1دانشجوی دکتری علوم قرآن و حدیث، دانشکده الهیات و معارف اسلامی، دانشگاه فردوسی مشهد
2دانشیار گروه آموزشی علوم قرآن و حدیث، دانشکده الهیات و معارف اسلامی، دانشگاه فردوسی مشهد
تاریخ دریافت: 31 مرداد 1402،
تاریخ بازنگری: 09 آبان 1402،
تاریخ پذیرش: 11 آبان 1402
چکیده
در عصر حاضر به‌دنبال رشد و پیشرفت تکنولوژی، و پیش‌آمدن شبهات و سؤالات فراوان پیرامون چگونگی تطبیق سنت با مدرنیته، آراء و نظریه‌های مختلفی از جانب روشنفکران و نواندیشان مسلمان پیرامون فهم و تفسیر قرآن مطرح شده که وجه جامع همگی آنها، تاریخی‌نگری نسبت به قرآن کریم می‌باشد. پرواضح است که تاریخمنددانستن قرآن کریم با فراتاریخیت آن در تضاد بوده و تبعات منفی را دربر دارد که نفی آموزه‌های این کتاب الهی، از جمله آنها می‌باشد. وجود این مسأله ریشه‌یابی این نوع نگاه نسبت به قرآن را برای رسیدن به راه‌حلی اساسی در جهت برون‌رفت از آن ضروری می‌سازد. بر اساس پژوهش حاضر که با روش توصیفی-تحلیلی سامان یافته، اشکال تاریخی‌نگری به قرآن، در برخی مباحث مخدوش و معیوب علوم قرآن ریشه داشته و با اندکی تأمل، می‌توان ردپای برخی مباحث علوم قرآنی همچون «اسباب نزول»، «مکی و مدنی» و «ناسخ و منسوخ» را در آراء و دیدگاه‌های روشنفکران و نواندیشان مسلمان مشاهده نمود.
1Ph.D. Student of Qur'an and Hadith Sciences, Faculty of Theology and Islamic Studies, Ferdowsi University of Mashhad
2Associate Professor, Education Department of Qur'an and Hadith Sciences, Faculty of Theology and Islamic Studies, Ferdowsi University of Mashhad
چکیده [English]
In the present era, following the growth and advancement of technology and the emergence of many doubts and questions concerning how to adapt tradition to modernity, various opinions and theories have been provided by Muslim intellectuals and neo-thinkers about the comprehension and interpretation of the Qur'an, and the common feature of all of them is the historicist perspective toward the Holy Qur'an. It is clear that considering the Holy Qur'an as historicist is in conflict with its transhistoricity and has negative consequences, including the negation of the teachings of this Revealed Scripture. The existence of this problem makes it necessary to trace the roots of this type of view towards the Qur'an in order to reach a fundamental solution to overcome it. According to the present study, which was organized with a descriptive-analytical method, the problem of historicist perspective toward the Qur'an is rooted in some distorted and defective discussions of Qur'anic sciences, and with a little reflection, one can see the traces of some discussions of Qur'anic sciences such as the "Revelation occasions", "Meccan and Medinan", and "abrogating and abrogated" in the opinions and viewpoints of Muslim intellectuals and neo-thinkers.
کلیدواژه‌ها [English]
historicity toward the Qur'an, Qur'anic sciences, Revelation occasions, Meccan and Medinan, abrogating and abrogated
مراجع
نهج البلاغه.
ابوزید، نصرحامد (1382)، معنای متن: پژوهشی در علوم قرآن، ترجمه مرتضی کریمی نیا، تهران: طرح نو.
ابوزید، نصرحامد (1994)، نقد الخطاب الدینی، قاهره: سینا للنشر
ابوزید، نصرحامد (1998)، مفهوم النص (دراسة فی علوم القرآن)، بیروت: المرکز الثقافی العربی للطباعه و النشر و التوزیع
اقبال، ابراهیم (1385)، فرهنگ نامه علوم قرآن، تهران: موسسه انتشارات امیر کبیر.
اوسط باقری، علی (1387)، «علوم قرآن؛ چیستی، چرایی و چگونگی»، قرآن شناخت، شماره 1، ص 37-64.
باقلانی، قاضی ابوبکر (1422ق)، الانتصار للقرآن، عمان: دارالفتح، بیروت: دار ابن حزم.
جابری، محمدعابد (2010)، فهم القرآن الحکیم: التفسیر الواضح حسب ترتیب النزول، بیروت: مرکز دراسات الوحدة العربیه.
حاجی میرزایی، فرزاد (1393)، «علوم قرآنی» در دانشنامه قرآن و قرآن پژوهی، به کوشش بهاء الدین خرمشاهی، تهران: دوستان و ناهید.
حکیم، سید محمدباقر (1441ق)، علوم القرآن، قم: مجمع الفکر الاسلامی.
الحمد، غانم قدورى (1423ق)، محاضرات فی علوم القرآن، عمان: دار عمار.
حنفی، حسن (1998)، هموم الفکر و الوطن "التراث و العصر و الحداثه"، قاهره: دارقباء للطباعة و النشر و التوزیع.
حیدری، سیدکمال، «التاریخیه عند محمد ارکون»، https://www.aparat.com/v/atZYS، تاریخ دریافت: 1/2/1402.
حیدری، سیدکمال، تغییر احکام فقهی بسته به شرایط زمانی و مکانی (1)، پایگاه اطلاع رسانی دفتر حضرت آیت‌الله العظمی سید کمال حیدری، http://alhaydari.com/fa/2019/10/9195/، تاریخ مراجعه:10/5/1401.
خلف، عبدالجواد (بی‌تا)، مدخل إلى التفسیر و علوم القرآن، قاهره: دارالبیان العربى.
خوئى، سیدابوالقاسم (بی‌تا)، البیان فی تفسیر القرآن، قم: موسسة احیاء آثار الامام الخوئى.
رامیار، محمود (1369)، تاریخ قرآن، تهران: امیر کبیر.
رشیدرضا، محمد (1414ق)، تفسیر القرآن الحکیم الشهیر بتفسیر المنار، بیروت: دار المعرفة.
زرقانی، محمد عبدالعظیم (بی‌تا)، مناهل العرفان فی علوم القرآن، بی‌جا: دار احیاء التراث العربى.
زرکشى، محمد‌بن عبد الله (1410ق)، البرهان فی علوم القرآن، بیروت: دار المعرفة.
Muhammad Yusuf, Nahdhiyah, Anwar Sadat (2021), "Fazlur Rahman's Double Movement and Its Contribution to the Development of Religious Moderation", Internationa journal of Islamic Studies and Humanities. vol. 4, no. 1, p: 51-71.
Rahman, Fazlur (1982), Islam & Modernity: Transformation of an intellectual tradition, Chicago: The University of Chicago Press.
Rippin, Andrew (2003), "occasions of Revelation", in the Encyclopedia of the Quran, ed. Jane Dammen McAuliffe, vol.3, Boston: Brill, Leiden.
