آمار
| تعداد نشریات | 54 |
| تعداد شماره‌ها | 2,473 |
| تعداد مقالات | 35,286 |
| تعداد مشاهده مقاله | 14,155,702 |
| تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 6,351,365 |
عقود مستحدثه از منظر فقه امامیه | ||
| فقه | ||
| دوره 31، شماره 119، مهر 1403، صفحه 7-39 اصل مقاله (1.59 M) | ||
| نوع مقاله: مقاله پژوهشی | ||
| شناسه دیجیتال (DOI): 10.22081/jf.2025.69368.2818 | ||
| نویسنده | ||
| مهدی خطیبی* | ||
| استادیار، موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره) و استاد سطوح عالی حوزه علمیه قم، ایران. | ||
| تاریخ دریافت: 30 خرداد 1403، تاریخ بازنگری: 06 مهر 1403، تاریخ پذیرش: 17 بهمن 1403 | ||
| چکیده | ||
| به‌موازات پیشرفت فنی و اقتصادی بشر، قراردادها نیز توسعه و تکثر قابل‌ملاحظه‌ای داشته‌اند. ازآنجاکه طبق نظر مشهور فقها صحت و نفوذ قراردادها متوقف بر امضای شارع است، در مورد قراردادهای جدید یا همان عقود مستحدثه این بحث مطرح است که آیا مستقلاً و در عرض عقود متداول در عصر شارع می‌توان آنها را نافذ دانست یا حتماً باید در قالب یکی از عقود متداول در عصر تشریع منعقد شوند. برخی از فقها قائل به توقیفیت عقود بوده و لازم می‌دانند تمامی قراردادها در قالب عقود متداول در عصر تشریع منعقد شوند. اما برخی دیگر دیدگاه عدم توقیفیت را برگزیده‌اند و معتقدند عقود جدید نیز نافذ هستند. پژوهش حاضر که به روش توصیفی-تحلیلی به سرانجام رسیده، دیدگاه دوم را تأیید می‌کند و با تحلیل آیه وجوب وفا به‌عنوان مهم‌ترین مدرک حل این مسئله، اثبات می‌کند که عقود مستحدثه فی‌نفسه نافذ هستند و دلیلی بر لزوم ارجاع آنها به عقود متداول وجود ندارد. | ||
| کلیدواژه‌ها | ||
| عقود مستحدثه؛ قراردادهای جدید؛ توقیفیت عقود؛ نفوذ عقد؛ عقود امضائی | ||
| عنوان مقاله [English] | ||
| Newly Emerging Contracts from the Perspective of Imamiyyah Jurisprudence | ||
| نویسندگان [English] | ||
| Mahdi Khatibi | ||
| Assistant Professor, Imam Khomeini Educational and Research Institute & Professor of Advanced Levels at the Islamic Seminary of Qom, Iran. | ||
| چکیده [English] | ||
| With human advancements in technology and economics, contracts have significantly expanded and diversified. According to jurists’ view, the validity and enforceability of contracts depend on the approval of the Shari'ah. This raises the question of whether newly emerging contracts (ʿuqūd mustaḥdatha) can be considered independently valid alongside the conventional contracts established during the time of Shari'ah legislation, or whether they must necessarily conform to the recognized contracts of that era. Some jurists uphold the doctrine of tawqīfiyyah (restriction), requiring all contracts to align with the conventional contracts of the time of legislation. Others, however, reject this restriction and argue that new contracts are inherently valid. This study, employing a descriptive-analytical method, supports the latter view. By analyzing the Quranic verse mandating contract fulfillment—recognized as the most significant evidence in resolving this issue—it demonstrates that newly emerging contracts are intrinsically valid and do not need to be categorized under the conventional contracts of early Islamic jurisprudence. | ||
| کلیدواژه‌ها [English] | ||
| Newly emerging contracts, modern contracts, tawqīfiyyah of contracts, contract enforceability, approved contracts | ||
| مراجع | ||
|
ابن براج طرابلسی، عبد العزیز. (1411ق). جواهر الفقه. قم: انتشارات اسلامی.
اصفهانی، محمدحسین کمپانى. (1418ق). حاشیة کتاب المکاسب ( ط. الحدیثة) (ج1). قم: أنوار الهدى.
امام خمینی، روح اللّه. (1421ق). کتاب البیع (ج1 و 2). تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینى(ره).
امام خمینی، روح اللّه. (1428ق). کتاب البیع (مقرر: سید حسن طاهری خرم آبادى، ج1). قم: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینى(ره).
امام خمینی، سید روح‌الله. (1382). تهذیب الأصول (مقرر: جعفر سبحانی، ج1). قم: دارالفکر.
انصاری، مرتضی. (1415ق الف). کتاب المکاسب (ج6). قم: کنگره جهانى شیخ اعظم انصارى.
انصاری، مرتضى. (1415ق ب). القضاء والشهادات. قم: کنگره جهانى شیخ اعظم انصارى.
ایروانی، على بن عبدالحسین. (1406ق). حاشیة المکاسب (ج1 و 2). تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامى.
بحرانى آل‌عصفور، یوسف بن احمد. (1405ق). الحدائق الناضرة فی أحکام العترة الطاهرة (ج8، 19، 20). قم: دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعه مدرسین.
بروجردى، حسین. (1421ق). لمحات الأصول (مقرر: امام خمینى). قم: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی(ره).
بهادری، مهدی؛ جهانگیری، محسن. (1398). بررسی ادله توقیفی‌بودن معاملات. مصباح الفقاهه، ۱(۲) صص 53-74.
حائرى، سید کاظم حسینى. (1423ق). فقه العقود (ج1، چاپ دوم). قم: مجمع اندیشه اسلامى. حر عاملی، محمد بن حسن. (1409ق). وسائل الشیعة (ج16و 18). قم: موسسه آل البیت(علیهم السلام).
حسینی مراغی، سید میرعبدالفتاح. (1417ق). العناوین الفقهیة (ج 2). قم: دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
حکیم، سید محسن طباطبایى. (1416ق). مستمسک العروة الوثقی (ج12). قم: مؤسسة دار التفسیر. حلی، حسین. (1415ق). بحوث فقهیة (مقرر: عزالدین بحرالعلوم، چاپ چهارم). قم: مؤسسة المنار.
خامنه‌اى، سید على بن جواد حسینى. (1424ق). أجوبة الاستفتاءات (ج2). قم: دفتر معظم‌له.
خراسانی، ملامحمدکاظم. (1409ق). کفایة الأصول. تهران: مؤسسة آل‌البیت(علیهم السلام).
خطیبی، مهدی. (1399). واژه‌شناسی تعبد در ابواب معاملات. معرفت، ۲۹(۵) صص 35-48.
خوانساری، سید احمد. (1405ق). جامع المدارک فی شرح مختصر النافع (ج3، چاپ دوم). قم: مؤسسه اسماعیلیان.
خویی، سید ابوالقاسم موسوی. (1388). المکاسب: مصباح الفقاهة (مقرر: محمدعلی توحیدی، ج2 و 7). قم: مؤسسة احیاء آثار الامام الخویی(ره).
خویی، سید ابوالقاسم. (1418ق). موسوعة الإمام الخوئی (ج16). قم: مؤسسة إحیاء آثار الإمام الخویی(ره).
خویى، سید ابوالقاسم. (1422ق). مصباح الأصول (ج2). قم: موسسه احیاء آثار امام خویی(ره).
خویى، سید ابو القاسم. (1416ق). معتمد العروة الوثقى (ج1، چاپ دوم). قم: منشورات مدرسة دار العلم.
خویى، سید ابوالقاسم موسوى. (1409ق). مبانی العروة الوثقى (مقرر: سید محمدتقى موسوى خوئی، ج 1). قم: منشورات مدرسة دار العلم.
خویى، سید ابوالقاسم. (بی‌تا). المستند فی شرح العروة الوثقى (ج2). نرم‌افزار جامع فقه اهل‌بیت(علیهم السلام).
راغب اصفهانى، حسین بن محمد. (1412ق). مفردات ألفاظ القرآن. لبنان-سوریه: دارالعلم-الدار الشامیة.
رشتی، میرزا حبیب‌الله. (بی‌تا). کتاب الاجارة. نرم‌افزار جامع فقه اهل‌بیت(علیهم السلام) .
سبزواری، محمدباقر. (بی‌تا). کفایة الأحکام (ج2). اصفهان: انتشارات مهدوی.
سبزوارى، سید عبدالأعلى. (1413ق). مهذّب الأحکام (ج17، 18، 20، چاپ چهارم). قم: مؤسسه المنار، دفتر معظم‌له.
سند، محمد. (1428ق). فقه المصارف والنقود (مقرر: مصطفی اسکندری). قم: محبین.
شهیدی تبریزی، میرزا فتاح. (1375ق). هدایة الطالب إلی أسرار المکاسب (ج1). تبریز: چاپخانه اطلاعات.
صدر، سید محمدباقر. (1996م). بحوث فی علم الأصول (مقرر: السید محمود الهاشمی، ج2 و 3، چاپ سوم). قم: مؤسسة دائرة معارف الفقه الاسلامی.
طباطبایی، سید علی بن محمد حائری. (1418ق). ریاض المسائل فی تحقیق الأحکام بالدلائل (ج8). قم: مؤسسة آل‌البیت(علیهم السلام).
طباطبایى یزدى، سیدمحمدکاظم. (1410ق). حاشیة المکاسب (ج1و 2). قم: مؤسسه اسماعیلیان. طوسى، محمد بن حسن. (1390ق). الاستبصار فیما اختلف من الأخبار (ج3). تهران: دار الکتب الاسلامیة.
طوسى، محمد بن حسن. (1407ق). الخلاف (ج3). قم: دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعه مدرسین.
عاملى، سید جواد بن محمد حسینى. (1419ق). مفتاح الکرامة فی شرح قواعد العلّامة ( ط. الحدیثة) (ج12، 13 و 14). قم: دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه.
فیروزآبادی، مرتضى حسینی. (1400ق). عنایة الأصول فی شرح کفایة الأصول (ج3، چاپ چهارم). قم: کتاب‌فروشی فیروزآبادی.
فیض کاشانى، محمدمحسن ابن شاه‌مرتضى. (بی‌تا). مفاتیح الشرائع (ج 2). قم: کتابخانه آیة‌الله مرعشى نجفى(ره).
قاسمی اصل اصطهباناتی، محمدجواد. (1399). بررسی و تحلیل مفهوم، ادله، ضوابط و موانع پویایی در عقود. معرفت، ۲۹(۲۷۲)، صص 23-34.
لنکرانی، محمد فاضل. (1420ق). تفصیل الشریعة فی شرح تحریر الوسیلة: القضاء والشهادات. قم: مرکز فقهی ائمه اطهار(علیهم السلام).
مامقانى، محمدحسن بن ملاعبد اللّه. (1316ق). غایة الآمال فی شرح کتاب المکاسب (ج2). قم: مجمع الذخائر الإسلامیة.
محقق نراقى، احمد. (1417ق). عوائد الایام فی بیان قواعد الاحکام (چاپ اول). قم: انتشارات دفتر تبلیغات اسلامى حوزه علمیه قم.
مروج جزائرى، سید محمدجعفر. (1415ق). منتهی الدرایة فی توضیح الکفایه (ج4، چاپ چهارم). قم: دار الکتب.
مظفر، محمد رضا. (1375). أصول الفقه (ج1 و2، چاپ پنجم). قم: انتشارات اسماعیلیان.
معروف، هاشم حسنى. (بی‌تا). نظریة العقد فی الفقه الجعفری. بیروت: منشورات مکتبة هاشم.
مقدس اردبیلى، احمد بن محمد. (1403ق). مجمع الفائدة والبرهان فی شرح إرشاد الأذهان (ج9). قم: دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعه مدرسین.
مکارم شیرازی، ناصر. (1417ق). المسائل المستحدثة فی الفقه الاسلامی. مجلة فقه أهل البیت(علیهم السلام)، ش ۴، صص 68- 104.
مکارم شیرازى، ناصر. (1422ق). بحوث فقهیة هامة. قم: انتشارات مدرسة الإمام علی بن أبی‌طالب(علیه السلام).
مکارم شیرازى، ناصر. (1425ق). أنوار الفقاهة: کتاب النکاح. قم: مدرسة الامام علی بن أبی‌طالب(علیه السلام).
مکارم شیرازى، ناصر. (1427ق). دایرةالمعارف فقه مقارن (چاپ اول). قم: انتشارات مدرسۀ امام على بن ابى‌طالب(علیهم السلام).
مکارم شیرازى، ناصر. (1424ق). کتاب النکاح. قم: انتشارات مدرسه امام على بن ابى‌طالب(علیه السلام).
موسوی اردبیلى، سید عبد الکریم. (1414ق). فقه الشرکة على نهج الفقه والقانون وکتاب التأمین. قم: منشورات مکتبة أمیر المؤمنین- دار العلم مفید(ره).
موسوی اردبیلى، سید عبدالکریم. (1421ق). فقه المضاربة. قم: مؤسسة النشر لجامعة المفید(ره).
موسویان، سید عباس. (1391). ابزارهای مالی اسلامی: صکوک (چاپ پنجم). تهران: پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی.
موسوى‌گلپایگانى، سیدمحمدرضا. (1413ق). إرشاد السائل (چاپ دوم). بیروت: دار الصفوة.
میرزاى قمى، ابوالقاسم بن محمدحسن. (1413ق). جامع الشتات فی أجوبة السؤالات (ج2 و 3). تهران: مؤسسه کیهان.
میرزاى قمّى، ابو القاسم بن محمدحسن. (1427ق). رسائل (ج1). قم: دفتر تبلیغات اسلامى، شعبه خراسان.
نائینى، محمدحسین. (1352). أجود التقریرات (مقرر: سید ابوالقاسم خویی، ج1). قم: مطبعة العرفان.
نائینى، محمدحسین. (1413ق). المکاسب والبیع (ج2). قم: دفتر انتشارات اسلامى.
نائینى، محمدحسین. (1373ق). منیة الطالب فی حاشیة المکاسب (ج1). تهران: المکتبة المحمدیة.
نجفى، محمدحسن. (1362). جواهر الکلام فی شرح شرائع الاسلام (ج23 و 24، چاپ هفتم). بیروت: دار إحیاء التراث العربی.
هاشمی شاهرودى، سید محمود. (1426ق). بحوث فی الفقه الزراعی (مقرر: حیدر حب‌الله). قم: مؤسسه دائرة المعارف فقه اسلامى بر مذهب اهل بیت(علیهم السلام). | ||
|
آمار تعداد مشاهده مقاله: 113 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 86 |
||