آمار
| تعداد نشریات | 54 |
| تعداد شماره‌ها | 2,387 |
| تعداد مقالات | 34,316 |
| تعداد مشاهده مقاله | 12,993,592 |
| تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 5,705,692 |
مقایسۀ مفهوم و مقصد عدالت در دیدگاه امام علی با عدالت در نگرش سیاست‌نامه‌نویسی (با تأکید بر سیاست‌نامه خواجه نظام‌الملک) | ||
| علوم سیاسی | ||
| مقاله 2، دوره 27، شماره 1 - شماره پیاپی 105، فروردین 1403، صفحه 41-76 اصل مقاله (1021.19 K) | ||
| نوع مقاله: مقاله پژوهشی | ||
| شناسه دیجیتال (DOI): 10.22081/psq.2024.68263.2864 | ||
| نویسندگان | ||
| یعقوب علی طالب نژاد1؛ بهروز دیلم صالحی* 2؛ سعید اسلامی3؛ امین دیلمی معزی4 | ||
| 1دانشجوی دکتری، گروه اندیشه سیاسی، واحد چالوس، دانشگاه آزاد اسلامی، چالوس، مازندران، ایران. | ||
| 2استادیار، گروه اندیشۀ سیاسی، واحد چالوس، دانشگاه آزاد اسلامی، چالوس، مازندران، ایران. | ||
| 3دانشیار، گروه اندیشۀ سیاسی، واحد چالوس، دانشگاه آزاد اسلامی، چالوس، مازندران، ایران. | ||
| 4استادیار، گروه اندیشه سیاسی، واحد چالوس، دانشگاه آزاد اسلامی، چالوس، مازندران، ایران. | ||
| تاریخ دریافت: 15 دی 1402، تاریخ بازنگری: 27 اردیبهشت 1403، تاریخ پذیرش: 06 آبان 1403 | ||
| چکیده | ||
| یکی از پرسش‌های اساسی در حوزۀ اندیشه سیاسی، پرسش از مفهوم، خاستگاه و غایت عدالت است. در مبانی اندیشۀ سیاسی اسلام نیز عدالت به عنوان اصل زیربنایی و جدایی‌ناپذیر آموزه‌های دینی از جایگاه ویژه‌ای برخوردار است. علی× به عنوان یکی از الگوهای عدالت‌پروری و عدالت‌گستری، در سیرۀ حکومتی خویش با توجه به اوضاع نابسامان زمانه، بیشترین اهتمام را در تحقق عدالت و اجرای صحیح آن با تفسیر الهی و فطری داشته‌اند؛ از‌این‌رو مفهوم و مقصد عدالت از نگاه ایشان می‌تواند در بستر تحلیل مقایسه‌ای با عدالت در سنت سیاست‌نامه‌نویسی نظام‌الملک بهتر فهم شود؛ بنابراین پژوهش حاضر در صدد پاسخ به این پرسش است که عدالت در دیدگاه امام علی× چه وجه تمایزی با عدالت در نوع نگرش سیاست‌نامه‌نویسان دارد؟ از‌این‌رو با گردآوری داده‌های کیفی به شیوۀ اسنادی و همچنین روش توصیفی- تحلیلی موردی و با بهره‌گیری از الگوی هرمنوتیک پنهان‌نگاری متن‌گرا لئو‌اشتراوس، عدالت در دیدگاه امام علی× به مفهوم قسط در قرآن نزدیک‌تر بوده و از نوع عدالت اجتماعی است؛ در‌حالی‌که عدالت در سیاست‌نامه‌ها، به‌ویژه سیرالملوک خواجه نظام‌الملک با هدف پاسداشت نظام قدرت در امر حکمرانی معنا می‌شود؛ همچنین عدالت نزد امام علی× اصالت و ارزش ذاتی دارد و به سیاست عمومی تعبیر می‌شود که می‌توان از آن عدالت اجتماعی را نیز استنباط کرد؛ اما در آرای نظام‌الملک عدالت فاقد اصالت است و تنها ابزاری در جهت حفظ قدرت سیاسی و نگهداشت حکومت است. | ||
| کلیدواژه‌ها | ||
| امام علی؛ عدالت؛ نهج‌البلاغه؛ سیاست‌نامه‌نویسی؛ سیرالملوک؛ خواجه نظام‌الملک؛ عدالت اجتماعی | ||
| عنوان مقاله [English] | ||
| A Comparison of the Concept and Purpose of Justice in Imam ʿAlī’s View with Justice in the Perspective of Political Treatise Writing (with Emphasis on Niẓām al-Mulk’s Political Treatise) | ||
| نویسندگان [English] | ||
| Yaghobali Talebnezhad1؛ Behrooz DaylamSalehi2؛ Saeed Eslamee3؛ Amin DeilamiMoazi4 | ||
| 1PhD Candidate, Department of Political Thought, Chalus Branch, Islamic Azad University, Chalus, Mazandaran, Iran. | ||
| 2Assistant Professor, Department of Political Thought, Chalus Branch, Islamic Azad University, Chalus, Mazandaran, Iran | ||
| 3Associate Professor, Department of Political Thought, Chalus Branch, Islamic Azad University, Chalus, Mazandaran, Iran | ||
| 4Assistant Professor, Department of Political Thought, Chalus Branch, Islamic Azad University, Chalus, Mazandaran, Iran | ||
| چکیده [English] | ||
| One of the fundamental questions in the field of political thought is the question of the concept, origin, and purpose of justice. In the foundations of Islamic political thought, justice holds a unique position as a foundational and integral principle of religious teachings. ʿAlī, as an exemplar of promoting and upholding justice, prioritized the realization and proper implementation of justice—interpreted as divine and intrinsic—within his governance, especially given the turbulent conditions of his time. Thus, the concept and aim of justice from his perspective can be better understood through a comparative analysis with justice as depicted in Niẓām al-Mulk’s political treatise tradition. The present study aims to answer this question: How does justice in Imam ʿAlī’s view differ from the notion of justice in the perspective of political treatise writers? By collecting qualitative data through documentary methods and using a descriptive-analytical case study approach, along with Leo Strauss’s text-centered esoteric hermeneutic model, this research finds that justice in Imam ʿAlī’s view aligns closely with the Quranic concept of qisṭ and represents a form of social justice. In contrast, justice in political treatises—particularly Niẓām al-Mulk’s Siyar al-mulūk (The Lives of Kings)—is defined with the goal of preserving the power structure in governance. Furthermore, for Imam ʿAlī, justice holds intrinsic value and authenticity, being embodied in public policy, from which social justice can also be inferred. However, in Niẓām al-Mulk’s view, justice lacks intrinsic value and serves merely as a tool for preserving political power and sustaining governance. | ||
| کلیدواژه‌ها [English] | ||
| Imam ʿAlī, Justice, Nahj al-Balāgha, Political Treatise Writing, Siyar al-Mulūk, Khwāja Niẓām al-Mulk, Social Justice | ||
| مراجع | ||
|
قرآن کریم.
نهج‌البلاغه.
اخوان‌کاظمی، ب. (1380). عدالت و خودکامگی در اندیشه سیاسی خواجه نظام‌الملک طوسی. نشریه دانشکده حقوق و علوم سیاسی (دانشگاه تهران)، 12(54)، صص. 5-27.
افضلی، ع. (1393). معناشناسی واژۀ عدالت در نهج‌البلاغه. پژوهش‌نامه علوی، 5(9)، صص.1-18.
دوستخواه، ج. (1388). اوستا: کهن‌ترین سرودها و متن‌های ایرانی. تهران: مروارید.
باباپور، م.م. (1380). درآمدی بر سیاست و حکومت در نهج‌البلاغه. قم: انتشارات عصر ظهور.
پولادی، ک. (1397). در سودای نظام داد: جهان‌شناسی ایرانی و اندیشه سیاسی. تهران: نشر مرکز.
پولادی، ک. (1394). تاریخ اندیشه سیاسی در ایران و اسلام. (چاپ پنجم). تهران: مرکز.
تمیمی آمدی، ع. (1386). غررالحکم و دررالکلم. (ج.1؛ چاپ دوم). س.م. رجبی (مصحح). تهران: دارالکتاب الاسلامی.
جهانی‌نسب، ا. (1401). تبیین ماهیت دولت در اندیشه سیاسی امام علی× مبتنی بر آموزه‌های نهج‌البلاغه. در: مازندران: مجموعه مقالات نخستین کنگره بین‌المللی راهکارهای گسترش فرهنگ غدیر و ترویج نهج‌البلاغه.
حقیقت، س.ص. (1394). روش‌شناسی علوم سیاسی. (چاپ چهارم). قم: دانشگاه مفید.
حسنی‌نیا، ی. (1392). نسبت اخلاق و سیاست در آرای ابن مسکویه رازی و خواجه نظام الملک طوسی. پایان‌نامه کارشناسی ارشد، رشته معارف اسلامی و علوم سیاسی. دانشکده معارف اسلامی و علوم سیاسی، دانشگاه امام صادق7.
خرمشاد، م.ب.؛ اسلامی، ر.ا. (1392). فراز و فرود حکومت‌مندی در عصر ساسانیان (نامه تنسر و اردشیر بابکان). جستارهای سیاسی معاصر،4(8)، صص. 1-26.
دلیر، ن. (1389). طرح عدالت در سیرالملوک و مقایسه آن با مبانی کلام ابوالحسن اشعری. مطالعات تاریخ اسلام، 2(7)، صص. 53-69.
دلشاد تهرانی، م. (1377). حکومت حکمت: حکومت در نهج‌البلاغه. تهران: خانه اندیشه جوان.
راغب اصفهانی، ح. (1416ق). مفردات الفاظ القرآن. ص.ع. داوودی (محقق). دمشق: دارالقلم.
رجایی، ف. (1372). تحول اندیشه سیاسی در شرق باستان. تهران: قومس.
رجایی، ف. (1376). معرکه جهان‌بینی‌ها: در خردورزی سیاسی و هویت ما ایرانیان. تهران: شرکت انتشارات احیای کتاب.
رضوانی، م. (1393). فلسفۀ سیاسی اسلامی در غرب. قم: مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی5.
رستم‌وندی، ت. (1392). اندیشه ایرانشهری در عصر اسلامی: بازخوانی اندیشه سیاسی حکیم ابوالقاسم فردوسی، خواجه نظام‌الملک طوسی و شیخ شهاب‌الدین سهروردی. تهران: امیرکبیر.
سروری‌مجد، ع. (1392). قرآن و جامعه آرمانی. سراج منیر، 4(12)، صص.69-89.
سیدباقری، س.ک.؛ مختاربند، م. (1398). پیوستگی عدالت و اعتدال در اخلاق سیاسی اسلامی با تأکید بر سیره علوی. علوم سیاسی، 22(85)، صص. 25-49.
شریعت، ف. (1387). عدالت و سیاست؛ بررسی ابعاد نظری و کاربردی عدالت در گفتمان سیاسی اسلام و غرب. تهران: دانشگاه امام صادق7.
طباطبایی، م.ح. (1362). تفسیر المیزان. مترجم: م.ب. موسوی همدانی. (ج1، 24). قم: جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
طباطبایی، س.ج. (1399). خواجه نظام‌الملک طوسی: گفتار در تداوم فرهنگی ایران. تهران: مینوی خرد.
طباطبایی، س.ج. (1372). درآمدی فلسفی بر تاریخ اندیشۀ سیاسی در ایران. تهران: انتشارات کویر.
غلامی، ر. (1400). واکاوی نظریه عدالت در تفکر اسلامی. تهران: آفتاب توسعه.
کیخا، ن. (1389). عدالت اجتماعی. تهران: کانون اندیشه جوان.
مجلسی، م.ب. (1391). بحار الانوار. (ج.78، چاپ پنجم). م. خسروی (مترجم). تهران: انتشارات اسلامیه.
مجتبایی، ف. (1352). شهر زیبای افلاطون و شاه آرمانی در ایران باستان. تهران: انجمن فرهنگ ایران باستان.
مطهری، م. (1394). سیری در نهج‌البلاغه. (چاپ چهل و پنجم). تهران: صدرا.
موسی‌زاده، ا. (1384). حاکمیت و عدالت در قرآن و اندیشۀ سیاسی امام علی×. حقوق اساسی، 3 (5)، صص.177- 207.
نظام‌الملک طوسی، ح. (1375). سیاست‌نامه (سیرالملوک). (چاپ سوم). ع. اقبال آشتیانی (مترجم). تهران: نشر اساطیر.
هنینگ، و. (1390). زرتشت،؛ سیاستمدار یا جادوگر. ک. فانی (مترجم). تهران: معین.
Izutsu, T. (2002). Ethiqo- Religious Concepts in the Quran. Montreal: McGill-Queens University Press.
Lessing, G.E. (2005). Philosophical and Theological Writings. London: Cambridge University Press.
Nasr, S.H. (1972). Ideeals and Realitied of Islam, Boston: Beacon Press.
Qureishi, T.-A. (1982). Justice in Islam. Islamic Studies, 21(2), p. 31-51.
Strauss, L. (2012). Leo Strauss On Moses Mendelsshon. Chicago: University of Chicago Press.
Strauss, L. (1980). Persecution and the Art of Writing. USA: UCP.
Shah-kazemi, R. (2006). A sacred conceotion of Justice: Imam Alis lerrer to Malik Al-Ashter in: sacerd foundation of Justice in Islam. Bloomington: Indiana University.
Zaehner, R.Ch.(1956). The Teeching of th Magi. London: Allen and Unwin.
| ||
|
آمار تعداد مشاهده مقاله: 47 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 44 |
||