تبلور ظرفیت عقلی عظیم جنس زن

پرونده ویژه 

 تحلیل شخصیت حضرت زینب از دیدگاه رهب

 تبلور ظرفیت عقلی عظیم جنس زن

حضرت زینب با ابزارهای زنانه به میدان آمد

دکتر سمیرا حاجی یعقوبی

مقام معظم رهبری، حضرت زینب سلام‌الله‌علیها را الگو معرفی می‌کنند و تاکید دارند که زینب سلام‌الله‌علیها و شخصیت این بانو، می‌تواند برای زنان مسلمان عالم، الگو باشد.

از دیدگاه رهبر معظم انقلاب اسلامی، حضرت زینب سلام‌الله‌علیها، شخصیتی چند بعدی دارد که متاسفانه به شخصیت این بانوی بزرگوار، توجه ویژه نشده است. مثلا در ماجرای کربلا، حس می‌کنیم زینب سلام‌الله‌علیها صرفا از روی الگوی خواهر و برادری، با امام حسین علیه‌السلام همراه می‌شود و واقعه عاشورا رقم می‌خورد. اگر به عمق فرمایش‌های حضرت آقا، توجه کنیم، متوجه می‌شویم حضرت زینب سلام‌الله‌علیها به‌عنوان یک زن مستقل و قوی، اراده کرده و این مسیر، انتخاب او بوده است. ترسیم بستر تاریخی که زینب سلام‌الله‌علیها در آن قرار گرفت، نشان می‌دهد این بانو، اراده کرده تا امام زمان و ولی خود امام حسین علیه‌السلام را همراهی کند. شرایطی که بعد از شهادت حضرت علی علیه‌السلام به‌وجود آمد، باعث شد دستگاه اموی اعتماد به نفس کاذبی داشته باشد. حتی اگر امام حسین علیه‌السلام مقابل‌شان می‌ایستاد، از میان برداشتن او، برای امویان سخت نبود.

حکومت اموی، امام حسین علیه‌السلام را تحت فشار گذاشت. همچنین باتوجه به درخواست‌های مکرر کوفیان، امام بزرگوار تصمیم می‌گیرد به سوی کوفه حرکت کند و زیر بار بیعت با یزید نرود. افرادی مانند ابن‌جعفر و ابن‌عباس که ادعای شهامت، شهادت و فقاهت داشتند به اباعبدالله نامه نوشتند که از رفتن به کوفه منصرف شود. حضرت زینب سلام‌الله‌علیها با توجه به عمق فاجعه‌ای که در جریان بود، احساس وظیفه کرد. او تصمیم گرفت خانه و زندگی‌اش را رها کند و با امام حسین علیه‌السلام همراه شود. عدم بیعت امام حسین علیه‌السلام باعث شد یزید این امام بزرگوار را به شهادت تهدید کند و هرکسی که می‌خواست کنار اباعبدالله قرار بگیرد، با تهدید یا تطمیع، جرأت همراهی نداشت، اما حضرت زینب با همراهی خود، تلاش کرد امام حسین علیه‌السلام به هدفش که حفظ اسلام بود، برسد.

یک قیام زینبی

قیام امام حسین علیه‌السلام یک حرکت عاطفی است. این قیام، یک حرکت صرفا استدلالی نیست که بخواهیم از آن روایت استدلالی داشته باشیم. برای روایت این حرکت، باید عنصر عاطفه با این قیام همراه شود تا با نفوذ در جان‌ها، وجدان‌های خفته را بیدار کند.

مقام معظم رهبری، انتخاب حضرت زینب سلام‌الله‌علیها و قیامی که انجام داد را «قیام زینبی» معرفی می‌کنند و می‌فرمایند که حضرت زینب سلام‌الله‌علیها تاریخ‌سازی کرد. خلق تاریخ کرد و این قیامی که انجام داد اِدلِ قیام عاشوراست و هیچ قیامی را نمی‌توانیم با قیام حضرت زینب سلام‌الله‌علیها مقایسه کنیم.

یکی از مشکلاتی که در منبر، مداحی و شعرها داشتیم این بود که حضرت زینب سلام‌الله‌علیها، به‌عنوان شخصیتی مصیبت‌زده معرفی می‌شد. این‌گونه بیان می‌شد که این بانو در حالت مصیبت، صبری پیش گرفتند که از روی انفعال و استیصال است. در حالی‌که این تصویر غلطی است. حضرت زینب سلام‌الله‌علیها می‌دانست چه هدفی را دنبال می‌کند و با علم به این‌که چه اتفاق‌هایی پیش روی اوست، همراه کودکانش به کربلا رفت. صبری که زینب سلام‌الله‌علیها پیش گرفت، صبر راهبردی بود. در هر موقعیتی می‌دانست چگونه باید استقامت بورزد و چه اقدامی انجام دهد. می‌دانست کجای تاریخ ایستاده، محکم و استوار جلو می‌رفت. روز عاشورا مصیبت‌های زیادی را به چشم دید که به فرمایش حضرت آقا، می‌توانست کوه را از پا دربیاورد.

زینب سلام‌الله‌علیها امید یک جریان بود

در روایتی امام سجاد علیه‌السلام می‌فرماید: «از شدت مصیبتی که بر ما وارد شده بود، انگار جان از تنم بیرون می‌آمد. اما در این لحظات، زینب سلام‌الله‌علیها به داد من رسید و مانند یک مادر مرا تسلی داد و گفت: «ای برادرزاده من نگران نباش. این قبرها روزی آباد خواهد شد و قرار است این پرچم‌ها بالا برود و مردم فوج‌فوج برای زیارت این قبرها می‌آیند و درس آزادی و آزادگی می‌گیرند.»

در این شرایط، دشمنی‌ها و حرمت‌شکنی‌هایی برای حضرت زینب اتفاق افتاد. اما او ایستادگی کرد، اسیران را ساماندهی و در این مسیر، جریان را راهبری کرد. او مانند سد محکمی بود که اجازه نمی‌داد تألم‌های عمیق اسیران، آن‌ها را از پای درآورد. با این‌که حضرت زینب سلام‌الله‌علیها مصیبت‌های سنگینی دید، اما امید این جریان بود. زینب سلام‌الله‌علیها رکنی بود که دیگران به او اتکا می‌کردند.

نکته‌ای که حضرت آقا، از شخصیت حضرت زینب سلام‌الله‌علیها بر آن تاکید کردند و رمز و راز این صبر را این‌گونه بیان کردند که عامل اصلی این قدرت روحی و معنوی و صبر خیره‌کننده حضرت زینب، برخورد صادقانه با عهد و پیمان الهی است. یعنی زینب به مقام «صدق» رسیده بود. او به عهد و پیمان خداوند عمل کرده و توانسته بود به این مقام برسد. حضرت زینب سلام‌الله‌علیها در این مسیر، نه‌تنها ایمانش کم نشد و زبان به شکوه و گله باز نکرد، بلکه ایمانش قوی‌تر شد. ایمان قوی، صبر و تشخیص تکلیف در مواقع حساس، نشان می‌دهد این بانوی گران‌قدر به یک منبع لایزال الهی متصل است. از این جهت، حضرت آقا تاکید دارند که این بُعد از شخصیت حضرت زینب سلام‌الله‌علیها باید برای زنان، الگو باشد. در سایه این اتصال است که می‌توانیم به قدرت دست پیدا کنیم و مانند زینب سلام‌الله‌علیها شویم.

برای این‌که درک بهتری از مسیری ایجاد شود که حضرت زینب سلام‌الله‌علیها انتخاب کرد، آقا، حضرت زینب را با آسیه، همسر فرعون، مقایسه می‌کند و می‌فرماید آسیه در شرایطی قرار گرفت که تحت شکنجه فرعون بود و در این شرایط صبرش تمام شد. او از خدا خواست از شکنجه‌های فرعون نجات پیدا کند، اما زینب سلام‌الله‌علیها در موقعیت‌های بدتری از آسیه قرار گرفت. هم برادر و همراهانش را از دست داد و هم به او هتک حرمت شد. این‌ها نشان از صبر زینب سلام‌الله‌علیها داشت که تنها با اتصال به خداوند می‌توان به این مقام رسید.

حضرت آقا، اشاره می‌کند که حضرت زینب سلام‌الله‌علیها مانند ولیّ الهی، میدان را به دست گرفت. در احادیث داریم که مقام ولایت در آن زمان از طرف امام حسین علیه‌السلام به او تفویض شد و زینب سلام‌الله‌علیها با قدرت و نیروی مضاعف، توانست از امام سجاد علیه‌السلام هم محافظت کند.

خرد و تدبیر زنانه

رهبر معظم انقلاب به یکی از صفات حضرت زینب سلام‌الله‌علیها اشاره می‌کند که خرد و تدبیر زنانه این بانوست. تصویری که از زینب سلام‌الله‌علیها در مداحی‌ها ارایه شده، یک تصویر مردانه است. حظرت زینب سلام‌الله‌علیها را به‌گونه‌ای تصویر می‌کنند که او شمشیر به دست گرفته و به میدان مبارزه آمده است. درحالی‌که زینب سلام‌الله‌علیها با ابزارهای زنانه به میدان آمد و عواطف و اراده‌ها را مدیریت کرد. مدیریت اراده و عواطف توسط زینب سلام‌الله‌علیها با خلق اربعین، نوحه‌سرایی و روضه‌ها در طول تاریخ صورت گرفته و همچنان ادامه دارد. خرد و تدبیر زینب سلام‌الله‌علیها در بیانات حضرت آقا، ناشی از ظرفیت عقلی عظیم جنس زن است که این بانوی بزرگوار به خوبی آن را به تصویر کشید.