آمار
| تعداد نشریات | 54 |
| تعداد شماره‌ها | 2,446 |
| تعداد مقالات | 34,905 |
| تعداد مشاهده مقاله | 13,853,217 |
| تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 6,179,016 |
پاره‌ای از یک تفسیر ناشناختۀ معتزلی، احتمالاً از سدۀ چهارم یا پنجم هجری: دربارۀ نسخۀ خطی Yah. Ar. 374 و تصحیح آن | ||
| آینه پژوهش | ||
| دوره 35، شماره 208، مهر و آبان 1403، صفحه 105-156 اصل مقاله (3.19 M) | ||
| نوع مقاله: پژوهشی | ||
| شناسه دیجیتال (DOI): 10.22081/jap.2024.76680 | ||
| نویسنده | ||
| مرتضی کریمی نیا* | ||
| تاریخ دریافت: 19 آذر 1403، تاریخ پذیرش: 19 آذر 1403 | ||
| چکیده | ||
| تفاسیر قرآنی معتزله در قرون نخست، بخشی مهم از میراث کهن تفسیری‌اند که در عین اثرگذاری بر سایر تفاسیر قرآنی، به تدریج از میان رفته‌اند و امروزه از اغلب آنها نسخه‌ای باقی نمانده است. عبدالرحمن بن کیسان الأصَمّ، ابوعلی جبّائی، ابومسلم اصفهانی، ابوالقاسم بلخی، و ابوالحسن رُمّانی مشهورترین این مفسران معتزلی تا پایان سدۀ چهارم هجری‌اند که تنها بخشی از اقوال تفسیری آنها در گزارش مفسران بعدی برجای مانده است. در این میان، نسخه‌ای از یک تفسیر کهن قرآنی ناشناخته که تصاویر آن به تازگی به صورت عمومی در اختیار قرار گرفته، به احتمال قوی، خاستگاهی ایرانی دارد و محتوای آن به روشنی حاکی از رویکرد معتزلی نویسندۀ آن است. این اوراق تازه مکشوف در کتابخانۀ ملی اسرائیل (به شمارۀ Ms. Yah. Ar. 374) را باید سندی مهم از تاریخ تفسیر معتزلی دانست که تاکنون مورد توجه و ارزیابی قرار نگرفته است. از این رو، این اثر چه بسا بتواند سرنخ مهمی درباب تاریخ تفسیر معتزله در قرون نخست به دست دهد. مؤلف این اثر هیچ یک از مفسران معروف معتزلی چون اصَمّ، ابومسلم اصفهانی، ابوعلی جُبّائی، ابوالقاسم بلخی، ابوالحسن رُمّانی، حاکم جِشُمی، و زمخشری نمی‌تواند باشد، اما چه بسا یکی از مفسران کمتر شناخته شدۀ معتزلی در بغداد یا ری، و به احتمال دیگر، یکی از معتزلیان حنفی در خراسان و ماوراء النهر طی سده‌های پنجم و ششم هجری باشد. در این مقاله، علاوه بر تصحیح متن برجای مانده از این اثر، نکاتی در خصوص تاریخ تفسیر معتزله، همراه با مروری بر ویژگی‌ها و اهمیت این اثر تفسیر نویافته ارائه شده است. | ||
| کلیدواژه‌ها | ||
| تفسیر معتزله؛ تفسیر قرآن در سدۀ چهارم و پنجم هجری؛ نسخۀ خطی Yah. Ar. 374؛ تفاسیر ناشناخته؛ معتزله در خراسان؛ معتزلۀ بغداد | ||
| عنوان مقاله [English] | ||
| MS Yah. Ar. 374: An Edition and Study of an Unknown Muʿtazilite Tafsīr (4th/10th-5th/11th Centuries) | ||
| نویسندگان [English] | ||
| Morteza Karimi-Nia | ||
| چکیده [English] | ||
| Early Muʿtazilite Qurʾānic exegeses form an important part of the classical exegetical heritage. Although influential on subsequent commentaries, most of these works have been lost, with few extant manuscripts. Prominent Muʿtazilite exegetes of the late 4th century AH include Abd al-Raḥmān ibn Kaysān al-Aṣamm, Abū Ali al-Jubbāʾī, Abū Muslim al-Iṣfahānī, Abū al-Qāsim al-Balkhī, and Abū al-Ḥasan al-Rummānī, whose exegetical views survive only in fragments preserved by later scholars. Meanwhile, a recently accessible manuscript of an unknown early commentary, likely of Iranian provenance and reflecting a distinctly Muʿtazilite approach, offers valuable new material. Housed in the National Library of Israel (Ms. Yah. Ar. 374), this unexplored text represents a significant document for the history of Muʿtazilite exegesis. The author is unlikely to be among the prominent figures mentioned above, but perhaps a lesser-known Muʿtazilite from Baghdad or Rayy, or possibly a Hanafi Muʿtazilite from 5th or 6th- century AH Khurasan or Transoxiana. This article presents an edition of the surviving text and explores its significance within the history of Muʿtazilite exegesis, analyzing its unique features and contribution. | ||
| کلیدواژه‌ها [English] | ||
| Muʿtazilite exegesis, Qurʾānic exegesis in the 4th and 5th centuries AH, MS. Yah. Ar. 374, Unidentified Qurʾān Commentaries, Muʿtazilites in Khurasan, Muʿtazilites in Baghdad | ||
| مراجع | ||
|
| ||
|
آمار تعداد مشاهده مقاله: 39 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 58 |
||