کریمی, علی, نریمانی زمان آبادی, سید مهدی. (1403). بررسی مشروعیت موقوفه شدن شخص حقوقی. اسلام و مطالعات اجتماعی, 10(3), 1-1. doi: 10.22034/jrj.2025.69973.2875
علی کریمی; سید مهدی نریمانی زمان آبادی. "بررسی مشروعیت موقوفه شدن شخص حقوقی". اسلام و مطالعات اجتماعی, 10, 3, 1403, 1-1. doi: 10.22034/jrj.2025.69973.2875
کریمی, علی, نریمانی زمان آبادی, سید مهدی. (1403). 'بررسی مشروعیت موقوفه شدن شخص حقوقی', اسلام و مطالعات اجتماعی, 10(3), pp. 1-1. doi: 10.22034/jrj.2025.69973.2875
کریمی, علی, نریمانی زمان آبادی, سید مهدی. بررسی مشروعیت موقوفه شدن شخص حقوقی. اسلام و مطالعات اجتماعی, 1403; 10(3): 1-1. doi: 10.22034/jrj.2025.69973.2875
1دانشجوی دکتری فقه و مبانی حقوق اسلامی، دانشکده الهیات، دانشگاه مفید، قم، ایران (نویسنده مسئول).
2استادیار گروه فقه و مبانی حقوق اسلامی، دانشکده الهیات، دانشگاه مفید، قم، ایران.
تاریخ دریافت: 09 مهر 1403،
تاریخ بازنگری: 27 آبان 1403،
تاریخ پذیرش: 10 بهمن 1403
چکیده
جایگاه نهاد وقف در امور اجتماعی و تأثیر آن در بخش های مهم اقتصادی اکنون بیش از هر دوران دیگری قابلمشاهده است. بسیاری از اشخاص حقیقی و حقوقی از این نهاد پرثمر بهرهمند هستند. فعالیت اقتصادی تحت مدیریت متولی در نهاد وقف جهت بهرهبرداری مناسب، کارآمدی اموال موقوفه، راکد نشدن آن، تغییر و تبدّل در اموال موقوفه و فراوردهها و ارزشافزودههای آن در زمانهای متفاوت برای پیشرفت و رشد یا جهت جلوگیری از کاهش ارزش اموال موقوفه، لازم و ضروری است. اکنون پرسش این است که این ضرورت فعالیت اقتصادی در نهاد وقف را از چه طرقی می توان به دست آورد؟ «وقف شخص حقوقی» یکی از راهکارهای پرثمر و سودمند برای بهرهوری هرچه بهتر و بیشتر از نهاد وقف است. پژوهش توصیفی و تحلیلیِ حاضر در پیِ اثبات مشروعیت وقف شخص حقوقی است. از رهگذر و پذیرش دو شرط عینیت و مملوکیت با ادله چهارگانه میتوان مشروعیت وقف شخص حقوقی را اثبات کرد و آن را وقفی مدرن به شمار آورد. با مشروعیت وقف شخص حقوقی، افراد میتوانند با طی کردن مقدمات قانونی، شخص حقوقی را بدواً بهصورت موقوفه تأسیس کنند. در این صورت کلیه اموال و دارایی ها در ملک و تصرف شخص حقوقی است و نماینده شخص حقوقی اختیار دارد به اقتضاء شرایط اقتصادی و غبطه شخص حقوقی فعالیت کند.
Analyzing the Legitimacy of the Endowment of a Juridical Person
نویسندگان [English]
Ali Karimi1؛ Seied Mahdi Narimani Zaman Abadi2
1Figh and Fundamentals of Islamic Law, Faculty of Theology, Mofid University, Qom, Iran.
2Fiqh and Fundamentals of Islamic Law, Faculty of Theology, Mofid University, Qom, Iran.
چکیده [English]
The role of waqf (endowment) in social affairs and its impact on key economic sectors are now more evident than ever before. Both natural and juridical persons benefit from this valuable institution. Economic activity under the management of the custodian (mutawallī) is essential for ensuring the proper utilization and efficiency of endowed property, preventing its stagnation, and adapting its assets, products, and added value over time to promote growth and prevent depreciation. This raises the question: How can the necessity of economic activity within the waqf framework be effectively realized? The endowment of a juridical person is one of the most effective and beneficial solutions for maximizing the efficiency of waqf. Using a descriptive-analytical approach, this study seeks to establish the legitimacy of the endowment of a juridical person. By satisfying the two conditions of objectivity and ownership, the legitimacy of such an endowment can be demonstrated through four lines of evidence, allowing it to be considered a modern form of waqf. If the endowment of a juridical person is legitimized, individuals can follow legal procedures to establish a juridical person as an endowment. In this case, all property and assets fall under the ownership and possession of the juridical person, and its representative holds the authority to act in accordance with economic conditions and the best interests of the juridical person.
کلیدواژهها [English]
Endowment of a Juridical Person, Traditional Endowment, ʻAyn al-Iʻtibārī, Modern Endowment
بیهقی، أبو بکر. (1424ق). السنن الکبری. چاپ سوم، بیروت: دار الکتب العلمیة.
جوهرى، اسماعیل بن حماد. (1376ق). الصحاح. بیروت: دار العلم للملایین.
حر عاملی، محمد بن حسن. (1409ق). وسائل الشیعة. قم: مؤسسه آل البیت علیهمالسلام.
حسینی، سیدابراهیم، و سامانی، احسان(1391). وقف از سوی اشخاص حقوقی. دوفصلنامه معرفت حقوقی، 1(3): 51-68.
حسینی خامنهای، سیدعلی. (1392). رسالهی آموزشی مطابق با فتاوای مرجع عالی قدر حضرت آیت الله خامنهای (مد ظله العالی). تهران:نشر فقه روز (وابسته به انتشارات انقلاب اسلامی).
حسینی عاملی، سید جواد. (1419ق). مفتاح الکرامة فی شرح قواعد العلامة. قم: مؤسسه النشر الإسلامی.
حطاب رعینی، محمد بن محمد. (1416ق). مواهب الجلیل لشرح مختصر خلیل. بیروت: دارالکتب العلمیه.
حلی، ابن ادریس. (1410ق). السرائر الحاوی لتحریر الفتاوى. چاپ دوم، قم: مؤسسه النشر الاسلامی.
حلی، حسن بن یوسف. (بیتا). تذکره الفقهاء. تهران: مکتبة المرتضویة.
حلی، حسن بن یوسف. (1413ق). قواعدالاحکام. قم: مؤسسه النشر الإسلامی.
حلى، محمد بن حسن بن یوسف. (1411ق). الرسالة الفخریة فی معرفة النیة. مشهد: مجمع البحوث الإسلامیة.
امام خمینی، سید روحالله. (1392). تحریر الوسیلة. تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار الإمام الخمینی (قدس سره).
خوانساری، جمالالدین. (1364). التعلیقات على الروضة البهیة. قم: المدرسة الرضویة.
خویی، سید ابوالقاسم. (1418ق). موسوعه الامام الخوئی. قم: مؤسسه إحیاء آثار الامام الخوئی.
راوندی، قطبالدین. (1405ق). فقه القرآن. قم: کتابخانه عمومی حضرت آیتاللهالعظمی مرعشی نجفی (ره).
رستمی، ولی، و فاطمه، افشاری(1397). بررسی چالشهای فقهی-حقوقی وقف اموال دانشگاه آزاد اسلامی. فصلنامهمطالعاتحقوقخصوصی، 48(1): 39-58.
رضایی، مجید. (1387). وقف و امور خیریه در بازار سرمایه. مجموعه مقالات همایش وقف در بازار سرمایه، قم: دانشگاه مفید.