آمار
| تعداد نشریات | 54 |
| تعداد شماره‌ها | 2,462 |
| تعداد مقالات | 35,184 |
| تعداد مشاهده مقاله | 13,995,768 |
| تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 6,253,231 |
نسبت بین تبیین کارکردی و تبیین مبتنی بر مصالح و مفاسد در فقه | ||
| اسلام و مطالعات اجتماعی | ||
| مقاله 1، دوره 12، شماره4(پیاپی47)، دی 1403، صفحه 7-36 اصل مقاله (1.29 M) | ||
| نوع مقاله: علمی ـ پژوهشی | ||
| شناسه دیجیتال (DOI): 10.22081/jiss.2025.69242.2089 | ||
| نویسندگان | ||
| سید مصطفی حسینی سیرت* 1؛ نصرالله آقاجانی2؛ مهدی سلطانی3؛ سید احسان رفیعی علوی4 | ||
| 1استاد، سطوح عالی حوزه و دکترای فلسفه علوم اجتماعی (نویسنده مسئول). | ||
| 2دانشیار، گروه علوم اجتماعی دانشگاه باقرالعلوم ع | ||
| 3استادیار، گروه علوم اجتماعی دانشگاه باقرالعلوم ع | ||
| 4دانشیار، گروه فلسفه حقوق دانشگاه باقرالعلوم ع | ||
| تاریخ دریافت: 17 خرداد 1403، تاریخ بازنگری: 24 خرداد 1403، تاریخ پذیرش: 15 دی 1403 | ||
| چکیده | ||
| علم فقه در میان علوم دینی ظرفیت بسیاری در تحقق علوم دینی دارد، ازجمله این توانمندی‌ها که می‌تواند فقه را در جایگاه یک علم اجتماعی نشان دهد توانایی در تبیین پدیده‌های اجتماعی می‌باشد. به نظر می‌رسد می‌توان با توجه به ابتناء احکام بر مصالح و مفاسد و توجهی که در فقه به آثار احکام شده است؛ نوعی از تبیین را در فقه پیشنهاد داد. اما پرسشی که پیش می‌آید این است که تبیین مبتنی بر مصالح و مفاسد فقهی چه نسبتی با تبیین کارکردی پیدا می‌کند؟ در این نوشتار با استفاده از روش توصیفی و تحلیل داده‌های فقهی و علوم اجتماعی عدم امکان تناسب‌سازی این دو نوع تبیین بیان شده است؛ زیرا هم از جهات مبنایی و هم از جهت بنایی تفاوت بسیاری میان دو نوع از تبیین وجود دارد. به طوری که طبق رویکردهای کارکردی که برخاسته از فلسفه اثباتی‌اند؛ فقه به خاطر استفاده از منبع معرفتی وحی خارج از چارچوب علوم قرار می‌گیرد. از سوی دیگر فقه دارای ماهیتی انتقادی و پیشرو است، درحالی‌که نظریه‌های کارکردی پیش‌فرضی محافظه‌کارانه نسبت به جامعه دارند؛ بنابراین علی‌رغم شباهت‌های ظاهری بین این دو نوع از تبیین افتراقات بسیاری بین آن دو وجود دارد. | ||
| کلیدواژه‌ها | ||
| تبیین؛ تبیین کارکردی؛ تبیین فقهی؛ مصالح و مفاسد | ||
| موضوعات | ||
| تمرکز محتوایی بر مباحث فرهنگی و اجتماعی معطوف به حوزه دین؛ | ||
| عنوان مقاله [English] | ||
| The Relationship Between Functional Explanation and Explanation Based on Benefits and Harms in Islamic Jurisprudence | ||
| نویسندگان [English] | ||
| Sayed Mostafa Hoseinisirat1؛ Nasrollah Aghajani2؛ Mahdi Soltani3؛ Ehsan Rafie alavi4 | ||
| 1Professor, Advanced Levels of the Islamic Seminary and Ph.D. in Philosophy of Social Sciences (Corresponding Author). | ||
| 2Associate Professor, Department of Social Sciences, Faculty of Social Sciences, Baqir al-Olum University. | ||
| 3Assistant Professor, Department of Social Sciences, Faculty of Social Sciences, Baqir al-Olum University. | ||
| 4Associate Professor, Department of Philosophy of Law, Faculty of Social Sciences, Baqir al-Olum University. | ||
| چکیده [English] | ||
| Fiqh (Islamic jurisprudence), as one of the key religious sciences, holds significant potential for shaping religious sciences, particularly in its capacity to explain social phenomena, thereby positioning itself as a social science. It seems that the jurisprudential focus on masalih (benefits) and mafasid (harms), along with its attention to the consequences of rulings, enables a unique form of explanation within fiqh. However, a key question arises: What is the relationship between a fiqh-based explanation grounded in benefits and harms and Functional explanation? This study, employing a descriptive approach and analyzing data from both fiqh and social sciences, argues that reconciling these two explanatory models is not feasible. The differences are substantial, both in foundational principles and practical application. Functional approaches, rooted in positivist philosophy, exclude fiqh from the scope of science due to its reliance on revelation as a source of knowledge. Moreover, while fiqh embodies a critical and progressive nature, functionalist theories tend to adopt a conservative perspective toward society. Therefore, despite superficial similarities, the divergence between these two types of explanation is profound. | ||
| کلیدواژه‌ها [English] | ||
| Explanation, Functional Explanation, Jurisprudential Explanation, Benefits and Harms | ||
| مراجع | ||
|
* قرآن کریم
ابن شعبه حرانی، حسن بن علی. (1404ق). تحف العقول. قم: جامعه مدرسین.
اسکید مور، ویلیام. (1392). تفکر نظری در جامعه‌شناسی (مترجمان: ع. هاشمی گیلانی، س. معیدفر، ع. حاضری، م. مقدس و ا. رجب‌زاده). قم: پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی.
آوتویت، ویلیام.؛ باتامور، تام. (1392). فرهنگ علوم اجتماعی قرن بیستم (مترجم: ح. چاوشیان). تهران: نشر نی.
بلیکی، نورمن. (1393). پارادایم‌های تحقیق در علوم انسانی (مترجمان: س. حسنی، م. ایمان و س. ماجدی). قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
بیرو، آلن. (1370). فرهنگ علوم اجتماعی (مترجم: ب. ساروخانی). تهران: کیهان.
پارسانیا، حمید. (1392). جهان‌های اجتماعی. قم: کتاب فردا.
پارسانیا، حمید. (1395). مرگ جامعه‌شناسی، احیای فقه به مثابه معرفت علمی اجتماعی. علوم انسانی اسلامی، (ش17)، صص 179-195.
توسلی، غلامرضا. (1391). نظریه‌های جامعه‌شناسی. تهران: سمت.
جعفری، محمدتقی. (1392). کاوش‌های فقهی. تهران: موسسه تدوین و نشر آثار علامه جعفری.
حلی، محمد بن حسن. (1416ق). وسائل الشیعه الی تحصیل مسائل الشریعة (ج11). قم: موسسه آل‌البیت ع.
خامنه‌ای، سیدعلی. (27/02/1402). بیانات: در دیدار کارگزاران حج. برگرفته از دفتر حفظ نشر و آثار مقام معظم رهبری، www.farsi.khamenei.ir /speech-content?id=52837
خرمشاهی، بهاء الدین. (1361). پوزیتویسم منطقی. تهران: مرکز انتشارات علمی و فرهنگی.
خمینی، سید روح‌الله. (1372). آداب الصلوة. تهران: موسسه تنظیم و نشر آثارامام خمینی ره.
خمینی، سید روح‌الله. (1373 ). مناهج الوصول الی علم الاصول. قم: موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی ره.
سبحانی، جعفر. (1396). المبسوط فی اصول الفقه (ج3). قم: موسسه امام صادق ع.
سبزواری، ملاهادی. (1388). اسرار الحکم. تهران: اسلامیه.
شایان مهر، علیرضا. (1377). دائرة المعارف تطبیقی علوم اجتماعی (ج1). تهران: کیهان.
شهید اول، محمد بن جمال الدین. (1430ق). موسوعه الشهید الاول. قم: مکتب الاعلام الاسلای فی الحوزه العلمیه.
صدر، سیدمحمد. (1430ق). ماوراء الفقه (ج1). لبنان: دارالاضواء.
طباطبایی، سیدمحمدحسین. (1374). ترجمه تفسیر المیزان (ج6 و 7، مترجم: س. موسوی). قم: دفتر انتشارات اسلامی.
طبرسی، احمد بن علی. (1403ق). الاحتجاج علی اهل الجاج (ج1). مشهد: نشر مرتضی.
العاملی (شهید اول)، محمد بن جمال‌الدین. (بی‌تا). القواعد و الفوائد فی الفقه. قم: مفید.
فاضل، مقداد. (1361). نضد القواعد الفقهیه علی مذهب الامامیه. قم: کتابخانه آیت‌الله مرعشی نجفی ره.
کرایب، یان. (1393). نظریه اجتماعی مدرن (مترجم: ع. مخبر). تهران: آگه.
کرایب، یان. (1401). نظریه‌ی اجتماعی کلاسیک (مترجم: شهناز مسمی پرست). تهران: آگه.
کلینی، محمد بن یعقوب. (1407ق). الکافی (ج3 و4). تهران: دارالکتب الاسلامیه.
لیتل، دانیل. (1373). تبیین در علوم اجتماعی (مترجم: ع. سروش). تهران: موسسه فرهنگی صراط.
مجلسی، محمدباقر. (1983م). بحارالانوار (ج84). بیروت: داراحیاء التراث العربی.
مردیها، مرتضی. (1395). معنا و مبنای تبیین در علوم اجتماعی. فصلنامه مطالعات میان رشته‌ای در علوم انسانی، 8(32)، صص 79-104.
مطهری، مرتضی. (1384). مجموعه آثار (ج23). تهران: صدرا.
مطهری، مرتضی. (1401). حق عقل در اجتهاد. قم: صدرا.
ملکیان، مصطفی. (1380). فلسفه فقه. پژوهشنامه متین، (ش10)، صص 371-394.
نائینی، محمدحسین. (1355). اجود التقریرات. قم: مصطفوی.
همیلتون، ملکم. (1394). جامعه‌شناسی دین (مترجم: محسن ثلاثی). تهران: ثالث. | ||
|
آمار تعداد مشاهده مقاله: 116 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 94 |
||