آمار
| تعداد نشریات | 54 |
| تعداد شماره‌ها | 2,522 |
| تعداد مقالات | 35,778 |
| تعداد مشاهده مقاله | 15,255,574 |
| تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 6,908,704 |
گفتمان‌کاوی؛ رهیافتی نو در فقه جهاد از نگاه فقیهان و اندیشمندان مذاهب اسلامی | ||
| فقه | ||
| دوره 31، شماره 119، مهر 1403، صفحه 196-230 اصل مقاله (1.32 M) | ||
| نوع مقاله: مقاله پژوهشی | ||
| شناسه دیجیتال (DOI): 10.22081/jf.2025.68875.2797 | ||
| نویسندگان | ||
| محمدتقی فخلعی1؛ بشری عبدخدایی (نویسنده مسئول)* 2 | ||
| 1استاد، گروه فقه و مبانی حقوق اسلامی دانشکده الهیات دانشگاه فردوسی مشهد، مشهد، ایران. | ||
| 2استادیار، گروه فقه و مبانی حقوق اسلامی، دانشکده الهیات دانشگاه فردوسی مشهد، مشهد، ایران. | ||
| تاریخ دریافت: 04 اردیبهشت 1403، تاریخ بازنگری: 20 تیر 1403، تاریخ پذیرش: 17 بهمن 1403 | ||
| چکیده | ||
| مطالعات گفتمانی، رویش و شکل‌گیری یک تفکر در بستر اجتماع و نحوهٔ اثرگذاری آن را تجزیه و تحلیل و از ورای آن به جهت‌بخشی اندیشه اقدام می‌کند. فقه به‌عنوان دانشی دیرین که در بستر اجتماع همواره برای مکلفان اثرگذار بوده است، با گفتمان‌های متعددی در درون و بیرون خود مواجه گردیده است. این امر در دنیای معاصر و ظهور رویکردهای فلسفی و عقلی به احکام فقهی جلوهٔ بیشتری یافته و گفتمان‌کاوی در فقه را با ضرورت مواجه ساخته است. در تحقیق پیش رو جهاد اسلامی به‌عنوان یک نهاد مهم فقهی که در قرن اخیر بیش از هر زمان با خوانش‌های متعدد روبرو است، انتخاب شده تا یکایک خوانش‌ها را که بر محور یک یا چند گفتمان معین شکل گرفته تحلیل کند و ریشه‌های شکل‌گیری هریک از خوانش‌ها را بازشناسد. این تحلیل به‌دلیل نگاه فرافقهی و فلسفی از جزئی‌نگری معاف بوده و در راستای رسیدن به خوانش صحیح از جهاد که مقتضای نیازهای زمان باشد، گام برداشته است. خوانش‌های مبتنی بر گفتمان‌های نص، دفاع، اختصاص، حقوق، قدرت، و مقاصد شریعت شناسایی و پس از تبیین مستقل باهم‌خوانی شده و در میان همه، خوانش مبتنی بر گفتمان مقاصدی مورد عنایت بیشتر واقع شده است. | ||
| کلیدواژه‌ها | ||
| فقه جهاد؛ مقاصد جهاد؛ فلسفه جهاد؛ گفتمان مقاصدی | ||
| عنوان مقاله [English] | ||
| Discourse Analysis; A New Approach in the Jurisprudence of Jihad from the Perspective of Islamic Scholars and Thinkers | ||
| نویسندگان [English] | ||
| Mohammad Taqi Fakhlaei1؛ Boshra Abdekhodaei (Corresponding Author)2 | ||
| 1Professor, Department of Jurisprudence and Islamic Legal Principles, Faculty of Theology, Ferdowsi University of Mashhad, Mashhad, Iran. | ||
| 2Assistant Professor, Department of Jurisprudence and Islamic Legal Principles, Faculty of Theology, Ferdowsi University of Mashhad, Mashhad, Iran. | ||
| چکیده [English] | ||
| Discourse studies analyze the emergence and formation of a thought within a society and how it influences the direction of ideas. Islamic Jurisprudence (Fiqh), as an ancient science, has always impacted the lives of believers within society, and it has been confronted with numerous discourses both internally and externally. In the contemporary world, with the rise of philosophical and rational approaches to jurisprudential rulings, discourse analysis in jurisprudence has become essential. In this research, Islamic jihad, as an important jurisprudential institution, which in the recent century has faced multiple interpretations, is selected. Each interpretation, which is shaped around one or more specific discourses, is analyzed to uncover the roots of each interpretation. This analysis, due to its comprehensive and philosophical perspective, avoids being narrowly focused and aims to reach the correct interpretation of jihad that meets the needs of the time. Interpretations based on the discourses of text, defense, exclusivity, rights, power, and the objectives of Sharia are identified. After being independently explained, these interpretations are synthesized, with particular attention given to the interpretation based on the discourse of objectives. | ||
| کلیدواژه‌ها [English] | ||
| Jurisprudence of Jihad, Objectives of Jihad, Philosophy of Jihad, Discourses of Objectives | ||
| مراجع | ||
|
*قرآن کریم
آخوند خراسانی، محمدکاظم بن حسین. (1409ق). کفایة الأصول (چاپ اول). قم: مؤسسة آل البیت(علیهم السلام).
ابن‌‌ادریس حلی، محمد بن احمد. (1410ق). السرائر الحاوی لتحریر الفتاوى (ج1 و 2، چاپ دوم). قم: دفتر انتشارات اسلامى.
ابن‌تیمیه، احمد بن عبدالحلیم. (1416ق). مجموع الفتاوی (محقق: عبدالرحمن بن محمد بن قاسم، ج20). مدینه منوره: مجمع الملک فهد لطباعة المصحف الشریف.
ابن‌شعبه، حسن بن علی. (1404 ق). تحف العقول. قم: جامعه مدرسین.
ابن‌عبدالسلام، عبدالعزیز. (1414ق). قواعد الاحکام فی مصالح الانام (با تعلیق طه عبدالرؤوف سعد) (ج1). بیروت: مکتبة الکلیات الأزهریة.
ابن‌قدامة، عبدالله بن أحمد بن محمد. (1388ق). المغنی (ج10). مصر: مکتبة القاهرة.
ابن‌همام، محمد بن عبدالواحد. (1389ق). فتح القدیر على الهدایة (ج5). مصر: مکتبة ومطبعة مصطفى البابی الحلبی وأولاده.
اسلامی، رضا. (1384). مدخل علم فقه: ادوار، منابع، مفاهیم، کتاب‌ها و رجال فقه مذاهب اسلامی. قم: مرکز مدیریت حوزه علمیه قم.
اصفهانی، محمدحسین. (1429ق). نهایة الدرایة فی شرح الکفایة (چاپ دوم). بیروت: مؤسسه آل البیت(علیهم السلام) لاحیاء التراث.
انصاری، مرتضی بن محمدامین. (1416 ق). فرائد الاصول (ج1، چاپ پنجم). قم: مؤسسة النشر الاسلامی.
ایازی، سید محمدعلی. (1379). آزادی در قرآن. تهران: ذکر.
بابایی آریا، محمدعلی. (1387). آشنایی با پیشینه، مبانی و دیدگاه‌های مذهب شیعه. تهران: مشعر.
بخشایشی اردستانی، احمد. (1376). اصول علم سیاست. تهران: آوای نور.
جصاص، احمد بن على. (1405ق). احکام القرآن (ج10). لبنان: دار إحیاء التراث العربی.
حر عاملی، محمد بن حسن. (1409ق). وسائل الشیعه (ج11، چاپ اول). قم: مؤسسة آل البیت(علیهم السلام).
حلبى، ابوالصلاح. (1403ق). الکافی فی الفقه. کتابخانه عمومى امام امیرالمؤمنین(علیه السلام).
خوانسارى، سید احمد بن یوسف. (1405ق). جامع المدارک فی شرح مختصر النافع (ج5). قم: مؤسسه اسماعیلیان.
دانش‌پژوه، مصطفی؛ خسروشاهی، قدرت‌الله. (1379). فلسفه حقوق. قم: مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره).
دایک، تون آدریانوس فان. (1382). مطالعاتی در تحلیل گفتمان: از دستور متن تا گفتمان‌کاوی انتقادی (گروه مترجمان: پیروز ایزدی و دیگران). تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، مرکز مطالعات و تحقیق.
راوندى، قطب‌الدین. (1405ق). فقه القرآن (ج2، چاپ دوم). قم: انتشارات کتابخانه آیة‌الله مرعشى نجفى(قدس سره).
روحانی، محمدصادق. (1412ق). فقه الصادق (ج13، چاپ اول). قم: دار الکتاب-مدرسه امام صادق(علیه السلام).
الزحیلی، وهبه. (1419ق). آثار الحرب فی الفقه الاسلامی. بیروت: دارالفکر.
سرخسی، محمد بن احمد. (1429ق). المبسوط (ج5، چاپ اول). بیروت: دار الفکر.
سروش، عبدالکریم. (1399). حلقه دیدگاه‌های نو (نظریهٔ دین و قدرت). جلسه سوم، بحث جهاد.
سلار دیلمی، حمزة بن عبدالعزیز. (1404ق). المراسم العلویة والأحکام النبویة (چاپ اول). قم: منشورات الحرمین.
شاطبی، ابراهیم بن موسی. (1417ق). الموافقات. مصر: دار ابن عفان.
شهید ثانی، زین‌الدین بن علی. (1410ق). الروضة البهیة فی شرح اللمعة الدمشقیة (محشی: سید محمد‌کلانتر، ج1 و 4، چاپ اول). قم: کتابفروشى داورى.
صابری، حسین. (1381). فقه و چالش میان تعبد و تعلیل. مطالعات اسلامی (فقه و اصول)، ش57، صص 21-52.
صاحب جواهر، محمدحسن. (1404ق). جواهر الکلام فی شرح شرائع الاسلام (مصحح: عباس قوچانی و علی أخوندی، ج21، چاپ هفتم). بیروت: دار إحیاء التراث العربی.
صالحی نجف‌آبادی، نعمت‌الله. (1382). جهاد در اسلام. تهران: نشر نی.
طباطبایى، سید محمدحسین. (1374). المیزان فى تفسیر القرآن (مترجم: سید محمدباقر موسوى همدانى، ج1، چاپ پنجم). قم: دفتر انتشارات اسلامى جامعه مدرسین حوزه علمیه.
طباطبایی کربلایی، علی بن محمد علی. (1418ق). ریاض المسائل (ج8، چاپ اول). قم: مؤسسه آل البیت(علیهم السلام).
طبرسى، فضل بن حسن. (1372). مجمع البیان فی تفسیر القرآن (ج1). تهران: ناصرخسرو.
طبرى، محمد بن جریر. (1412ق). جامع البیان فى تفسیر القرآن (ج2). لبنان: دار المعرفة.
طوسی، محمد بن حسن. (1387ق). المبسوط (محقق: سید محمدتقى کشفى، ج2، چاپ سوم). تهران: المکتبة المرتضویة لإحیاء الآثار الجعفریة.
طوسی، محمدبن حسن. (1400ق). النهایة (چاپ دوم). بیروت: دار الکتاب العربی.
عبدالسلام فرج، محمد. (1981م). الجهاد الفریضة الغائبة. بی‌جا: بی‌نا.
عبدخدایی، بشری؛ فخلعی، محمدتقی و حائری، محمدحسن. (1392). کارکرد مقاصد شریعت در فقه سیاسی با تکیه بر نهج‌البلاغه. پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه فردوسی مشهد.
علامه حلی، حسن بن یوسف. (1414ق). تذکرة الفقهاء (ج9، چاپ اول). قم، مؤسسه آل البیت(علیهم السلام).
علیدوست، ابوالقاسم. (1388). فقه و مصلحت. تهران: انتشارات پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی.
عمید زنجانی، عباسعلی. (1412ق). فقه سیاسی (ج1، چاپ چهارم). تهران: انتشارات امیرکبیر.
عیوضی، محمد. (1388). آسیب‌شناسی گفتمان عدالت در دولت دینی. معرفت سیاسی، صص 195-227.
فخلعی، محمدتقی. (1394). رهیافت فقهی در حقوق بین الملل. مشهد: دانشگاه فردوسی، پژوهشکده مطالعات اسلامی در علوم انسانی.
فرهی، عبدالله؛ آیینه‌وند، صادق. (1390). بررسی سیر رشد و ساختار تشکیلاتی جنبش اخوان‌المسلمین. نشریه مطالعات تقریبی مذاهب اسلامی، ش26 ، صص 34-45.
قرطبى، محمد بن احمد. (1364). الجامع لأحکام القرآن (ج2). تهران: ناصر خسرو.
قطب، سید محمد. (بی‌تا). معالم فی الطریق. دمشق: بی‌نا.
کدیور، محسن. (1399). چالش اسلام و قدرت، برگرفته از https://kadivar.com/18439/
کدیور، محسن. (1399). نقد کتبی به دیدگاه‌های سروش، برگرفته از: https://kadivar.com/18477/
کمیسیون حقوق‌بشر اسلامی. (1388). حقوق‌بشر در جهان معاصر. قم: انتشارات آیین احمد.
ماوردی، علی بن محمد. (1419ق). الحاوی الکبیر فی الفروع (ج14). بیروت: دار الکتب العلمیة.
محقق حلی، جعفر بن حسن. (1408ق). شرایع الاسلام فی مسائل الحلال و الحرام (ج1، چاپ دوم). قم: مؤسسه اسماعیلیان.
محمد رشید، رضا. (1414ق). تفسیر القرآن الحکیم الشهیر بتفسیر المنار (ج2). لبنان: دار المعرفة.
مصباح یزدى، محمدتقى. (1391 الف). اخلاق در قرآن (محقق و نگارنده: محمدحسین اسکندری، ج3). قم: انتشارات مؤسسه آموزشى و پژوهشى امام خمینى(ره).
مصباح یزدى، محمدتقى. (1391 ب). نظریهٔ حقوقى اسلام (محقق و نگارش: محمدمهدى نادرى قمى، محمدمهدى کریمى‌نیا). قم: انتشارات مؤسسه آموزشى و پژوهشى امام خمینى(ره).
مطهری، مرتضی. (1367). جهاد. تهران: صدرا.
مطهری، مرتضی. (1390). هدف زندگی (ج3). تهران: صدرا.
مظفر، محمدرضا. (1430). أصول الفقه (ج2، چاپ پنجم). قم: انتشارات اسلامى.
مودودی، ابوالاعلی. (1359). فلسفه جهاد در اسلام (مترجم: محمود خضری). تهران: اسلامی.
میرهاشمی، محمد. (1399). مبانی فکری سلفیه جدید. قم: نشر ادیان. | ||
|
آمار تعداد مشاهده مقاله: 173 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 136 |
||