آمار
| تعداد نشریات | 54 |
| تعداد شماره‌ها | 2,473 |
| تعداد مقالات | 35,286 |
| تعداد مشاهده مقاله | 14,155,783 |
| تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 6,351,394 |
سهم استیلای محض از مبانی مسئولیت مدنی در فقه و حقوق ایران | ||
| فقه | ||
| دوره 31، شماره 118، تیر 1403، صفحه 7-32 اصل مقاله (919.45 K) | ||
| نوع مقاله: مقاله پژوهشی | ||
| شناسه دیجیتال (DOI): 10.22081/jf.2024.68045.2749 | ||
| نویسنده | ||
| احمد دیلمی* | ||
| دانشیار، گروه حقوق خصوصی، دانشکده حقوق، دانشگاه قم، قم، ایران. | ||
| تاریخ دریافت: 17 آذر 1402، تاریخ بازنگری: 24 فروردین 1403، تاریخ پذیرش: 10 آبان 1403 | ||
| چکیده | ||
| نهاد مسئولیت مدنی بخشی از ضمان قهری است و از چند مؤلفه تشکیل می‌شود. از میان این عناصر سازنده، مبنای آن نقش برجسته‌تر و اساسی‌تری بر عهده دارد؛ از‌این‌رو تعیین مبنا یا مبانی مسئولیت مدنی در همۀ نظام‌های حقوقی اهمیت بسیاری دارد. آیا در فقه و حقوق ایران می‌توان از استیلای محض (بدون اتلاف و استیفاء) به عنوان یکی از مبانی مسئولیت مدنی و موجبات ضمان قهری یاد کرد؟ طرح این پرسش از آن رو اهمیت مضاعف می‌یابد که در اکثریت متون موجود مسئولیت مدنی، نشانی از این عنوان در کنار مبانی مسئولیت مدنی دیده نمی‌شود و بیشتر نویسندگان حقوقی، بدون توجیه روشنی آن را کنار نهاده‌اند. هدف این نوشتار آن است که به روش توصیفی، انتقادی و تحلیلی به این پرسش پاسخ دهد و به نقادی استدلال‌ها و رویۀ علمی آن بپردازد. بر اساس یافته‌های این پژوهش، استیلای محض از مبانی مهم مسئولیت مدنی و ضمان قهری در فقه و حقوق ایران است و به نظر می‌رسد یکی از امتیازات این نظام حقوقی است که ظرفیت جبران خسارات بیشتری را فراهم می‌سازد و نهادی مشابه آن در دیگر نظام‌های حقوقی مشاهده نشده است. | ||
| کلیدواژه‌ها | ||
| استیلای محض؛ مبنای مسئولیت مدنی؛ موجبات ضمان قهری؛ غصب و شبه غصب | ||
| عنوان مقاله [English] | ||
| The Role of Pure Dominance in Civil Responsibility in Iranian Jurisprudence and Legal Principles | ||
| نویسندگان [English] | ||
| Ahmad Deylami | ||
| Associate Professor, Department of Private Law, Faculty of Law, University of Qom, Qom, Iran. | ||
| چکیده [English] | ||
| The concept of civil responsibility is part of involuntary liability and consists of several components. Among these foundational elements, the basis itself plays a more prominent and essential role; thus, identifying the foundation or foundations of civil responsibility is highly significant in all legal systems. Can pure dominance (without actual destruction or utilization) be considered one of the bases of civil responsibility and grounds for involuntary liability in Iranian jurisprudence and law? This question gains additional importance as most available civil responsibility literature does not mention this concept alongside other bases of civil responsibility, and most legal scholars have set it aside without clear justification. This paper aims to answer this question using descriptive, critical, and analytical methods and to critique related arguments and academic practices. According to this study’s findings, pure dominance is an important foundation of civil responsibility and involuntary liability in Iranian jurisprudence and law. It seems to be a unique feature of this legal system, providing broader avenues for compensation and lacking an equivalent institution in other legal systems. | ||
| کلیدواژه‌ها [English] | ||
| Pure dominance, foundation of civil responsibility, grounds for involuntary liability, usurpation, and quasi-usurpation | ||
| مراجع | ||
|
*قرآن کریم (ترجمه محمد مهدی فولادوند). انصاری، مرتضى (شیخ انصاری). (1424ق). کتاب المکاسب (ج3). قم: مجمع الفکر الإسلامی. بابایی، ایرج. (1397). حقوق مسئولیت مدنی و الزامات خارج از قرارداد. تهران: بنیاد حقوقی میزان. بجنوردی، سیدمحمد‌حسن. (1430ق). القواعد الفقهیه (ج2 و 4). قم: دلیل ما. بروجردی، سیدحسین. (1413ق). تقریرات ثلاث. قم: مؤسسة النشر الاسلامی. جرّ، خلیل. (1367). فرهنگ لاروس (ج1، مترجم: سیدحمید طبیبیان). تهران: انتشارت امیر‌کبیر. حسینی مراغی، سیدمیر‌عبدالفتاح. (1425ق). العناوین (ج2). قم: مؤسسة النشر الاسلامی. حکمت‌نیا، محمود. (1386). مسئولیت مدنی در فقه امامیه. قم: پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی. محقق حلّی، نجم‌الدین. (محقق حلی) (1403ق). شرائع الإسلام فی مسائل الحلال والحرام (ج3). بیروت: دارالاضواء. خدابخشی، عبدالله. (1389). الغاصب یوخذ باشق الاحوال. فقه اهل‌البیت(علیهم السلام)، شماره 61، صص 107-136. رشتی، میرزا حبیب‌الله. (بی‌تا). کتاب الغصب. بی‌جا: بی‌نا. شهید ثانی. (1410ق). الروضة البهیه فی شرح لمعه الدمشقیه، قم: کتاب‌فروشی داوری. شهید ثانی. (1410ق). مسالک الافهام (ج7). قم: مؤسسة المعارف الاسلامیه. شهید ثانی. (1419ق). القواعد والفوائد (ج1). قم: دفتر تبلیغات اسلامی. صفایی، سید حسین؛ رحیمی، حبیب‌الله. (1390). مسئولیت مدنی. تهران: سمت. عمید، حسن. (1363). فرهنگ فارسی عمید. تهران: انتشارت امیر‌کبیر. غروی اصفهانی، محمد‌حسین. (1425ق). حاشیه کتاب المکاسب (ج1). قم: پایه دانش. فاضل لنکرانی، محمد. (1390). تفصیل الشریعه فی شرح تحریر الوسیله (ج1، 2 و 21). قم: مؤسسه چاپ و نشر عروج. فاضل لنکرانی، محمد. (1425ق). القواعد الفقهیه (ج1). قم: مرکز فقه الائمه الاطهار(علیهم السلام). قاسم‌زاده، سیدمرتضی. (1386). مسئولیت مدنی. تهران: نشر میزان. کاتوزیان، ناصر. (1378). الزام‌های خارج از قرارداد (مسئولیت مدنی) (ج1). تهران: انتشارات دانشگاه تهران. کاتوزیان، ناصر. (1379). الزام‌های خارج از قرارداد (غصب و استیفاء) (ج2). تهران: انتشارات دانشگاه تهران. کاشف الغطاء، شیخ محمد‌حسین. (1422ق). تحریر المجله (ج1 و 2). قم: المجمع العالمی للتقریب بین المذاهب الاسلامیه. موسوی خویی، سیدابوالقاسم. (بی‌تا). مصباح الفقاهه (ج3). قم: سید الشهداء. نوری، شیخ فضل‌الله. (1414ق). رسالة فی قاعدة «ضمان الید». قم: دفترانتشارات اسلامی. نوری، حسین. (1408ق). مستدرک الوسائل (ج17). قم: مؤسسۀ آل‌البیت(علیهم السلام). Campbell Henry. (1993). Black’s Law Dictionary, 6th Ed, United States, west. Cane Peter. (1997). The Anatomy of Tort Law, Oxford: Hart publishing. Cornu Gerard. (1996). Vocabulaire juridique, sexism’ edition, Paris: association Henri capitant. Horsey K & Rackley. E. (2012). Tort Law (3rd ed). London: Oxford University. | ||
|
آمار تعداد مشاهده مقاله: 269 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 191 |
||