آمار
| تعداد نشریات | 54 |
| تعداد شماره‌ها | 2,496 |
| تعداد مقالات | 35,541 |
| تعداد مشاهده مقاله | 14,569,530 |
| تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 6,550,742 |
حکم تکلیفی تولید زیاد پسماند از منظر فقه امامیه | ||
| پژوهش های فقه اجتماعی | ||
| مقاله 6، دوره 1، شماره 1، اردیبهشت 1404، صفحه 89-112 اصل مقاله (2.09 M) | ||
| نوع مقاله: مقاله پژوهشی | ||
| شناسه دیجیتال (DOI): 10.22081/jsj.2025.76779 | ||
| نویسندگان | ||
| سید محمد میثم حسینی متولی* 1؛ سلمان بهجتی اردکانی2 | ||
| 1سطح 4 خارج حوزه علمیه قم، قم، ایران. | ||
| 2دکتری، حوزه علمیه قم، قم، ایران. | ||
| تاریخ دریافت: 17 دی 1403، تاریخ پذیرش: 17 دی 1403 | ||
| چکیده | ||
| هدف پژوهش حاضر بررسی حکم تکلیفی تولید زیاد پسماند از منظر فقه امامیه است. روش پژوهش توصیفی-تحلیلی بوده و نتایج نشان داد، تولید زیاد پسماند چنانچه ناشی از بهره‌وری ناصحیح از کالا یا دور ریختن اشیائی باشد که هنوز بهره بردن از آن امکان دارد، مصداق اسراف تلقی شده و از طرفی، اگر امکان تولید کمتر پسماند باشد، با توجه به آسیب‌های مخرّب آن به محیط زیست و ایجاد بیماری‌های گوناگون تولید زیاد پسماند، مصداقی از «اضرار به نفس» و «اضرار به غیر» است. علاوه‌بر ادلّه ناهی از مطلق اسراف، روایاتی که از «القاء النوی» به اسراف تعبیر کرده‌اند نیز بر حرمت این عمل به جهت اسراف بودن آن دلالت دارند. فقهاء هرچند از این مسأله نامی نبرده‌اند، امّا عبارات ایشان در برخی از مباحث همچون دور ریختن متنجسات یا دور ریختن آب قلیل را می‌توان بر این مسأله تطبیق داد. از آنجا که عمده دلیل فقهاء برای حکم به حرمت «اضرار به نفس» و حرمت «اضرار به غیر»، عقل و روایات -به خصوص حدیث «لاضرر»- است، آن آسیبی که عقل و عقلاء، آن را ظلم شمرده و قبیح باشد، یا آن چیزی که عرف آن را ضرر بداند، موضوع این دو حکم است و تولید زیاد پسماند مصداقی برای هر دو این احکام است. | ||
| کلیدواژه‌ها | ||
| پسماند؛ محیط زیست؛ فقه؛ اسراف؛ اضرار به نفس؛ اضرار به غیر | ||
| عنوان مقاله [English] | ||
| The Ruling on Excessive Waste Production from the Perspective of Imamiyyah Jurisprudence | ||
| نویسندگان [English] | ||
| Seyed Mohammad Meysam Hosseini Motevalli1؛ Salman Bahjati Ardakani2 | ||
| 1Level 4 student, Qom Seminary, Qom, Iran | ||
| 2Ph.D., Qom Seminary, Qom, Iran | ||
| چکیده [English] | ||
| The objective of the present research is to examine the jurisprudential ruling (ḥukm taklīfī) on excessive waste production from the perspective of Imamiyyah jurisprudence. The research method is descriptive-analytical, and the results indicate that excessive waste production, if it results from improper utilization of goods or discarding items that are still usable, is considered an instance of wastefulness (isrāf). Furthermore, if it is possible to produce less waste, given its destructive effects on the environment and the generation of various diseases, excessive waste production constitutes an example of "harming oneself" (iḍrār bi nafs) and "harming others" (iḍrār bi ghayr). In addition to the evidence prohibiting absolute wastefulness, narrations that interpret "discarding waste" (il-qāʾ al-nawā) as wastefulness also indicate the prohibition of this act due to its wasteful nature. Although jurists have not explicitly addressed this issue, their statements in certain discussions, such as discarding impurities (mutanajjisāt) or discarding small quantities of water (qalīl), can be applied to this matter. Since the primary basis for jurists' rulings on the prohibition of "harming oneself" and "harming others" is reason (ʿaql) and narrations—particularly the ḥadīth "lā ḍarar" (no harm)—any harm that reason and rational individuals consider oppressive and reprehensible, or that custom (ʿurf) deems harmful, falls under these two rulings. Excessive waste production is an example of both these rulings. | ||
| کلیدواژه‌ها [English] | ||
| Waste, Environment, Jurisprudence (Fiqh), Wastefulness (Isrāf), Harming Oneself (Iḍrār bi Nafs), Harming Others (Iḍrār bi Ghayr) | ||
| مراجع | ||
|
قرآن کریم.
آخوند خراسانی، محمدکاظم (1409ق). کفایه الاصول. قم: موسسه آل البیت، ج2.
ابن‌‌ادریس، محمد بن احمد (1410ق). السرائر الحاوی لتحریر الفتاوی. قم: مؤسسة النشر الإسلامی، ج3.
ابن‌زهره، حمزه بن علی (1417ق). غنیة النزوع إلی علمی الأصول و الفروع. قم: مؤسسة الإمام الصادق، ج1.
ابوالصلاح حلبی، تقی بن نجم (بی‌تا). الکافی فی الفقه. اصفهان: مکتبة الإمام أمیرالمؤمنین علی(علیه السلام) العامة.
اردبیلی، احمد بن محمد (1410ق). مجمع الفائدة و البرهان فی شرح إرشاد الأذهان. قم: مؤسسة النشر الإسلامی، ج8.
اعرجی، عبدالمطلب بن محمد (1416ق). کنز الفوائد فی حل مشکلات القواعد. قم: موسسه النشر الاسلامیه، ج1.
انصاری، مرتضی بن محمدامین (1415ق). المکاسب. قم: کنگره، ج1.
انصاری، مرتضی بن محمدامین (بی‌تا). فرائد الاصول. قم: موسسه النشر الاسلامی، ج1-2، چاپ پنجم.
انصاری، مرتضی بن محمدامین (۱۴۱۴ق). رسائل فقهیة. قم: مجمع الفکر الإسلامی.
بجنوردی، حسن (1377). القواعد الفقهیة. قم: نشر الهادی، ج1.
بحرالعلوم، محمدمهدی بن مرتضی (1385). مصابیح الأحکام. قم: میثم التمار، ج1، چاپ دوم.
بحرانی، یوسف بن احمد (1363). الحدائق الناضرة فی أحکام العترة الطاهرة. قم: مؤسسة النشر الإسلامی، ج1، چاپ دوم.
تبریزی، جواد (1429ق). تنقیح مبانی العروة (الطهارة). قم: دار الصدیقة الشهیدة، ج1
جمعی از نویسندگان (1398). بهداشت عمومی. تهران: ارجمند، ج1، ویراست چهارم.
حسینی شیرازی، محمد (1420ق). البیئة. بیروت: موسسة الوعی الاسلامی.
حکیم، محسن (1374). مستمسک العروة الوثقی. قم: دار التفسیر، ج1، 14.
حلبی(ابو الصلاح)، تقی بن نجم، (بی‌تا). الکافی فی الفقه، چاپ اول، مکتبة الإمام أمیرالمؤمنین علی(علیه السلام) العامة، اصفهان.
حلّی، حسین (1382). دلیل العروة الوثقی. نجف: مطبعة النجف، ج1.
خامنه‌ای، سید علی (1420ق). أجوبة الاستفتاءات. بیروتع: الدار الإسلامیة، چاپ چهارم، ج1.
خمینی، سید روح‌اللّه (1392). تحریر الوسیله. تهران: مؤسسة تنظیم و نشر آثار الإمام الخمینی. تهران: چاپ سوم، ج2
خوانساری، حسین (1311ق). مشارق الشموس فی شرح الدروس. قم: مؤسسۀ آل البیت لاحیاء التراث، ج3.
خوئی، سید ابوالقاسم (1417ق). مصباح الاصول. قم: انصاریان، ج2.
خوئی، سید ابوالقاسم (1418ق). موسوعه الامام الخوئی. قم: موسسه احیاء آثار الامام الخوئی.
خوئی، سید ابوالقاسم (بی‌تا). معجم رجال الحدیث و تفصیل طبقات الرواه. بی‌نا، ج19.
خوئی، سید ابوالقاسم (1410ق). منهاج الصالحین. مدینة العلم آیت‌الله العظمی الخوئی، ج2، چاپ بیست و هشتم.
سبحانی تبریزی، جعفر (1415ق). الرسائل الأربع: قواعد أصولیة و فقهیة. قم: مؤسسه امام صادق(ع).
سیستانی، سید علی (1412ق). قاعدة لاضرر و لاضرار. مکتب آیت‌الله العظمی السید السیستانی.
شریعت اصفهانی، فتح‌‌الله (بی‌تا). قاعدة لاضرر. قم: موسسه نشر الاسلامی.
شهید اوّل، محمد بن مکی (1417ق). الدروس الشرعیة فی فقه الإمامیة. قم: مؤسسة النشر الإسلامی، ج1.
شهید ثانی، زین‌الدین بن علی (1413ق). مسالک الأفهام إلی تنقیح شرائع الإسلام. قم: مؤسسة المعارف الإسلامیة، ج1، 12، 4، چاپ دوم.
شهید صدر، محمدباقر (1400). بحوث فی علم الأصول. مقرّر: سیدمحمود هاشمی شاهرودی. قم: مؤسسة دائرة معارف الفقه الاسلامی، ج6-5، چاپ سوم.
شهیدی، محمدتقی (بی‌تا). مباحث الأصول (الحجج). بی‌نا، ج5.
صاحب جواهر، محمدحسن (1403). جواهر الکلام. قم: دار إحیاء التراث العربی، ج22.
صدوق، محمد بن علی (1363). من لایحضره الفقیه. قم: مؤسسة النشر الإسلامی، ج2-4.
صدوق، محمد بن علی (1415ق). التوحید. قم: مؤسسة النشر الإسلامی، ج1، چاپ پنجم.
طباطبایی کربلایی، علی بن محمدعلی (1418ق). ریاض المسائل. قم: مؤسسة آل البیت لإحیاء التراث، ج2
طباطبایی، محمد بن علی (بی‌تا). المناهل. قم: مؤسسة آل البیت لإحیاء التراث،.
طوسی، محمد بن حسن (1387). المبسوط فی فقه الإمامیة. تهران: مکتبة المرتضویة، ج1، 6، چاپ دوم.
طوسی، محمد بن حسن (1365). تهذیب الأحکام. تهران: دارالکتب الإسلامیة، ج.1
طوسی، محمد بن حسن (1400). النهایة فی مجرد الفقه و الفتاوی. بیروت: دارالکتاب العربی.
طوسی، محمد بن حسن (1400). الاقتصاد الهادی إلی طریق الرشاد. تهران: چهل ستون.
طوسی، محمد بن حسن (1420ق). الفهرست. قم: مکتبة المحقق الطباطبائی.
عاملی، محمد بن حسن (1416ق). تفصیل وسائل الشیعة إلی تحصیل مسائل الشریعة. قم: مؤسسة آل البیت لإحیاء التراث، ج5-7، چاپ دوم.
علامه حلّی، حسن بن یوسف (1412ق). منتهی المطلب فی تحقیق المذهب. مشهد: مجمع البحوث الإسلامیة، ج1، چاپ سوم.
علامه حلّی، حسن بن یوسف (1381). ترتیب خلاصة الأقوال فی معرفة الرجال. مشهد: بنیاد پژوهش‌های اسلامی، ج1.
علم الهدی، سیدمرتضی (1376). الذریعة إلی أصول الشریعة. تهران: دانشگاه تهران، ج2.
فخرالمحققین، محمد بن حسن (1387). ایضاح الفوائد فی شرح إشکالات القواعد. قم: اسماعیلیان، ج2.
قائنی، محمد (1424ق). المبسوط فی فقه المسائل المعاصرة (المسائل الطبیة). قم: مرکز فقه الأئمة الأطهار، ج1، چاپ دوم.
کلینی، محمد بن یعقوب (1407ق). الکافی. قم: دارالکتب الإسلامیة، ج 4-6.
مجلسی، محمدتقی (بی‌تا). روضة المتقین فی شرح من لایحضره الفقیه. بنیاد فرهنگ اسلامی کوشانپور، ج6، 2-4.
محقق حلّی، جعفر بن حسن (1364). المعتبر فی شرح المختصر. قم: مؤسسه سید الشهداء، ج2
مفید، محمد بن محمد (1410ق). المقنعة. قم: مؤسسة النشر الإسلامی.
موسوی خوانساری، احمد (1355). جامع المدارک. تهران: مکتبة الصدوق، ج5.
موسوی سبزواری، عبد الاعلی (1413ق). مهذب الأحکام فی بیان الحلال و الحرام. قم: موسسه المنار، ج1.
نائینی، محمدحسین (بی‌تا). اجود التقریرات. مقرّر: سید ابوالقاسم خویی. قم: کتابفروشی مصطفوی، ج1.
نائینی، محمدحسین (1376). فوائد الاصول. مقرّر: محمّدعلی کاظمی خراسانی. قم: موسسه النشر الاسلامی، ج2.
نجاشی، احمد بن علی (بی‌تا). رجال النجاشی. قم: موسسه النشر الاسلامی. ج1
یزدی، محمدکاظم (1421ق). العروة الوثقی فیما یعمّ به البلوی. قم: مؤسسة النشر الإسلامی، ج2.
لطفی، غزل (14/12/1402). «لندفیل»ها در گستره گیلان. روزنامه اعتماد. قابل دسترس در:
https://www.pishkhan.com/news/316181
طهماسبی، رمضان (14/09/1391). سی و دو چاه آب آلوده مسدود شد. خبرگزاری مهر، قابل دسترس در:
https://B2n.ir/h77170
عظیمی، سیده بهاره؛ اله قلی‌پور، غلامرضا؛ عظیمی، یوسف (1401).اثرات محیط زیستی ورود پسماندهای پلاستیکی به دریا و روش‌های مدیریت آن. پژوهش و فناوری محیط زیست، شماره 7، ص91-106.
ممنوعیت صادرات زباله پلاستیکی از ۲۰۲۶. روزنامه دنیای اقتصاد (28/08/1402)، شماره 5878. قابل دسترس در:
https://B2n.ir/z98666
Tomita, A. & et al. (2020). Exposure to waste sites and their impact on health. The Lancet Planet Health, 4(6).
Carroll, G.J., Thurnau, R.C. & Fournier, D.J. (1995). Mercury Emissions from a Hazardous Waste Incinerator Equipped with a State-of-the-Art Wet Scrubber. Journal of the Air & Waste Management Association, 45(9), p. 730-736. | ||
|
آمار تعداد مشاهده مقاله: 460 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 322 |
||