آمار

تعداد نشریات54
تعداد شماره‌ها2,398
تعداد مقالات34,489
تعداد مشاهده مقاله13,207,580
تعداد دریافت فایل اصل مقاله5,828,610
عباسی, آزاده. (1403). چگونگی مواجهه محمدجواد مغنیه با مشترک لفظی در تفسیر الکاشف. اسلام و مطالعات اجتماعی, 6(1), 69-99. doi: 10.22081/jqss.2025.67456.1265
آزاده عباسی. "چگونگی مواجهه محمدجواد مغنیه با مشترک لفظی در تفسیر الکاشف". اسلام و مطالعات اجتماعی, 6, 1, 1403, 69-99. doi: 10.22081/jqss.2025.67456.1265
عباسی, آزاده. (1403). 'چگونگی مواجهه محمدجواد مغنیه با مشترک لفظی در تفسیر الکاشف', اسلام و مطالعات اجتماعی, 6(1), pp. 69-99. doi: 10.22081/jqss.2025.67456.1265
عباسی, آزاده. چگونگی مواجهه محمدجواد مغنیه با مشترک لفظی در تفسیر الکاشف. اسلام و مطالعات اجتماعی, 1403; 6(1): 69-99. doi: 10.22081/jqss.2025.67456.1265

چگونگی مواجهه محمدجواد مغنیه با مشترک لفظی در تفسیر الکاشف

مطالعات علوم قرآن
دوره 6، شماره 1 - شماره پیاپی 19، بهمن 1403، صفحه 69-99    اصل مقاله (799.6 K)
نوع مقاله: مقاله پژوهشی
شناسه دیجیتال (DOI): 10.22081/jqss.2025.67456.1265
نویسنده
آزاده عباسی*
دانشگاه قرآن و حدیث
تاریخ دریافت: 07 مهر 1402،  تاریخ بازنگری: 24 آبان 1403،  تاریخ پذیرش: 28 آبان 1403 
چکیده
چکیده
شناخت معنای دقیق واژگان و چگونگی کاربست آنها به فهم درست یک متن کمک شایانی می‌کند. در همه زبان‌ها، واژگانی یافت می‌شوند که برای چند معنای متفاوت وضع شده‌اند. در ادبیات، این کلمات با عنوان الفاظ مشترک توصیف می‌شوند. از دیرباز مفسران به مسئله شناسایی معنای کلمات اهتمام داشته‌اند و چگونگی کاربرد الفاظ مشترک در قرآن مورد توجه ایشان بوده است. استاد محمدجواد مغنیه، یکی از مفسران معاصر، در کتاب التفسیر الکاشف‏ به مسائل ادبی و بلاغی توجه کرده است. باتوجه به اهمیت موضوع، این پژوهش در پی تبیین چگونگی مواجهه وی با مسئله اشتراکات لفظی است. دستاوردهای این پژوهشِ توصیفی ـ تحلیلی، نمایانگر آن است که استاد مغنیه در زمره کسانی است که به امکان وقوع مشترک لفظی در قرآن اعتقاد داشته و در مواجهه با الفاظ مشترک از دو روش پیروی می‌کند. در روش نخست، استاد مغنیه همه دلالت‌های یک لفظ را بیان کرده و سپس از میان آنها یک مورد را برمی‌گزیند. در روش دوم، استاد به مشترک لفظی‌بودن واژه تصریح کرده و فقط  معنای مورد نظر را بیان می‌کنند. در این پژوهش برای تبیین بیشترِ این دو روش، نظرات استاد مغنیه در مورد برخی کلمات پرکاربرد قرآنی بررسی ‌شده است.
کلیدواژه‌ها
التفسیر الکاشف؛ محمدجواد مغنیه؛ اشتراک لفظی؛ مشترک لفظی
عنوان مقاله [English]
Mohammad Jawad Mughniya's Approach to Homonymy in Tafsir al-Kashif
چکیده [English]
Abstract
Understanding the precise meaning of words and how they are used significantly contributes to the correct comprehension of a text. In all languages, there are words that have been assigned multiple meanings. In literature, these words are described as homonyms. Since ancient times, interpreters have been concerned with identifying the meaning of words, and the use of homonyms in the Quran has been a particular focus of their attention. Professor Mohammad Jawad Mughniya, a contemporary interpreter, has paid attention to literary and rhetorical issues in his book "Al-Tafsir al-Kashif". Given the importance of the subject, this research seeks to explain how he approaches the issue of homonymy. The findings of this descriptive-analytical research show that Professor Mughniya is among those who believe in the possibility of homonymy in the Quran and adopts two methods when dealing with homonyms. In the first method, Professor Mughniyeh states all the connotations of a word and then selects one from among them. In the second method, the professor explicitly states the homonymy of the word and only expresses the intended meaning. In this research, to further explain these two methods, Professor Mughniya's views on some frequently used Quranic words have been examined.
کلیدواژه‌ها [English]
Al-Tafsir al- Kashif, Mohammad Jawad Mughniya, Homonymy
مراجع
* قرآن کریم

  1. آل سعدی، عبدالرحمان بن ناصر. (1408ق). تیسیر الکریم الرحمان (ج1). بیروت: مکتبة النهضة.
  2. آلوسی، سیدمحمود. (1415ق). روح المعانی فی تفسیر قرآن الکریم (ج7، 12). بیروت: دارالکتب العلمیة.
  3. ابن العربی، محمد بن عبدالله بن ابوبکر. (بی‌تا). احکام القرآن (تفسیر ابن عربی) (ج1). بی‌جا: بی‌نا.
  4. ابن انباری، محمد بن قاسم. (1407ق). الأضداد. بیروت: المکتبة العصریة صیدا.
  5. ابن سنان، ابومحمد عبدالله بن محمد. (1402ق). سر الفصاحة. بیروت: دارالکتب العلمیة.
  6. ابن عاشور، محمد بن طاهر. (بی‌تا). التحریر و التنویر (ج3). بی‌جا: بی‌نا.
  7. ابن کثیر، اسماعیل بن عمرو بن. (1419ق). تفسیر القرآن العظیم (ج7). بیروت: دارالعلمیة.
  8. ابن منظور، محمد بن مکرم. (1414ق). لسان العرب (ج15). بیروت: دار صادر.
  9. ابن‌فارس، احمد. (1418ق). الصاحبی فی فقه اللغة العربیة ومسائلها وسنن العرب فی کلامها. بیروت: دارالکتب العلمیة.
  10. ابوالفتوح رازی، حسین بن علی. (1408ق). روض الجنان و روح الجنان فى تفسیر القرآن‏ (ج13). مشهد: بنیاد پژوهش‌های آستان قدس رضوی.
  11. الانصاری، ابوزید. (1894ق). النوادر فی اللغة. بیروت: المطبعة الکاثولیکیة لآبائ الیسوعیین.
  12. أنیس، ابراهیم. (1984م). دلالة الألفاظ. بی‌جا: مکتبة الأنجو المصریة.
  13. بغدادی، علاءالدین علی بن محمد. (1415ق). لباب التنزیل فی معانی التأویل (ج1). بیروت: دارالکتب العلمیة.
  14. بغوی، حسین بن مسعود. (1420ق). معالم التنزیل (ج1). بیروت: دارالمعرفة.
  15. بلخی، مقاتل بن سلیمان. (1423ق). تفسیر مقاتل بن سلیمان (ج2، 3). بیروت: داراحیاء التراث.
  16. بلخی، مقاتل بن سلیمان. (1429ق). الوجوه و النظائر فی القرآن ا لکریم. بیروت: دارالکتب.
  17. بیضاوی، عبدالله بن عمر. (1418ق). انوارالتنزیل و اسرارالتأویل (ج1، 2). بیروت: دار احیاء التراث العربی.
  18. پرچم، اعظم؛ شاهی، نصرالله. (1386). دیدگاه قرآن‌پژوهان درباره اشتراک لفظی و
    معنوی در قرآن و واژگان وجوه و نظائر، تحقیقات قرآن و حدیث، دوره4، 2(8)، صص 67- 86.
  19. تمسکی بیدگلی، علی؛ ربیع نتاج، سیدعلی‌اکبر؛ موسوی، سیدمحسن. (1394). رهیافتی به تعریف وجوه و نظائر از دیدگاه قرآن‌پژوهان، مجله آموزه‌های قرآنی، شماره22.
  20. ثعلبی، ابواسحاق احمد بن ابراهیم. (1422ق). الکشف و البیان عن التفسیر القرآن (ج2). بیروت: داراحیاء التراث العربی.
  21. جمعی از نویسندگان. (1369). میراث ماندگار (ج2). تهران: موسسه کیهان.
  22. حسن‌بیگی، علی. (1395). رهزنی اشتراک لفظی، کتاب شیعه، شماره13و14،
    صص 480- 481.
  23. دخیل، محمد بن محمدعلی، (1422ق). الوجیز فی تفسیر الکتاب العزیز (ج1). بیروت: دارالتعارف للمطبوعات.
  24. دهخدا، علی‌اکبر. (1377). لغتنامه دهخدا (ج2). تهران: مؤسسه انتشارات و چاپ دانشگاه تهران.
  25. دینوری، ابن قتیبة. (1400ق). تأویل مشکل القرآن. بیروت: المکتبة العلمیة.
  26. راغب اصفهانی، حسین بن محمد. (1412ق). المفردات فی غریب القرآن. دمشق بیروت: دارالعلم الشامیة.
  27. ربیع نتاج، سیدعلی‌اکبر. (1384). اشتراک لفظی در قرآن، مجله دانشکده علوم انسانی دانشگاه سمنان، شماره10، صص 169- 188.
  28. زرکشی، محمد بن بهادر. (1391ق). البرهان فی علوم القرآن (ج1). بیروت: دار المعرفة.
  29. زمخشری، محمود بن عمر. (1407ق). الکشاف (ج2). بیروت: دارالکتاب العربی.
  30. سمرقندی، نصر بن محمد بن احمد. (بی‌تا). بحرالعلوم (ج3). بی‌جا: بی‌نا.
  31. سیبویه، ابی بشر عمر بن عثمان بن قنبر. (1408ق). الکتاب (ج1). قاهره: مکتبة الخانجی بالقاهره.
  32. سیوطی، جلال‌الدین. (1416ق). الاتقان فی علوم القرآن (ج1). بیروت: دارالکتاب العربی.
  33. سیوطی، عبدالرحمان بن ابوبکر. (بی‌تا). المزهر فی علوم اللغة و انواعها (ج1). بیروت: دارالفکر.
  34. شبر، عبدالله. (1407ق). الجوهر الثمین فی تفسیر الکتاب المبین (ج2). کویت: مکتبة الألفین.
  35. شریف لاهیجی، محمد بن علی. (1373). تفسیر شریف لاهیجی (ج1، 2). تهران: دفتر
    نشر داد.
  36. شوکانی، محمد بن علی. (1414ق). فتح القدیر (ج1، 3). بیروت: عالم الکتب.
  37. الصالح، صبحی. (1379ق). دراسات فی فقه اللغة. بیروت: دارالعلم للملایین.
  38. طباطبایی، سیدمحمدحسین. (1417ق). المیزان فی تفسیر القرآن (ج10، 14). قم: دفتر انتشارات اسلامی.
  39. طبرسی، فضل بن حسن. (1372). مجمع‌البیان (ج1، 2، 3، 4، 5، 7، 8، 9). تهران: انتشارات ناصرخسرو.
  40. طریحی، فخرالدین. (1379). مجمع البحرین (ج6). تهران: کتاب‌فروشی مرتضوی.
  41. طوسی، محمد بن حسن. (بی‌تا). التبیان فی تفسیر القرآن (ج5). بیروت: دار احیاء
    التراث العربی.
  42. عاملی، علی بن حسین. (1413ق). الوجیز فی تفسیر القرآن العزیز (ج1). قم: دارالقرآن الکریم.
  43. عمر، احمد مختار. (1998م). علم الدلالة. بی‌جا: عالم الکتب.
  44. فراهیدی، خلیل بن احمد. (1410ق). کتاب العین (ج2، 3، 7، 8). قم: هجرت.
  45. الفقیه، بشر. (1429ق). الدلالة القرآنیه فی فکر محمد حسین طباطبایی (المیزان نموذجاً). بی‌جا: دارالهادی.
  46. قرطبی، محمد بن احمد. (1364). الجامع لاحکام القرآن (ج8). تهران: انتشارات ناصرخسرو.
  47. کاشانی، ملافتح الله. (1336). منهج الصادقین فی الزام المخالفین (ج7). تهران: کتاب‌فروشی محمدحسن علمی.
  48. مظفر، محمدرضا. (1388ق). المنطق. قم: اسماعیلیان.
  49. مظفر، محمدرضا. (بی‌تا). اصول الفقه (ج1). قم: اسماعیلیان.
  50. مغنیه، محمدجواد. (1424ق). التفسیر الکاشف (ج1، 2، 3). تهران: دارالکتب الاسلامیة.
  51. مغنیه؛ محمدجواد. (1425ق). تجارب محمدجواد مغنیه. قم: انوارالهدی.
  52. مکرم؛ عبدالعال سالم. (1417ق). المشترک اللفظی فی الحفل القرآنی. بیروت: مؤسسه الرسالة.
  53. ملاحویش، عبدالقادر. (1382). بیان المعانی (ج1، 5). دمشق: مطبعة الترقی.
  54. نصیف الجنانی، احمد. (1381). پدیده اشتراک لفظی در زبان عربی، پژوهش و حوزه، شماره10، صص 51- 76.
  55. نورالدین المنجد، محمد. (1419ق). الاشتراک اللفظی فی القرآن الکریم بین النظریة و التطبیق. دمشق: دارالفکر.
  56. نهر، هاد. (1429ق). علم الدلالة التطبیقی فی التراث العربی. اردن: عالم الکتب الحدیث.
  57. نیشابورى، محمود بن ابو الحسن. (1415ق). ‏إیجاز البیان عن معانی القرآن (ج2). بیروت: دار الغرب الاسلامى.
  58. وافی، علی عبدالواحد. (2004م). فقه اللغة. قاهره: نهضة مصر.
 

 

آمار
تعداد مشاهده مقاله: 12
تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 1


سامانه مدیریت نشریات علمی. قدرت گرفته از سیناوب