آمار

تعداد نشریات54
تعداد شماره‌ها2,445
تعداد مقالات34,904
تعداد مشاهده مقاله13,850,384
تعداد دریافت فایل اصل مقاله6,177,163
میرزایی, محبوبه, الهی دوست, حمید, رضایی آدریانی, ابراهیم. (1403). تحلیل و ارزیابی انگاره ذکر ضمیر با مرجع مبهم در کتاب نقد قرآن. اسلام و مطالعات اجتماعی, 9(26), 37-67. doi: 10.22081/jrla.2024.68229.1390
محبوبه میرزایی; حمید الهی دوست; ابراهیم رضایی آدریانی. "تحلیل و ارزیابی انگاره ذکر ضمیر با مرجع مبهم در کتاب نقد قرآن". اسلام و مطالعات اجتماعی, 9, 26, 1403, 37-67. doi: 10.22081/jrla.2024.68229.1390
میرزایی, محبوبه, الهی دوست, حمید, رضایی آدریانی, ابراهیم. (1403). 'تحلیل و ارزیابی انگاره ذکر ضمیر با مرجع مبهم در کتاب نقد قرآن', اسلام و مطالعات اجتماعی, 9(26), pp. 37-67. doi: 10.22081/jrla.2024.68229.1390
میرزایی, محبوبه, الهی دوست, حمید, رضایی آدریانی, ابراهیم. تحلیل و ارزیابی انگاره ذکر ضمیر با مرجع مبهم در کتاب نقد قرآن. اسلام و مطالعات اجتماعی, 1403; 9(26): 37-67. doi: 10.22081/jrla.2024.68229.1390

تحلیل و ارزیابی انگاره ذکر ضمیر با مرجع مبهم در کتاب نقد قرآن

مطالعات ادبی متون اسلامی
دوره 9، شماره 26، اسفند 1403، صفحه 37-67    اصل مقاله (1.55 M)
نوع مقاله: مقاله پژوهشی
شناسه دیجیتال (DOI): 10.22081/jrla.2024.68229.1390
نویسندگان
محبوبه میرزایی* 1؛ حمید الهی دوست2؛ ابراهیم رضایی آدریانی2
1مؤسسه عالی فاطمه الزهراء س اصفهان؛ مرکز پژوهشی مطالعات بین‌رشته‌ای علوم انسانی اسلامی فاطمه الزهراء
2عضو هیأت علمی جامعة المصطفی (ص)
تاریخ دریافت: 10 دی 1402،  تاریخ بازنگری: 07 تیر 1403،  تاریخ پذیرش: 14 اسفند 1403 
چکیده
ازجمله نشانه‌های اعجاز قرآن کریم، بلاغت و فصاحت آن است. از صدر اسلام تاکنون، ادیبان بر این باورند که قرآن کریم بزرگ‌ترین اثر ادبی عرب است که افزون بر اینکه زیور میراث زبان عربی است، به‌عنوان یک منبع بی‌نظیر و اصیل در استنباط قواعد ادبی عرب قرار می‌گیرد. گرچه تحدی قرآن، شاهد بر بطلان انگاره بشری بودن آن بوده و هست؛ اما از آغاز نزول آن تاکنون تلاش‌های نافرجامی در مصاف با قرآن کریم صورت‌گرفته است. برخی با اثبات خطا در نوشتار، ضمن عدم وحیانی بودن قرآن، نبوت و وجود خداوند را انکار نموده است. از جمله انگاره خطاهای نوشتاری، ذکر ضمیر با مرجع مبهم است. در این پژوهش سه انگاره ذکر ضمیر با مرجع مبهم، (عنکبوت/47، سجده/ 23، یوسف/ 42) با روش تحلیلی، تطبیقی به‌صورت کتابخانه‌ای و با استناد به قواعد ادبی ارزیابی و نقد شد. در بررسی اقوال نحویان و مفسران، پاسخ برتر با وجه رجحان، ذکر تا ضمن اثبات اعجاز قرآن، ادعاهای مذکور نیز باطل گردد. آنچه در این جستار به دست آمد: پندار اشکال‌کنندگان مبنی بر عدم وحیانی بودن قرآن، ناشی از عدم لحاظ مؤلفه‌هایی مانند قواعد ادبی عرب، ازجمله فصاحت و بلاغت، قواعد منطقی، معنای لغوی واژه، قرینه‌های متصل (سیاق) و منفصل (روایات) است؛ همچنین از وجوه اعجاز قرآن، ضمن بلاغت ایهام، مصون بودن آن از خطاست. 
کلیدواژه‌ها
انگاره؛ کتاب نقد قرآن؛ خطاهای نوشتاری؛ ضمیر؛ مرجع ضمیر
عنوان مقاله [English]
Analysis and Evaluation of Pronoun Reference Ambiguity in the Book Critique of the Quran
نویسندگان [English]
mahboobe mirzaey1؛ hamid elahi doost2؛ ebrahim rezaey aderyani2
1the higher style of the world and the world; the research center; the study of the human studies of Islam
2Member of the faculty of Al-Mustafa University
چکیده [English]
One of the signs of the Quran’s miraculous nature is its eloquence and rhetorical precision. Since the early days of Islam, scholars have regarded the Quran as the greatest literary masterpiece in Arabic, serving as both a linguistic jewel and a primary source for Arabic grammatical rules. Despite this, attempts have been made to challenge its divine nature, often by alleging linguistic errors in the Quran.
One such claim concerns the use of pronouns with ambiguous referents. This study examines three cases of this claim—Surah Al-Ankabut (29:47), Surah As-Sajdah (32:23), and Surah Yusuf (12:42)—using an analytical and comparative method. By reviewing the views of grammarians and exegetes, this research identifies the most valid interpretations, ultimately reaffirming the Quran’s linguistic precision and miraculous nature.
Findings show that criticisms of the Quran’s pronoun usage stem from a lack of consideration for key linguistic factors, including:
Arabic eloquence and rhetoric
Logical coherence
Lexical meanings
Contextual clues (both internal and external)
Additionally, the study highlights "equivocation" as a rhetorical device in the Quran, reinforcing its impeccable linguistic structure.
کلیدواژه‌ها [English]
Pronoun Ambiguity, Critique of the Quran, Linguistic Errors, Pronoun Reference
مراجع
  1. ابن عطیه، عبدالحق بن غالب، المحرر الوجیز فى تفسیر الکتاب العزیز، چاپ اول، بیروت: دار الکتب العلمیة، 1422 ق.
  2. ابن‏ابى‏حاتم، عبدالرحمن بن محمد، تفسیر القرآن العظیم (ابن‏ابى‏حاتم)، چاپ سوم، ریاض: مکتبة نزار مصطفى الباز، 1419 ق.
  3. ابن‏عاشور، محمدطاهر، تفسیر التحریر و التنویر المعروف بتفسیر ابن عاشور، چاپ اول، بیروت: مؤسسه التاریخ العربی 1420 ق.
  4. ابن‏کثیر، اسماعیل بن عمر، تفسیر القرآن العظیم (ابن کثیر)، چاپ اول، بیروت: دار الکتب العلمیة، 1419 ق.
  5. ابومسلم اصفهانى، محمد بن بحر، موسوعة تفاسیر المعتزلة (تفسیر أبی بکر الأصم - تفسیر أبی علی الجبائی- تفسیر أبى القاسم الکعبی البلخی)، چاپ اول، بیروت: دار الکتب العلمیة، منشورات محمدعلی بیضون، 2009 م.
  6. استرآبادى، على، تأویل الآیات الظاهرة فی فضائل العترة الطاهرة، چاپ اول، قم: مؤسسة النشر الإسلامی، 1409 ق.
  7. اسعدی، محمد، جمعی از محققان پژوهشگاه حوزه و دانشگاه، آسیب‌شناسی جریان‌های تفسیری، چاپ سوم، قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه، 1397.
  8. امین، نصرت بیگم، تفسیر مخزن العرفان در علوم قرآن، چاپ اول، بی‌جا: بی‌نا، بی‌تا.
  9. آلوسى، محمود بن عبدالله، روح المعانی فی تفسیر القرآن العظیم و السبع المثانی، چاپ اول، بیروت: دار الکتب العلمیة، 1415 ق.
  10. بحرانى، هاشم بن سلیمان، البرهان فی تفسیــر القرآن، چاپ اول، قم: موسسة البعثة، 1415 ق.
  11. تیمى، یحیى بن سلام، تفسیر یحیى بن سلام التیمى البصرى القیروانى، چاپ اول، بیروت: دار الکتب العلمیة، منشورات محمدعلی بیضون، 1425 ق.
  12. ثقفى تهرانى، محمد، روان جاوید در تفسیر قرآن مجید، چاپ سوم‏، تهران‏: برهان‏، 1398.
  13. جمعی از نویسندگان، «کشف نیرنگ و رد بهتان در رد کتاب نقد قرآن» چاپ الکترونیکی، قم: مؤسسه فرهنگی و اطلاع رسانی تبیان، 1396.
  14. جوادی املی، عبدالله، تسنیم، چاپ دوم، قم: مرکز مسجد اسراء، ۱۳۸۳.
  15. حسینى همدانى، محمــد‏، انوار درخشان، چاپ اول، تهران‏: نشر کتاب‌فروشی لطفى، 1404 ق.
  16. حویزى، عبدعلى‌بن جمعه، تفسیر نورالثقلین، چاپ چهارم، قم: اسماعیلیان، 1415 ق.
  17. خویی، سید ابوالقاسم، بیان در علوم و مسائل کلی قرآن، ترجمه محمدصادق نجمی و ‌هاشم‏زاده هریسی، چاپ پنجم، خوی: دانشگاه آزاد اسلامی، 1375ش.
  18. درویش، محى‏الدین، اعراب القرآن الکریم و بیانه، چاپ چهارم، حمص: الارشاد، 1415 ق.
  19. دره، محمد على طه، تفسیر القرآن الکریم و اعرابه و بیانه، چاپ اول، بیروت: دار ابن کثیر، 1430 ق.
  20. رازى ابوالفتوح، حسین بن على، روض الجنان و روح الجنان فی تفسیر القرآن، چاپ اول، مشهد: آستان قدس رضوى، 1408 ه.ق.
  21. رضایی اصفهانی، محمدعلی، بررسی مبانی نقد قرآن دکتر سها، قم: انتشارات پژوهشهای تفسیر و علوم قرآن،
  22. رضایی، حسین، عرصه سیمرغ، چاپ اول، قم: پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی،1398.
  23. رضوان، عمر بن ابراهیم‏، رضوان، آراء المستشرقین حول القرآن الکریم و تفسیره‏، عربستان- ریاض‏، دار طیبه‏، چاپ اول،1413.
  24. زمخشرى، محمود بن عمر، الکشاف عن حقائق غوامض التنزیل و عیون الأقاویل فى وجوه التأویل، چاپ سوم، بیروت: دار الکتاب العربی، 1407 ق.
  25. سلطان على‏شاه، سلطان محمد بن حیدر، بیان السعادة فی مقامات العبادة، چاپ دوم، بیروت: مؤسسة الأعلمی للمطبوعات، 1408 ق.
  26. سمرقندى، نصر بن محمد، تفسیر السمرقندى المسمى بحر العلوم، چاپ اول، بیروت: دار الفکر، 1416 ق.
  27. سیوطى، عبدالرحمن بن ابى‏بکر، الدر المنثور فى التفسیر بالماثور، چاپ اول، قم: کتابخانه عمومى حضرت آیت الله العظمى مرعشى نجفى (ره)، 1404 ق.
  28. شاذلی‏، سید بن قطب بن ابراهیم، فى ظلال القرآن، چاپ سی و پنجمین، بیروت: دار الشروق، 1425 ق.
  29. شاه‏عبدالعظیمى، حسین، تفسیر اثنى عشرى، چاپ اول، تهران: میقات، 1363.
  30. الشرتونی، رشید، مبادی العربیه فی الصرف و النحو، بی‌چا، قم: انتشارات دارالعلم، 1423 ق.
  31. صافى، محمود، الجدول فی إعراب القرآن و صرفه و بیانه مع فوائد نحویة هامة، چاپ جهارم، دمشق: دارالرشید، 1418 ق.
  32. صفایى، غلامعلى، بداءة النحو، چاپ دوم، قم: مدیریه العامه للحوزه العلمیه، لجنه ادراه،1386.
  33. طباطبایی، محمد حسین، المیزان فی تفسیر القرآن، چاپ پنجم، قم: جامعه‏ى مدرسین حوزه علمیه قم‏،1417 ق.
  34. طبرانى، سلیمان بن احمد، التفسیر الکبیر: تفسیر القرآن العظیم (الطبرانى)، چاپ اول، اردن: دارالکتاب الثقافی، 2008 م.
  35. طبرسی، فضل بن حسن‏، مجمع‌البیان فى تفسیر القرآن، چاپ سوم، تهران‏: انتشارات ناصرخسرو،
  36. طبرى، محمد بن جریر، جامع البیان فى تفسیر القرآن (تفسیر الطبرى)، چاپ اول، بیروت: دار المعرفة، 1412 ق.
  37. طوسی، محمدبن حسن، ‏التبیان فى تفسیر القرآن، چاپ اول، بیروت‏: دار احیاء التراث العربى، بی‌تا.
  38. على‌الصغیر، محمدحسین، المستشرقون و الدراسات القرآنیة، بیروت‏، دار المؤرخ العربى‏، چاپ اوّل‏، 1420.
  39. فخر رازى، محمد بن عمر، مفاتیح الغیب‏، چاپ سوم، بیروت‏: داراحیاء التراث العربی،1420 ق.
  40. فراء، یحیى بن زیاد، معانى القرآن (فراء)، چاپ دوم، قاهره: الهیئة المصریة العامة للکتاب، 1980 م.
  41. فرهادیان، صدیقه، داوری، مهدی، قرآن حقیقتی جاویدان، چاپ اول، قم: دانشگاه علوم و معارف قرآن کریم، 1399.
  42. فیض کاشانى، محمد بن شاه مرتضى، تفسیر الصافی، چاپ دوم، تهران: مکتبة الصدر، 1415 ق.
  43. قرطبى، محمد بن احمد، الجامع لأحکام القرآن، چاپ اول، تهران: ناصر خسرو، 1364.
  44. قمى، على بن ابراهیم، تفسیر القمی، چاپ سوم، قم: دار الکتاب، 1363.
  45. کرباسى، محمدجعفر، اعراب القرآن (کرباسى)، چاپ اول، بیروت: دار و مکتبة الهلال، 1422 ق.
  46. مراغى، احمد مصطفى، تفسیر المراغى، چاپ اول، بیروت: دار الفکر، بی‌تا.
  47. معرفت، محمدهادی، تلخیص التمهید، چاپ دوم، قم: التمهید،1391.
  48. مقاتل بن سلیمان، تفسیر مقاتل بن سلیمان، چاپ اول، بیروت: دار إحیاء التراث العربی، 1423 ق.
  49. مکارم شیرازى، ناصر، توطئه جدید، بی‌جا: امام علی بن ابیطالب، 1395.
  50. مکى بن حموش، مشکل اعراب القرآن، چاپ سوم، بیروت: دار الیمامة، 1423 ق.
  51. ..................، الهدایة إلى بلوغ النهایة، چاپ اول، شارجه: جامعة الشارقه، 1429 ق.
  52. میبدى، احمد بن محمد، کشف‌الاسرار و عدة الابرار (معروف به تفسیر خواجه عبدالله انصارى)، چاپ پنجم، تهران: امیرکبیر، 1371
  53. نحاس، احمد بن محمد، اعراب القرآن (نحاس)، چاپ اول، بیروت: دار الکتب العلمیة، 1421 ق.
پایان نامه

  1. داوری، خانی مقدم، فرهادیان، «نقد شبهات ناظر به برخی اشکالات ادبی در قرآن بر اساس کتاب دکتر سها»، دانشگاه علوم و فنون قرآن، تهران، ارشد،1395.
مقالات پژوهشی

  1. زمانی، محمدحسن، «مفهوم شناسی تاریخچه و دوره‌های استشراق»، مجله قرآن و مستشرقان شماره اول زمستان ۱۳۸۵.
منابع دیجیتالی

  1. ابادیس، https://abadis.ir/fatofa/ و https://lamtakam.com/dictionaries/amid. 2 مرداد 1402.
  2. جمعی از نویسندگان، «کشف نیرنگ و رد بهتان در رد کتاب نقد قرآن» چاپ الکترونیکی، قم: مؤسسه فرهنگی و اطلاع رسانی تبیان، 1396.
  3. دکتر سها، نقد قرآن، دیجیتال، com. 1393.
  4. سایت اندیشه، موسوی مقدم،andisheqom.com ،2 مرداد 1402
  5. سایت پرسمان دانشگاهیان، باورمندی به قرآن و سنت در نقد دکتر سها، https://www.porseman.com28، شهریور 1400.
  6. مکارم شیرازى، ناصر، توطئه جدید، بی‌جا: امام علی بن ابیطالب، 1395.
آمار
تعداد مشاهده مقاله: 82
تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 17


سامانه مدیریت نشریات علمی. قدرت گرفته از سیناوب