آمار
| تعداد نشریات | 54 |
| تعداد شماره‌ها | 2,462 |
| تعداد مقالات | 35,184 |
| تعداد مشاهده مقاله | 13,995,850 |
| تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 6,253,264 |
ماهیت‌شناسی و چگونگی فقه اجتماعی به عنوان یک دانش فقهی یا اجتماعی | ||
| مطالعات فرهنگی اجتماعی حوزه | ||
| دوره 8، شماره 2، دی 1403، صفحه 151-162 اصل مقاله (950.86 K) | ||
| نوع مقاله: مقاله پژوهشی | ||
| شناسه دیجیتال (DOI): 10.22081/scs.2025.66446.1233 | ||
| نویسنده | ||
| محمد باقر ربانی* | ||
| استادیار، گروه جامعه‌شناسی، مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی؛ عضو شورای علمی گروه فقه جامعه و فرهنگ، مرکز فقهی ائمه اطهار، قم، ایران و عضو پیوسته انجمن مطالعات اجتماعی حوزه. | ||
| تاریخ دریافت: 21 اردیبهشت 1402، تاریخ بازنگری: 18 مرداد 1402، تاریخ پذیرش: 28 دی 1403 | ||
| چکیده | ||
| فقه اجتماعی بخشی از دانش فقه بوده که مکمّل فقه فردی است و به بررسی فقهی و اجتهادی مسائل اجتماعی با رویکرد اجتماعی می‌پردازد، لذا یک پدیدۀ نوظهور و لازم به‌شمار می‌رود. در این راستا، هدف پژوهش حاضر ماهیت‌شناسی و چگونگی فقه اجتماعی به عنوان یک دانش فقهی یا اجتماعی است. روش پژوهش توصیفی ـ تحلیلی بوده و نتایج نشان داد، فقه اجتماعی در موازات فقه فردی به عنوان یک رشتۀ دانشی، از ضروریات مراکز آموزشی و پژوهشی در حوزه علمیه و دانشگاه به‌شمار می‌رود و امروزه با توجه به پیچیدگی مسائل اجتماعی در جامعۀ مدرن و ضرورت پرداختن به این موضوعات از منظر فقه شیعه، بیشتر از گذشته محسوس است. توجه به رویکرد اجتماعی به مسائل فقهی جامعۀ نوین، نگاه سیستمی و نظام‌مند به مسائل، توجه به پیامدهای فتاوای فقها و استفاده از نظر کارشناسان در تشخیص بهتر موضوعات، از مؤلفه‌های مهم فقه اجتماعی هستند. پرداختن به مسائلی نظیر ورود بانوان به ورزشگاه، دوچرخه‌سواری، حیوان‌گردانی شهروندان در معابر عمومی و نگهداری آن‌ها در خانه، زیبایی بدن، نقش حاکم در پوشش افراد جامعه و... ازجمله مسائلی است که ضروری است مورد مطالعه و واکاوی فقهی قرار گیرد. با توجه به تخصصی شدن دروس و عدم وجود رشتۀ فقه اجتماعی در درختوارۀ حوزۀ علمیه و از طرفی ضرورت ایجاد رشته‌ای با این عنوان، تدوین و ایجاد این رشتۀ دانشی برای مراکز علمی لازم به نظر می‌رسد. در این نوشتار برای رشته فقه اجتماعی، 14 واحد به عنوان پیش‌نیاز و 36 واحد به عنوان دروس تخصصی در نظر گرفته شده است. | ||
| کلیدواژه‌ها | ||
| فقه اجتماعی؛ فقه فردی؛ نظام اجتماعی | ||
| عنوان مقاله [English] | ||
| Ontology and Nature of Social Fiqh as a Jurisprudential or Social Discipline | ||
| نویسندگان [English] | ||
| Mohamad Bagher Rabani | ||
| Assistant Professor, Department of Sociology, Imam Khomeini Education and Research Institute; Member of the Scientific Council of the Jurisprudence Department of Society and Culture, Jurisprudential Center of the Holy Imams (AS), Qom, Iran | ||
| چکیده [English] | ||
| Social fiqh is a branch of jurisprudential knowledge that complements individual fiqh and addresses social issues through a jurisprudential and ijtihād-based approach with a social perspective. Therefore, it is regarded as a novel and necessary phenomenon. The present study aims to explore the ontology and nature of social fiqh as either a jurisprudential or social science. The research method is descriptive-analytical. The findings reveal that social fiqh, alongside individual fiqh, is an essential academic field for educational and research centers in seminaries and universities. Given the complexity of social issues in modern society and the necessity of addressing these matters from the perspective of Shia jurisprudence, its importance is more evident than ever. Key components of social fiqh include adopting a social approach to jurisprudential issues in modern society, employing a systematic and organized perspective on issues, considering the consequences of jurists’ fatwas, and consulting experts for better subject discernment. Topics such as women's entry into sports stadiums, cycling, public pet-walking and pet-keeping at home, body aesthetics, and the role of governance in public dress codes are critical matters that require jurisprudential examination. Considering the specialization of courses and the absence of social fiqh as a field in the seminary curriculum, establishing and structuring this discipline in academic institutions is deemed necessary. This paper proposes 14 prerequisite credits and 36 specialized credits for the field of social fiqh. | ||
| کلیدواژه‌ها [English] | ||
| Social Fiqh, Individual Fiqh, Social System | ||
| مراجع | ||
|
قرآن کریم.
خامنه‌ای، سید علی (13/9/1364). پرسش و پاسخ در دانشگاه تهران.
خمینی، سید روح‌الله (1361). صحیفه نور. تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ج15، 5.
خمینی، سید روح‌الله (1376). الاجتهاد و التقلید. تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ج2.
خمینی، سید روح‌الله (1384). کتاب البیع. تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ج2.
خیری، حسن (1393). مبانی نظام اجتماعی در اسلام. قم: پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی.
ربانی، محمدباقر (1393). فقه اجتماعی: مجموعه مصاحبه‌ها با اساتید حوزه و دانشگاه. قم: مرکز فقهی ائمه اطهار.
ربانی، محمدباقر و همکاران (1400). درآمدی بر فقه اجتماعی. قم: مرکز فقهی ائمه اطهار.
ربانی، محمدباقر؛ ربانی، محمدصادق (1398). فقه و جامعه. قم: مرکز فقهی ائمه اطهار.
رحیمیان، سعید (1374). روش کشف ملاک و نقش آن در تغییر احکام. نقد و نظر، 2(5)، ص82-205.
سبحانی، جعفر (1397). تبیین حدود تأثیر زمان و مکان در استنباط احکام. افق حوزه، شماره 9.
صدر، محمدباقر (1393). بارقه‌ها. ترجمه سید امید موذنی. قم: انتشارات دارالصدر.
ضیائی‌فر، سعید (1385). پیش‌درآمدی بر مکتب‌شناسی فقهی. گفت‌وگو با جمعی از اساتید حوزه و دانشگاه. قم: پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی.
علیدوست، ابوالقاسم (1396). اجتهاد در اجتهاد. در: کرانه‌های اجتهاد: گفتارهایی در موضوعات و مسائل فقهی و اصولی. قم: بوستان کتاب.
فاضل لنکرانی، محمدجواد (1396 الف). مصاحبه با آیت‌الله فاضل لنکرانی. وسائل، شماره 1.
فاضل لنکرانی، محمدجواد (15/10/1394). دیدار با مسئولین خبرگزاری رسا. قابل دسترس در:
فاضل لنکرانی، محمدجواد (23/8/1396 ب). گفت‌وگو با افق حوزه. قابل دسترس در:
فاضل لنکرانی، محمدجواد (9/11/1399). بیانات در جمع مسئولین ستاد زکات کشور. قابل دسترس در:
| ||
|
آمار تعداد مشاهده مقاله: 78 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 49 |
||