طلبه درس خارج فقه و اصول مؤسسه بقیه الله (ع). قم- ایران.
تاریخ دریافت: 23 خرداد 1403،
تاریخ بازنگری: 23 دی 1403،
تاریخ پذیرش: 01 بهمن 1403
چکیده
تولید علوم انسانی اسلامی، از دغدغههایی است که توجه گفتمانهای وحیانی مختلفی را به خود اختصاص داده است. اما پرداختهنشدن به مبانی روششناختی استفاده از وحی در این عرصه، بسیاری از تحقیقات را با چالش روشمندنبودن مواجه کرده است. ازآنجاکه کنار هم قرارگرفتنِ عقل، وحی و تجربه در علوم انسانی، میتواند محقق را دچار تحمیل و یا التقاط کند، در تحقیق حاضر با درنظرگرفتن گزارههای توصیفیِ وحی بهعنوان محور فرایند تحقیق، تلاش شده است تا مبانی روششناختی بهصورتی شامل و منسجم تبیین گردد و بر اساس آن، چالشهای استفاده از وحی در تحقیقات علمی برطرف گردد. در این راستا نظریه «فقهِ معارف» جایگزین نظریاتی چون فقههای مضاف و رویکردهای قرآنی و حدیثی دانستهشده و توصیفمحوری، تأکید بر ادله ارشادی و بهرهگیری از همه منابع دینی، در زمره سه شاخصه اصلی این نظریه قرار گرفته است. در این پژوهش، با بهرهگیری از روش عقلی-استنتاجی، ویژگیهایی چون استنادمحوری، ایجاد تعامل میان منابع معرفتی، توجیهپذیریِ استفاده مجموعی از ادله، ایجاد تعامل میان احکام فقهی و دستورالعملهای علمی و درنهایت امکان بهرهگیری از عنصر آزمون ویژگیهای دیگرِ رویکرد پیشنهادی دانسته شدهاند.
Jurisprudence of Knowledge and its Methodological Characteristics
نویسندگان [English]
Mohammad Reza Jahangiri
Jurisprudence and Principles, seminary, Qom, Iran
چکیده [English]
The production of Humanities-Islamic Sciences is one of the concerns that has attracted the attention of various revealed discourses. However, not addressing the methodological foundations of using revelation in this field has led many studies to face the challenge of being unmethodical. Since the juxtaposition of reason (ʻAql), revelation (Waḥy), and experience in the humanities can impose or confuse the researcher, in the present study, by considering the descriptive propositions of revelation as the axis of the research process, an attempt has been made to explain the methodological foundations in a comprehensive and coherent manner. Based on that, the challenges of using revelation in scientific research should be resolved. In this regard, the theory of "jurisprudence of knowledge" has been considered an alternative to theories such as additional jurisprudence and Qurānīc-Ḥadīth approaches. Description-oriented, emphasis on guiding evidence, and the use of all religious sources are among the three main characteristics of this theory. In this study, by utilizing the rational-deductive method, features such as citation-oriented, creating interaction between knowledge sources, justifiability of the overall use of evidence, creating interaction between jurisprudential rulings and scientific guidelines, and finally the possibility of utilizing the testing element are considered other features of the proposed approach.
کلیدواژهها [English]
Humanities-Revealed Sciences, Jurisprudential Knowledge, Revealed Research Method in the Humanities Sciences, Humanities-Islamic Sciences, Method of Inferring Religious Theories, Methodology of Inferring Knowledge
اصل مقاله
در دست اقدام ...
مراجع
قرآنکریم
آخوندخراسانی، محمدکاظم. (1409ق). کفایةالاصول. قم: مؤسسة آلالبیت:.
أخوت، احمدرضا. (1392). دورههای رشد تفکر اجتماعی. تهران: نشر قرآن و اهلبیت نبوت:.
اصفهانی، محمدحسین. (1429ق). نهایةالدرایة. بیروت: مؤسسة آلالبیت:.
اعرافی، علیرضا. (1395 الف). فقهتربیتی. قم: مؤسسه اشراق و عرفان.
ــــــ . (1395 ب). درآمدی بر اجتهاد تمدنساز. قم: مؤسسه اشراق و عرفان.
ــــــ . (1396). قلمرو دین و گستره شریعت. قم: مؤسسه اشراق و عرفان.
انصاری، مرتضی. (1383). مطارحالانظار. چ2. قم: مجمع الفکر الاسلامی.
ــــــ . (1415ق). المکاسب. قم: مجمع الفکر الاسلامی.
ــــــ . (1416ق). فرائدالاصول. چ5. قم: مؤسسة النشر السلامی.
باقری، خسرو. (1380). «ماهیت و قلمرو تعلیم و تربیت اسلامی»، روششناسی علوم انسانی، ش28، صص23-33.
حائریپور، محمدمهدی؛ مصطفوی، اسدالله. (1401)، «اصول فقه معارف دین و جایگاه آن در فهم احادیث با تأکید بر روایات مهدویت (بررسی موردی واژه وعی و نقش آن در فهم حدیث اهلالببیت)»، نشریه مشرق موعود، ش62، صص231-243.
حرعاملی، محمد. (1409ق). وسائلُالشیعة. قم: مؤسسة آلالبیت:.
حسینی، محمد. (1415ق). معجمالمصطلحاتالاصولیة. بیروت: مؤسسة العارف للمطبوعات.
خطیبی، مهدی. (1401). «امکانسنجی، روش و شرایط استنباط گزارههای توصیفی و هنجاری علوم انسانی از احکام تشریعی اسلام»، تحقیقات بنیادین علوم انسانی، ش29، صص11-32.
خوانساری، محمد. (۱۳۷۶). فرهنگ اصطلاحات منطقی به انضمام واژهنامه فرانسه و انگلیسی. تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
خوئی، ابوالقاسم. (1422). مصباحُالاصول. قم: مؤسسة احیاء آثار الامام الخوئی.
داوریاردکانی، رضا. (1399). دربارهعلم. چ4. تهران: نشر هرمس.
دهخدا، علیاکبر. (1385). لغتنامه. تهران: مؤسسه انتشارات و چاپ دانشگاه تهران.