1دانشجوی دکتری کلام امامیه دانشگاه قرآن و حدیث قم، ایران (نویسنده مسئول).
2دانشیار، گروه کلام دانشگاه قرآن و حدیث قم، قم، ایران.
تاریخ دریافت: 10 تیر 1403،
تاریخ بازنگری: 12 شهریور 1403،
تاریخ پذیرش: 13 آبان 1403
چکیده
گفتمان مهدویت در طول تاریخ دست‌خوش تحولات متعددی شده است. یکی از مهم‌ترین آسیب‌های جامعه منتظر، گرفتارشدن در دام مدعیانی است که با ادعای کسب تجربه‌های دینی و معنوی، زمینه‌ساز تشکیل فرقه‌ها و نحله‌های گوناگون می‌شوند. یکی از ایشان که بر اساس چنین ادعایی، پایه‌گذار آیین جدیدی در زمان معاصر شده، «علی‌محمد شیرازی» است. در زمان محاکمه وی، سلامت روانی او مورد تردید عده‌ای قرار گرفته است. هدف پژوهش حاضر این است که با واکاوی زندگی شخصی و اجتماعی علی‌محمد شیرازی، به روش توصیفی و تحلیل روانشناختی، بررسی کند که ادعاهای باب، تا چه حد می‌تواند در ارتباط با سلامت روان او ارزیابی شود. علی‌محمد شیرازی که در دامان مکتب شیخیه پرورش یافته بود به کمک فضای خاص سیاسی، اجتماعی و اعتقادی که در آن مقطع تاریخی وجود داشت و با سوء‌استفاده از عقاید شیعیان، نخست مدعی بابیت شد و در طی دو سال آخر عمرش، ادعاهای مهدویت، نبوت و الوهیّت کرد. یافته‌های این پژوهش که بر اساس تحلیل روانشناختی علی‌محمد باب و ناظر به مستندات و شواهد تاریخی است، نشان می‌دهد که وی مشکوک به دو مورد از بیماری اختلال شخصیت اسکیزوتایپی و اختلال شخصیت ضد اجتماعی بود؛ درنتیجه، باورمندی به هر نوع از ادعاهای وی و تأثیرپذیرفتگان از او، با توجه به مسئله اختلالات شخصیتی علی‌محمد شیرازی، امری غیر معقول است.
An Analysis of the Pathological Aspects of Ali-Muhammad Shirazi's Personality in His Claim to Mahdism
نویسندگان [English]
fatamh ghamkharfard1؛ ahmad Karimi2
1PhD Candidate in Imamiya Theology, University of Quran and Hadith, Qom, Iran (Corresponding Author).
2Associate Professor, Department of Theology, University of Quran and Hadith, Qom, Iran.
چکیده [English]
The discourse of Mahdism has undergone various transformations throughout history. One of the most significant threats to the awaiting community is the risk of falling into the trap of claimants who, by asserting spiritual and religious experiences, pave the way for the formation of various sects and schools of thought. Among these individuals, "Ali Muhammad Shirazi" is notable for having founded a new faith in contemporary times based on such claims. During his trial, some questioned his mental health. The aim of this research is to investigate, through a descriptive and psychological analysis of Ali-Muhammad Shirazi’s personal and social life, to what extent his claims can be assessed in relation to his mental health. Ali-Muhammad Shirazi, nurtured within the Sheikhiyya school, took advantage of the political, social, and religious atmosphere of his time, and by exploiting Shia beliefs, first claimed to be the "Báb" (gate) and, during the last two years of his life, claimed Mahdism, prophethood, and divinity. The findings of this research, based on a psychological analysis of Ali-Muhammad Bab and supported by historical evidence, suggest that he was likely afflicted by two personality disorders: schizotypal personality disorder and antisocial personality disorder. Consequently, belief in any of his claims and the influence on his followers, considering these personality disorders, is deemed irrational.
کلیدواژه‌ها [English]
Claimants of Mahdism, Babiya Movement, Mahdist Religious Experience, Ali-Muhammad Shirazi, Personality Disorder
صادقى، هادى. (1379). درآمدى بر کلام جدید. قم: کتاب طه و نشر معارف.
صدوق، ابی‌جعفر محمد بن علی بن الحسین قمی. (1382). کمال‌الدین و تمام‌النعمه (ترجمه: منصور پهلوان). قم: مسجد مقدس جمکران.
صفری‌فروشانی، نعمت‌الله؛ کامیاب، مسلم. (1395). ترفندهای روانشناختی مدعیان دروغین مهدویت در ایران معاصر. فصلنامه علمی- پژوهشی انتظار موعود، 16(55)، ص 75-100. حوزه علمیه قم: مرکز تخصصی مهدویت.
عبدالبهاء. (1308). اولین چاپ، مقاله شخصی سیاح (در تاریخ باب و بهاء)، مؤسسه ملی مطبوعات امری، کتاب‌خانه مراجع بهایی، سایت رسمی بهاییان ایران bahai.org/fa/legal .
فاضل مازندرانی، اسدالله. (1940 تا 1942م). تاریخ ظهور الحق (ج 1و2). تهران: مؤسسه ملی مطبوعات امری، کتاب‌خانه مراجع بهایی، سایت رسمی بهاییان ایران bahai.org/fa/legal .
کاشانی، حاجى میرزاجانی. (۱۳۲۸). نقطة الکاف در تاریخ ظهور باب و وقایع هشت سال اول از تاریخ بابیة (به اهتمام ادوارد براون در دارالفنون کمبریج انگلیس)، لندن: انتشارات بریل از بلاد هلاند.
کامیاب، مسلم. (1400). بررسی زمینه روان‌شناسی پذیرش ادعای مدعیان دروغین مهدویت. فصلنامه علمی- پژوهشی انتظار موعود، 21(73)، صص 51-69.
گلپایگانی، میرزا؛ ابوالفضل، سیدمهدی. (1917م). کشف‌الغطا عن الحیل العد. چاپ تاشکلند. ایران: کتاب‌خانه سایت رسمی بهاییان.
لگنهاوسن، محمد. (۱۳۷۹). تجربه دینی در نظرخواهی از دانشوران(مترجم مصطفی ملکیان). مجله نقدونظر، 6(۲۳-۲۴)، صص 447-469.
محمدی اشتهاردی، محمد. (1389). بابیگری و بهاییگری (مولود مدعیان دروغین نیابت خاص از امام زمان عج، ج1). قم: گلستان ادب.
محیط طباطبایی، محمد. (بی‌تا). آسیب‌شناسی کتب تاریخی بهاییت و انتساب‌های نادرست. برگرفته از: ماهنامه گوهر، 4(7)، نرم افزار بهاییت.
محیط طباطبایی، محمد. (بی‌تا). مقاله باب و چالش‌های پیش‌رو، برگرفته ازکتاب (عجز علی محمد شیرازی از پاسخ‌گویی به سؤال علمای اصفهان)، انتشارات سایت بهایی‌پژوهی.
مدرسی چهاردهی، مرتضی. (1345). شیخی‌گری، بابیگری از نظر فلسفه، تاریخ و اجتماع. تهران: کتابفروشی فروغی.
مصطفوی، حسن. (1386). محاکمه و بررسی در تاریخ و عقاید و احکام باب و بهاء. قم: نشر آثار علامه مصطفوی.
مهتدی، ابوالفضل. (1390). خاطرات زندگی صبحی و تاریخ بابیگری و بهاییگری. تهران: مرکز اسناد انقلاب اسلامی.
نجفی، محمدباقر. (1388). بهاییان (چاپ اول). تهران: نشر مشعر.
یزدانی، احمد. (۱۳۲۹). نظر اجمالی در دیانت بهایی. تهران: نرم افزار بهایت‌پژوهی.
