زیباجویان عزیز زیر تیغ پزشک‌نماها!

 اجتماعی 

بررسی جراحی زیبایی از نظر حقوق پزشکی

زیباجویان عزیز زیر تیغ پزشک‌نماها!

در خصوص لزوم ساماندهی خدمات پزشکی زیبایی با دو معضل مواجهیم: اول افراد پزشکی که صلاحیت ورود به حوزه جراحی زیبایی را ندارند و دوم افراد غیرپزشکی که در جامعه به آن‌ها پزشک‌نما می‌گویند و در قانون هم از آن‌ها با عنوان «مداخله‌گران غیرمجاز در امر پزشکی» یاد شده است.

در پرونده‌های قصور پزشکی مربوط به جراحی‌های زیبایی، بیشتر شکایات از پزشکان عمومی و در بهترین حالت جراحان عمومی است که سازمان نظام پزشکی باید با این موضوع برخورد کند. البته یکی از مهم‌ترین معضل‌های ما «مداخله‌گران غیرمجاز در امر پزشکی» است. ضمانت اجرای قانونی این ماده ۳ قانون مربوط به مقررات امور پزشکی و دارویی و مواد خوردنی و آشامیدنی است که جرم‌انگاری شده و مجازات این جرم در این قانون مشخص شده است. این قانون سال1374 اصلاح شده و مجازات این جرم به ترتیب زیر تشدید شد:

«هر فردی با عدم داشتن پروانه رسمی به امور پزشکی، داروسازی، دندانپزشکی، آزمایشگاهی، فیزیوتراپی و مامایی اشتغال ورزد یا بدون پروانه از وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی اقدام به تاسیس یکی از موسسه‌های پزشکی مصرح در ماده یک کند یا پروانه خود را به دیگری واگذار یا پروانه دیگری را مورد استفاده قرار دهد، بلافاصله محل کار آن‌ها به دست وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی تعطیل و به حبس تعزیری از 6 ماه تا 3 سال و پرداخت جریمه نقدی از 5 میلیون تا 50میلیون ریال محکوم خواهد شد و در صورت تکرار به حبس از 2 تا 10سال و پرداخت جریمه از 5 میلیون تا 100میلیون ریال یا دو برابر قیمت داروهای مکشوفه (هریک که بیشتر باشد) محکوم خواهد شد.

مطابق تبصره 6 این ماده، رسیدگی به جرایم این قانون در صلاحیت دادگاه انقلاب خواهد بود و از مصادیق بند ت ماده 303 قانون آیین دادرسی کیفری است. البته در صورتی که این اقدامات متهم منجر به ایجاد صدمه یا آسیب جسمانی مجنی‌علیه نیز شده باشد، حسب مورد موجب صدور حکم محکومیت به قصاص یا دیه از سوی مراجع قضایی صالح نیز خواهد بود.

همچنین، طبق ماده یک قانون تعزیرات حکومتی در امور بهداشتی، مجازاتی که برای این افراد متخلف در نظر گرفته شده که از تعطیلی موسسه تا مصادره اموال به نفع دولت است.

از سوی دیگر، با تدقیق در بند ج ماده 158 و ماده 495 قانون جدید مجازات اسلامی و ملاحظه اوصاف جراحی‌های زیبایی شرایط عدم مسئولیت پزشکان چنین است:

• انجام عمل توسط پزشک ذی‌صلاح با مجوز قانونی (صلاحیت و مهارت علمی و عملی).
• رضایت بیمار.
• قصد و نیت درمان (ظن غالب پزشک موفقیت عمل جراحی باشد و نه آزمون و خطا).
• عدم وقوع تقصیر.
• تغییر براساس تغییر آناتومی ساختاری خلقتی نباشد؛ یعنی جراحی زیبایی نباید خلقت اصلی عضو را مخدوش کند.
• فریب و مکر برای نتایج جراحی ایجاد نشود.
• جراحی فقط در صورت نیاز یا ضرورت جایز باشد و وسیله دیگری به‌عنوان جایگزین عمل برای رفع نیاز وجود نداشته باشد.
• قاعده تناسب رعایت شود یعنی ضرری بزرگتر از نتیجه زیبایی نباشد.
• واجبات و محرمات شرعی در عمل جراحی رعایت شود (رعایت پزشک هم‌جنس).
• افشای اسرار و نقض حریم خصوصی.

مسئولیت کیفری و مدنی جراحی زیبایی

انجام اعمال جراحی زیبایی توسط جراح یا تیم جراحی تیم مراقبتی در صورت آسیب یا نقص بیمار مثل قطع عضو، تغییر شکل و زوال منافع عضو می‌تواند منشأ ضمان شود. ضامن بودن پزشک به معنای مسئولیت وی به پرداخت دیه جراحت، یا فوت و همچنین تحمل مجازات تعزیری در مواردی است که جرایمی مثل قتل شبه عمد واقع شود. طبق ماده495 قانون مجازات اسلامی: «هرگاه پزشک در معالجاتی که انجام می‌دهد، موجب تلف یا صدمه بدنی شود، ضامن دیه است.» طبق ماده616 قانون مجازات اسلامی، حبس هنگامی است که قصور پزشک منجر به فوت بیمار شده باشد. در این ماده آمده: «در صورتی که قتل غیرعمد به‌واسطه بی‌احتیاطی یا بی‌مبالاتی یا اقدام به امری که مرتکب در آن مهارت نداشته، یا به سبب عدم رضایت نظامات واقع شود، مسبب به حبس از یک تا سه سال و نیز به پرداخت دیه در صورت مطالبه از ناحیه اولیای دم محکوم خواهد شد، مگر این‌که خطای محض باشد.»

مراجع رسیدگی به تخلف پزشک زیبایی

مراجع رسیدگی به تخلف پزشک زیبایی با توجه به شرایط فرد بیمار و نوع تخلفی که انجام شده، ممکن است متفاوت باشد. در چنین پرونده‌هایی فرد شاکی یا خواهان، باید با توجه به نوع تخلف و مشکلی که برای او ایجاد شده، به یکی از مراجع صلاحیت‌دار قضایی مراجعه کند و با شکایت از پزشک زیبایی مورد نظر در صورت اثبات قصور پزشک، حق و حقوق خود را از او مطالبه کند.

ازجمله مراجع رسیدگی به تخلفات پزشکی زیبایی برای دریافت دیه یا ارش خسارات زیبایی، دادسرای جرائم پزشکی است. دادسرای جرایم پزشکی یکی از نهادهای مهم برای شکایت از پزشکان زیبایی متخلف است که پس از ثبت شکایت، مدارک و ادله لازم در مورد قصور پزشکی به آن ارایه می‌شود. سپس مدارک ارایه شده به این مجموعه برای بررسی تخصصی و دقیق به کمیسیون پزشکی ارجاع می‌شود. کمیسیون پزشکی از اعضای خبره و کاردانی تشکیل شده که پس از دریافت پرونده شکایت و مستندات ارایه شده نسبت به ارزیابی و بررسی این مدارک اقدام کرده و پس از بررسی دقیق، نتایج این بررسی را برای تصمیم‌گیری به دادسرای جرایم پزشکی اعلام می‌کند. اگر برای کمیسیون پزشکی قصور پزشک معالج اثبات شود، کمیسیون پزشکی کیفرخواست حدوث خطای پزشکی را صادر کرده و از دادسرای جرایم پزشکی پیگیری و صدور حکم نهایی را درخواست می‌کند.

یکی دیگر از مراجع قضایی شکایت از پزشک متخلف زیبایی دادسرای انتظامی سازمان نظام پزشکی است. این مرجع قضایی با توجه به اختیارات قانونی که در اختیار دارد، قادر است جریمه‌های سنگینی را برای پزشکان متخلف در نظر بگیرد. در صورت اثبات تخلف پزشک زیبایی در دادسرای انتظامی سازمان نظام پزشکی، این مرجع قانونی قادر است پزشک متخلف را توبیخ کرده و براساس قانون او را از فعالیت و طبابت منع کرده و حتی پرونده طبابت پزشک متخلف را باطل کند.

از دیگر مراجع رسیدگی به تخلف پزشک زیبایی، دادگاه‌های عمومی هستند به این شکل که فرد شاکی با در دست داشتن مدارک می‌تواند به دادگاه‌های عمومی مراجعه کرده و نسبت به طرح شکایت از تخلف پزشک زیبایی اقدام کند.

یکی دیگر از مراجع رسیدگی به تخلف پزشک زیبایی، شورای حل اختلاف است. شورای حل اختلاف جهت کاهش تنش بین طرفین دعوا زمانی مطرح می شود که خسارت زیبایی ایجاد شده کمتر از ۵میلیون تومان باشد.