آمار
| تعداد نشریات | 54 |
| تعداد شماره‌ها | 2,462 |
| تعداد مقالات | 35,184 |
| تعداد مشاهده مقاله | 13,995,872 |
| تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 6,253,265 |
درآمدی بر فقه فرهنگ با رویکرد نظامات؛ چیستی، چگونگی و نظام مسائل | ||
| پژوهش های فقه اجتماعی | ||
| مقاله 3، دوره 1، شماره 1، اردیبهشت 1404، صفحه 41-64 اصل مقاله (1.81 M) | ||
| نوع مقاله: مقاله پژوهشی | ||
| شناسه دیجیتال (DOI): 10.22081/jsj.2025.76778 | ||
| نویسنده | ||
| سید محمد طباطبائی* | ||
| دکتری، گروه فقه جامعه و فرهنگ، مرکز فقهی ائمّه اطهار(ع)، قم، ایران. | ||
| تاریخ دریافت: 17 دی 1403، تاریخ پذیرش: 17 دی 1403 | ||
| چکیده | ||
| سوال اصلی پژوهش حاضر این است که با نظر به فرهنگ به عنوان یک نظام اجتماعی، فقه فرهنگ چیست و چگونه شکل می‌گیرد؟ پاسخ به این پرسش، می‌تواند مقدّمه‌ای برای فهم نسبت ثبوت و اثبات در فرهنگ دینی باشد. هدف این پژوهش معرّفی فقه فرهنگ، نظام مسائل و رویکردهای آن است و در این‌باره با استفاده از روش کتابخانه‌ای و توصیفی-انتقادی، مبانی موجود و مختار بررسی و چارچوب نهایی مطرح و بررسی شده است. در این پژوهش، معرفی فقه فرهنگ در سه محور چیستی، چگونگی و نظام مسائل بررسی شد. در محور اوّل، فرهنگ به عنوان یک نظام اجتماعی شناخته شد که بر اساس محکمات و متشابهات انسانی تکوین یافته است و لذا تعبیر به نفس فرهنگی شد. فقه فرهنگ، علم به احکام این موضوع از ادله تفصیلی است. در محور دوم، مقتضای این خصوصیات در موضوع حکم، تأسیس فقه فرهنگ با رویکرد نظامات است که در پیوند میان فقه نظام و فقه فرهنگ بحث شد. در محور سوم، ده حوزه فرهنگی معرفی شد که شامل هویت فرهنگی، روابط اجتماعی، ارتباطات اجتماعی و رسانه، فراغت‌گزینی و سبک‌زندگی، خرده‌فرهنگ‌ها، ارتباطات میان‌فرهنگی، هنر، سازمان و حکمرانی فرهنگی، حقوق فرهنگی و اقتصاد فرهنگی می‌شد. هرکدام از این ده حوزه، بخشی از تحقق مسائل فرهنگی است که به نحوی به معنا و نحوه زیست اجتماعی بشر وابسته است و به لحاظ این وابستگی ماهیت فرهنگی دارد. در نسبت میان این نظام مسائل با آن چیستی و چگونگی، دو محور در فقه فرهنگی شامل فقه نظام فرهنگی و فقه نظام مدیریت فرهنگی می‌شود. نظام فرهنگی، نظام اجتماعی و نظام مدیریت فرهنگی، نظام رفتاری ذیل آن است که در سازمان فرهنگی و حکمرانی فرهنگی تحقق دارد؛ چنان‌که در میانه بحث، فقه نظامات به دو قسم کلّی فقه نظامات اجتماعی و فقه نظامات رفتاری تقسیم شد و قسم دوم در ذیل قسم اوّل قرار گرفت. با این بیان، نمایی کلّی از فقه فرهنگ به دست می‌آید. | ||
| کلیدواژه‌ها | ||
| فقه فرهنگ؛ نظام فرهنگی؛ حکمرانی فرهنگی؛ هنر؛ هویت | ||
| عنوان مقاله [English] | ||
| An Introduction to the Jurisprudence of Culture with a Systems Approach: Its Nature, Formation, and Problematic Framework | ||
| نویسندگان [English] | ||
| Seyed Mohammad Tabatabaei | ||
| PhD. Department of Jurisprudence of Society and Culture, Jurisprudence Center of the Holy Imams (AS), Qom, Iran | ||
| چکیده [English] | ||
| The primary question of the present research is: Considering culture as a social system, what is the jurisprudence of culture, and how is it formed? Answering this question can serve as a preliminary step toward understanding the relationship between establishment (thubūt) and proof (ithbāt) in religious culture. The aim of this research is to introduce the jurisprudence of culture, its problematic framework, and its approaches. Using a library-based and descriptive-critical method, existing and preferred foundations are examined, and a final framework is proposed and analyzed. In this research, the jurisprudence of culture is introduced through three axes: its nature, formation, and problematic framework. In the first axis, culture is recognized as a social system formed based on human constants (muḥkamāt) and variables (mutashābihāt), and thus it is termed "cultural essence" (nafs thaqāfī). The jurisprudence of culture is the science of deriving rulings related to this subject from detailed evidence (adillah tafṣīliyyah). In the second axis, the requirement of these characteristics in the subject of rulings is the establishment of the jurisprudence of culture with a systems approach, which is discussed in connection with systemic jurisprudence (fiqh niẓām) and the jurisprudence of culture. In the third axis, ten cultural domains are introduced, including cultural identity, social relations, social communication and media, leisure and lifestyle, subcultures, intercultural communication, art, cultural organization and governance, cultural rights, and cultural economy. Each of these ten domains represents a part of the realization of cultural issues, which are in some way dependent on the meaning and manner of human social life and, by virtue of this dependence, possess a cultural nature. In the relationship between this problematic framework and its nature and formation, two axes in cultural jurisprudence include the jurisprudence of cultural systems and the jurisprudence of cultural management systems. The cultural system is a social system, and the cultural management system is a behavioral system under it, realized in cultural organization and governance. In the course of the discussion, systemic jurisprudence is divided into two general categories: the jurisprudence of social systems and the jurisprudence of behavioral systems, with the latter falling under the former. With this explanation, a general overview of the jurisprudence of culture is obtained. | ||
| کلیدواژه‌ها [English] | ||
| Jurisprudence of Culture, Cultural System, Cultural Governance, Art, Identity. | ||
| مراجع | ||
|
قرآن کریم.
احمدزاده کرمانی، روح‌الله (1390). بازاندیشی در فرهنگ و رسانه. تهران: چاپار.
اراکی، محسن (1393). فقه نظام سیاسی اسلام. قم: مجمع الفکر الاسلامی، ج1.
بارکر، کریس (1387). مطالعات فرهنگی، نظریه و عملکرد. ترجمه مهدی فرجی و نفیسه حمیدی. تهران: پژوهشکده مطالعات فرهنگی و اجتماعی.
بک، لس؛ بنت، اندی؛ دسفور ادلز، لورا؛ گیبسون، مارگارت و همکاران (1394). مقدّمه‌ای بر جامعه‌شناسی فرهنگی. ترجمه غلامرضا حدّاد. تهران: دانشگاه امام صادق(ع).
تاوز، روث (1396). درآمدی پیشرفته بر اقتصاد فرهنگی. ترجمه احتشام رشیدی و انسیه ابری. تهران: تیسا.
جنکیز، ریچارد (1394). هویت اجتماعی. ترجمه تورج یاراحمدی. تهران: پردیس دانش.
جوادی آملی، عبدالله (1381). صورت و سیرت انسان در قرآن. قم: اسراء.
جوادی آملی، عبدالله (1390). تفسیر انسان به انسان. تحقیق و تنظیم: محمدحسین الهی‌زاده. قم: اسراء.
دومازدیه، ژوفر (1352). زمان فراغت از دیدگاه تاریخی و جامعه‌شناسانه. ترجمه م. آدینه. فرهنگ و زندگی، شماره 12، ص14-23.
رحمانی، جعفر (1394). مدیریت فرهنگی. قم: المصطفی.
رضائیان، علی (1395). مبانی سازمان و مدیریت. تهران: سمت.
روجک، کریس (1395). نظریه فراغت: اصول و تجربه‌ها. ترجمه عباس مخبر. تهران: تیسا.
سالارزهی، حبیب‌الله؛ ابراهیم‌پور، حبیب (1391). بررسی سیر تحول در پارادایم‌های مدیریت دولتی: از پارادایم مدیریت دولتی سنتی تا پارادایم حکمرانی خوب. مدیریت دولتی، 4(9)، ص43-62.
صالحی امیری، سید‌رضا (1395). مفاهیم و نظریه‌های فرهنگی. تهران: ققنوس.
طباطبائی، سید محمد (1401). ملاحظات نظری در فقه نظام، تبیین آراء و روش‌شناسی. فقه نظام‌ساز، 1(2)، ص71-100. طباطبائی، سیدمحمد؛ آقاجانی، نصرالله (1402). بررسی عوامل و زمینه‌های مشارکت اجتماعی در منابع اسلامی. مطالعات فرهنگی اجتماعی حوزه، 7(14)، ص121-144.
غفاری، غلامرضا؛ نیازی، محسن (1386). جامعه‌شناسی مشارکت اجتماعی. تهران: نزدیک.
فارابی، محمد بن محمّد (1995م). آراء أهل المدینه الفاضلۀ و مضادّاتها. شرح علی بوملحم. بیروت: دار و مکتبۀ الهلال.
قمّی، علی بن ابراهیم (1363). تفسیر القمّی. تحقیق طیّب موسوی جزائری. قم: دارالکتاب، ج1.
کوئن، بروس (1391). مبانی جامعه‌شناسی. ترجمه و اقتباس: غلامعباس توسّلی و رضا فاضل. تهران: سمت.
گرانت، پوک؛ نیوئل، داینا (1395). مبانی تاریخ هنر. ترجمه مجید پروانه‌پور. تهران: ققنوس.
گیدنز، آنتونی (1386). جامعه‌شناسی. با همکاری کارن بردسال؛ ترجمه حسن چاوشیان. تهران: نشر نی.
محسنی، منوچهر (1396). بررسی جامعه‌شناسی فرهنگی ایران. تهران: پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات.
هاشمی، سیدمحمد (1393). حقوق بشر و آزادی‌های اساسی. تهران: بنیاد حقوقی میزان.
هال، جان آر؛ جونیتس، مری (1390). فرهنگ از دیدگاه جامعه‌شناختی. ترجمه فریبرز مجیدی. تهران: سروش.
هریس، دیوید (1393). مفاهیم کلیدی در مطالعات فراغت. ترجمه محمدسعید ذکایی و سنا چاوشیان. تهران: تیسا. | ||
|
آمار تعداد مشاهده مقاله: 106 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 30 |
||