری ارزشمندی که در سال‌های اخیر برای روحانیت پدید آمده، کاستی‌هایی در ایفای این نقش وجود دارند که در افول سطح دینداری در جامعه مؤثر بوده‌اند. بر این اساس، راهکارهایی در جهت بهبود عملکرد روحانیت در این زمینه در دو محور امانت‌داری در دین و دفاع از دین وجود دارد. راهکارهای امانت‌داری در دین شامل: فرهنگ‌سازی در جهت تقویت انگیزش الهی و تعهد و احساس تکلیف طلاب و روحانیان، ترویج روحیة حقیقت‌جویی، نقدپذیری و گفت‌وگوی منطقی یا به اصطلاح بحث طلبگی در حوزه‌های علمیه، گسترش فضای گفت‌وگوی منطقی و انتقادی از طریق تقویت کرسی‌های نظریه‌پردازی، نوآوری، نقد و مناظره و نیز کرسی‌های آزاداندیشی در حوزه‌های علمیه، برگزاری نشست‌ها و کارگاه‌های دانش‌افزایی برای طلاب. راهکارهای دفاع از دین شامل: تقویت رویکرد عقل‌گرایانه بر مبنای عقلانیت شیعی، تقویت روحیة تعهد و احساس تکلیف در روحانیان، تأکید بیشتر بر ابعاد فطری معارف و احکام اسلامی، توانمندسازی روحانیان در زمینة پاسخ‌گویی به مسائل و شبهات نسل‌های جدید با تأکید بر روزآمدی و آینده‌نگری و پیش‌دستی نسبت به چالش‌های در حال پیدایش، افزایش حمایت مادی و معنوی زعمای حوزه از مراکز آموزشی و پژوهشی فعّال در عرصه‌های گوناگون معارف اسلامی با بهره‌گیری از حمایت‌های مالی مراکز حاکمیتی، گسترش ارتباطات علمی حوزه و دانشگاه در جهت ارتقای کیفی مباحث، گسترش بهره‌گیری از ابزارهای نوین ارتباطی در جهت آشنایی روحانیان با رقبای فکری دین و توانمندسازی آنان در زمینة حضور مؤثرتر در مواجهه با این رقبا، گسترش رشته‌ها و گرایش‌های آموزشی و دوره‌های تخصصی در زمینة ایدئولوژی‌ها و مکاتب غیرالهی و مکاتب معنویت‌گرا و عرفان‌های کاذب، تسهیل انتقال یافته‌های پژوهش‌های کلامی به فضای رسانه‌ای در جهت مقابلة مؤثرتر با تبلیغات ضددینی. | ||
| کلیدواژه‌ها | ||
| روحانیت؛ امانت‌داری؛ دفاع از دین؛ افول دینداری؛ حوزه‌های علمیه | ||
| عنوان مقاله [English] | ||
| Description and Analysis of the Role of Clergy in the Preservation of Religion and Its Impact on Religious Commitment | ||
| نویسندگان [English] | ||
| Hosein Bostan | ||
| Associate Professor, Department of Sociology, Research Institute and University, Qom, Iran. | ||
| چکیده [English] | ||
| One of the religious duties of the clergy, as bearers of the faith, is the preservation of religion, which encompasses two aspects: guardianship of religion, which refers to each clergy member’s duty to safeguard religion against dangers that may arise from themselves, and defense of religion, which entails protecting religion from threats and dangers posed by others. The aim of this research is to evaluate the performance of the clergy in this regard, based on the prescriptive view of Islam concerning this duty, and inspired by the SWOT analysis method. The main question of this study is: What are the capacities, opportunities, and shortcomings of the Shiite clergy in contemporary Iran in fulfilling this role, particularly in terms of its impact on the religious commitment of the people? The findings of the research indicate that alongside the inherent capacities of Islam, especially the Shiite school of thought, and the motivational capacities of the clergy, as well as the valuable structural opportunities that have emerged in recent years for the clergy, there are shortcomings in fulfilling this role that have contributed to the decline in the level of religious commitment in society. Accordingly, there are strategies for improving the performance of the clergy in this area in two main axes: guardianship of religion and defense of religion. The strategies for guardianship of religion include: promoting a culture that strengthens divine motivation, commitment, and a sense of duty among students and clergy; fostering a spirit of truth-seeking, openness to criticism, and logical dialogue, commonly known as scholarly debate, within religious seminaries; expanding the space for logical and critical dialogue by strengthening platforms for theorizing, innovation, critique, and debate, as well as free-thinking platforms in seminaries; and organizing knowledge enhancement workshops and seminars for students. The strategies for the defense of religion include: reinforcing a rational approach based on Shiite rationality; strengthening the clergy's sense of commitment and duty; placing greater emphasis on the innate aspects of Islamic teachings and laws; empowering clergy to address the issues and doubts of new generations with an emphasis on modernity, foresight, and proactive responses to emerging challenges; increasing material and spiritual support from religious leaders for educational and research centers active in various fields of Islamic knowledge by leveraging financial support from governing bodies; expanding academic relations between religious seminaries and universities to improve the quality of discussions; enhancing the use of modern communication tools to familiarize clergy with intellectual rivals of religion and equip them for more effective engagement with these rivals; expanding educational disciplines and specialized courses on ideologies, non-religious schools of thought, spiritual movements, and pseudo-mysticism; and facilitating the transfer of theological research findings to the media space to more effectively counter anti-religious propaganda. | ||
| کلیدواژه‌ها [English] | ||
| Clergy, Guardianship, Defense of Religion, Decline in Religious Commitment, Religious Seminaries | ||
| مراجع | ||
|
قرآن کریم.
ابن شاذان، محمد بن احمد (1407ق). مائة منقبة من مناقب أمیر المؤمنین و الأئمة. قم: مدرسة الإمام المهدى.
اکبری جدی، صابر (1393). تبارشناسی جریان التقاط در مطالعات تفسیری معاصر ایران. مطالعات تفسیری، شماره 17، ص56-129.
بختیاری، مهدی (1390). بررسی رابطه بین مصرف رسانه‌های ارتباط جمعی (ماهواره، رادیو، تلویزیون، روزنامه، اینترنت و ویدئو) و دینداری با تأکید بر مصرف رادیو و تلویزیون (مطالعه موردی شهر قم). دین و رسانه، 9(3) ص64-84.
بستان نجفی، حسین (1402). روحانیت و دین‌مداری در ایران (طراحی مدل راهبردی). قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه؛ و معاونت پژوهشی حوزه‌های علمیه.
بهشتی، سید محمد (1386). ولایت، رهبری، روحانیت. تهران: بنیاد نشر آثار و اندیشه‌های شهید آیت‌الله دکتر بهشتی.
پائولو کوئلیو و علل گسترش آثار او در ایران. 1/3/1392. قابل دسترس در:
http://www.rajanews.com/news/140988
حاجی‌زاده میمندی، مسعود (1393). رابطه میان بهره‌مندی از وسایل ارتباط جمعی و دینداری در بین شهروندان شهرستان یزد. دین و رسانه، 9(7)، ص9-30.
حرّعاملی، محمد بن حسن (1409ق). وسائل الشیعه. قم: مؤسسة آل‌البیت، ج12، 27، 16.
خامنه‌ای، سید علی (17/3/1373). بیانات در دیدار جمعی از روحانیون کهگیلویه و بویراحمد. قابل دسترس در:
خمینی، سید روح‌الله (1389). صحیفه امام. تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ج3.
داوودی، علیرضا (1399). آسیب‌شناسی تغییر مذهب در استان خوزستان. مطالعات راهبردی، 23(88)، ص155-180.
راغب اصفهانی، حسین (1404ق). مفردات غریب القرآن. تهران: دفتر نشر کتاب.
شجاعی‌زند، علیرضا (1387). نقش روشنفکری دینی در عرفی‌شدن: منع یا تسهیل. راهبرد فرهنگ، شماره 4، ص7-23.
طباطبایى، سید محمدحسین (بی‌تا). المیزان فى تفسیر القرآن. قم: جامعه مدرسین حوزه علمیه، ج13، 18.
طبرسی، احمد بن علی (1403ق). الاحتجاج. مشهد: نشر مرتضى، ج1.
کلینی، محمدبن‌یعقوب (1407ق.). الکافی. تحقیق: علی‌اکبر غفاری و محمد آخوندی. تهران: دارالکتب الاسلامیه، ج1.
مجلسی، محمدباقر (1403ق.). بحار الأنوار. بیروت: دار احیاء التراث العربى، ج30.
مختاری، رضا (1374). سیمای فرزانگان. قم: مرکز انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی.
مطهری، مرتضی (1376). مجموعه آثار استاد شهید مطهری. تهران: انتشارات صدرا، ج3، 16، 24.
مکاتب نوپدید در کمین مخاطب ناامید/ از «اوشو» و «سای‌بابا» تا «حلقه» و «ایلیا». 25/1/1395. قابل دسترس در:
منصورنژاد، محمد (1388). آسیب‌شناسی تعامل روحانیت و نسل جوان. در: همایش ملی مناسبات روحانیت و نسل جوان، به کوشش محمدرضا ضمیری و علی باقری‌فر، زیر نظر حسن خیری. قم: پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی، ج2.
نراقی، احمد (1417ق). عوائد الأیام فی بیان قواعد الأحکام. قم: انتشارات دفتر تبلیغات اسلامى حوزه علمیه.
نگاهی به ترویج و گسترش مسیحیت و سایر ادیان در ایران؛ ریشه‌یابی یک تغییر گرایش. 16/2/1398. قابل دسترس در:
وجود 50 فرقه عرفان کاذب در ایران/ برخی نقدهای سست باعث ترویج این فرقه‌ها می‌شود. 7/5/1391. قابل دسترس در:
| ||
|
آمار تعداد مشاهده مقاله: 128 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 103 |
||