آمار

تعداد نشریات54
تعداد شماره‌ها2,473
تعداد مقالات35,286
تعداد مشاهده مقاله14,155,948
تعداد دریافت فایل اصل مقاله6,351,413
کریمی, علی, نریمانی زمان آبادی, سید مهدی. (1403). بررسی مشروعیت موقوفه شدن شخص حقوقی. اسلام و مطالعات اجتماعی, 10(3), 161-191. doi: 10.22034/jrj.2025.69973.2875
علی کریمی; سید مهدی نریمانی زمان آبادی. "بررسی مشروعیت موقوفه شدن شخص حقوقی". اسلام و مطالعات اجتماعی, 10, 3, 1403, 161-191. doi: 10.22034/jrj.2025.69973.2875
کریمی, علی, نریمانی زمان آبادی, سید مهدی. (1403). 'بررسی مشروعیت موقوفه شدن شخص حقوقی', اسلام و مطالعات اجتماعی, 10(3), pp. 161-191. doi: 10.22034/jrj.2025.69973.2875
کریمی, علی, نریمانی زمان آبادی, سید مهدی. بررسی مشروعیت موقوفه شدن شخص حقوقی. اسلام و مطالعات اجتماعی, 1403; 10(3): 161-191. doi: 10.22034/jrj.2025.69973.2875

بررسی مشروعیت موقوفه شدن شخص حقوقی

جستارهای فقهی و اصولی
مقاله 6، دوره 10، شماره 3 - شماره پیاپی 36، مهر 1403، صفحه 161-191    اصل مقاله (772.42 K)
نوع مقاله: پژوهشی (داوری سریع)
شناسه دیجیتال (DOI): 10.22034/jrj.2025.69973.2875
نویسندگان
علی کریمی* 1؛ سید مهدی نریمانی زمان آبادی2
1دانشجوی دکتری فقه و مبانی حقوق اسلامی، دانشکده الهیات، دانشگاه مفید، قم، ایران (نویسنده مسئول).
2استادیار گروه فقه و مبانی حقوق اسلامی، دانشکده الهیات، دانشگاه مفید، قم، ایران.
تاریخ دریافت: 09 مهر 1403،  تاریخ بازنگری: 27 آبان 1403،  تاریخ پذیرش: 10 بهمن 1403 
چکیده
جایگاه نهاد وقف در امور اجتماعی و تأثیر آن در بخش­ های مهم اقتصادی اکنون بیش از هر دوران دیگری قابل‌مشاهده است. بسیاری از اشخاص حقیقی و حقوقی از این نهاد پرثمر بهره‌مند هستند. فعالیت اقتصادی تحت مدیریت متولی در نهاد وقف جهت بهره‌برداری مناسب، کارآمدی اموال موقوفه، راکد نشدن آن، تغییر و تبدّل در اموال موقوفه و فراورده‌ها و ارزش‌افزوده‌های آن در زمان­های متفاوت برای پیشرفت و رشد یا جهت جلوگیری از کاهش ارزش اموال موقوفه، لازم و ضروری است. اکنون پرسش این است که این ضرورت فعالیت اقتصادی در نهاد وقف را از چه طرقی می­ توان به دست آورد؟ «وقف شخص حقوقی» یکی از راهکارهای پرثمر و سودمند برای بهره‌وری هرچه بهتر و بیشتر از نهاد وقف است.  پژوهش توصیفی و تحلیلیِ حاضر در پیِ اثبات مشروعیت وقف شخص حقوقی است. از رهگذر و پذیرش دو شرط عینیت و مملوکیت با ادله چهارگانه می­توان مشروعیت وقف شخص حقوقی را اثبات کرد و آن را وقفی مدرن به شمار آورد. با مشروعیت وقف شخص حقوقی، افراد می‌توانند با طی کردن مقدمات قانونی، شخص حقوقی را بدواً به‌صورت موقوفه تأسیس کنند. در این صورت کلیه اموال و دارایی ­ها در ملک و تصرف شخص حقوقی است و نماینده شخص حقوقی اختیار دارد به اقتضاء شرایط اقتصادی و غبطه شخص حقوقی فعالیت کند.
کلیدواژه‌ها
وقف شخص حقوقی؛ وقف سنتی؛ عین اعتباری؛ وقف مدرن
عنوان مقاله [English]
Analyzing the Legitimacy of the Endowment of a Juridical Person
نویسندگان [English]
Ali Karimi1؛ Seied Mahdi Narimani Zaman Abadi2
1Figh and Fundamentals of Islamic Law, Faculty of Theology, Mofid University, Qom, Iran.
2Fiqh and Fundamentals of Islamic Law, Faculty of Theology, Mofid University, Qom, Iran.
چکیده [English]
The role of waqf (endowment) in social affairs and its impact on key economic sectors are now more evident than ever before. Both natural and juridical persons benefit from this valuable institution. Economic activity under the management of the custodian (mutawallī) is essential for ensuring the proper utilization and efficiency of endowed property, preventing its stagnation, and adapting its assets, products, and added value over time to promote growth and prevent depreciation.
This raises the question: How can the necessity of economic activity within the waqf framework be effectively realized? The endowment of a juridical person is one of the most effective and beneficial solutions for maximizing the efficiency of waqf.
Using a descriptive-analytical approach, this study seeks to establish the legitimacy of the endowment of a juridical person. By satisfying the two conditions of objectivity and ownership, the legitimacy of such an endowment can be demonstrated through four lines of evidence, allowing it to be considered a modern form of waqf. If the endowment of a juridical person is legitimized, individuals can follow legal procedures to establish a juridical person as an endowment. In this case, all property and assets fall under the ownership and possession of the juridical person, and its representative holds the authority to act in accordance with economic conditions and the best interests of the juridical person.
کلیدواژه‌ها [English]
Endowment of a Juridical Person, Traditional Endowment, ʻAyn al-Iʻtibārī, Modern Endowment
اصل مقاله

به فایل PDF مراجعه نمایید.

مراجع
  • قرآن کریم
  1. آخوند خراسانی، محمدکاظم. (1413ق). کتاب فی الوقف. قم: مؤسسه النشر الإسلامی.
  2. آل ‌عصفور، حسین بن محمد. (بی­تا). الأنوار اللوامع فی شرح مفاتیح الشرائع. قم: المیرزا محسن آل عصفور.
  3. آملی لاریجانی، صادق. (1398). درس خارج فقه وقف. https://amolilarijani.ir/LessonDetail/1773
  4. آملی لاریجانی، صادق. (1400). درس خارج فقه وقف. https://amolilarijani.ir/LessonDetail/6193
  5. ابراهیمی سالاری، تقی، نریمانی زمان‌آبادی، سیدمهدی، سید حسینی، سیدمحمد. (1394). بررسی فقهی وقف پول. مشهد: بنیاد پژوهش­های اسلامی آستان قدس رضوی.
  6. ابن ابی جمهور احسایی، محمد بن علی. (1405ق). عوالی اللئالی العزیزیه. قم: دار سید الشهداء للنشر.
  7. ابن ‌زهره، حمزه بن علی. (1417ق). غنیة النزوع إلى علمی الأصول و الفروع. قم: مؤسسه الإمام الصادق علیه‌السلام.
  8. ابن ‌سعید حلی، یحیی بن احمد. (1405ق). الجامع للشرایع. قم: مؤسسه سید الشهداء (ع).
  9. ابن عابدین، محمدامین. (1415ق). حاشیه رد المحتار علی الدر المختار. بیروت: دارالفکر.
  10. ابن فارس، احمد بن فارس‏. (1404ق). معجم مقاییس اللغه. قم: مکتب الاعلام الاسلامی‏‏.
  11. ابن قدامة المقدسی، عبدالله. (1968م). المغنی. مصر: مکتبة القاهرة.
  12. احمد زرقا، مصطفی. (1420ق). المدخل الی نظریه الالتزام العامه فی فقه الاسلامی. دمشق: دارالقلم.
  13. ازهرى، محمد بن احمد. (1421ق). تهذیب اللغة. بیروت: دار احیاء التراث العربی‏‏.
  14. اصفهانی، محمدحسین. (1427ق). حاشیه المکاسب. قم: ذوی القربی.
  15. بیهقی، أبو بکر. (1424ق). السنن الکبری. چاپ سوم، بیروت: دار الکتب العلمیة.
  16. جوهرى، اسماعیل بن حماد. (1376ق). الصحاح. بیروت‏: دار العلم للملایین‏‏.
  17. حر عاملی، محمد بن حسن.‏ (1409ق). وسائل الشیعة. قم: مؤسسه آل البیت علیهم‌السلام.
  18. حسینی، سیدابراهیم، و سامانی، احسان(1391). وقف از سوی اشخاص حقوقی. دوفصلنامه معرفت حقوقی، 1(3): 51-68.
  19. حسینی خامنه­ای، سیدعلی. (1392). رساله‌ی آموزشی مطابق با فتاوای مرجع عالی قدر حضرت آیت الله خامنه‌ای (مد ظله العالی). تهران:نشر فقه روز (وابسته به انتشارات انقلاب اسلامی).
  20. حسینی عاملی، سید جواد. (1419ق). مفتاح الکرامة فی شرح قواعد العلامة. قم: مؤسسه النشر الإسلامی.
  21. حطاب رعینی، محمد بن محمد. (1416ق). مواهب الجلیل لشرح مختصر خلیل. بیروت: دارالکتب العلمیه.
  22. حلی، ابن ادریس. (1410ق). السرائر الحاوی لتحریر الفتاوى. چاپ دوم، قم: مؤسسه النشر الاسلامی.
  23. حلی، حسن بن یوسف. (بی­تا). تذکره الفقهاء. تهران: مکتبة المرتضویة.
  24. حلی، حسن بن یوسف. (1413ق). قواعدالاحکام. قم: مؤسسه النشر الإسلامی.
  25. حلى، محمد بن حسن بن یوسف.‌ (1411ق). الرسالة الفخریة فی معرفة النیة. مشهد: مجمع البحوث الإسلامیة‌.
  26. امام خمینی، سید روح‌الله. (1392). تحریر الوسیلة. تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار الإمام الخمینی (قدس سره).
  27. خوانساری، جمال‌الدین. (1364). التعلیقات على الروضة البهیة. قم: المدرسة الرضویة.
  28. خویی، سید ابوالقاسم. (1418ق). موسوعه الامام الخوئی. قم: مؤسسه إحیاء آثار الامام الخوئی.
  29. راوندی، قطب‌الدین. (1405ق). فقه القرآن. قم: کتابخانه عمومی حضرت آیت‌الله‌العظمی مرعشی نجفی (ره).
  30. رستمی، ولی، و فاطمه، افشاری(1397). بررسی چالش­های فقهی-حقوقی وقف اموال دانشگاه آزاد اسلامی. فصلنامه مطالعات حقوق خصوصی، 48(1): 39-58.
  31. رضایی، مجید. (1387). وقف و امور خیریه در بازار سرمایه. مجموعه مقالات همایش وقف در بازار سرمایه، قم: دانشگاه مفید.
  32. روحانی، محمدصادق. (1435ق). فقه الصادق. قم: آیین دانش.
  33. زارعی سبزواری، عباسعلی. (1430ق). القواعدالفقهیه فی فقه الامامیه. قم: مؤسسه النشر الإسلامی.
  34. سبحانی، جعفر. (1438ق). احکام الوقف فی الشریعه الاسلامیه الغراء. قم: مؤسسه الإمام الصادق علیه‌السلام.
  35. سمرقندی، علاءالدین. (1414ق). تحفه الفقهاء. چاپ دوم، بیروت: دارالکتب العلمیه.
  36. شهیداول، محمد بن مکی. (1412ق). الدروس الشرعیه فی فقه الامامیه. قم: مؤسسه النشر الإسلامی.
  37. شهیدثانی، زین‌‌الدین بن علی. (1410ق). الروضة البهیة فی شرح اللمعة الدمشقیة. قم: مکتبة الداوری.
  38. شهیدثانی، زین‌‌الدین بن علی. (1413ق). مسالک الأفهام إلی تنقیح شرائع الإسلام. قم: مؤسسه المعارف الإسلامیة.
  39. صفار، محمدجواد. (1390). شخصیت حقوقی. تهران: بهنامی.
  40. صفایی، سیدحسین، قاسم‌زاده، سیدمرتضی. (1396). اشخاص و محجورین. چاپ بیست و سوم، تهران: سمت.
  41. طباطبایی کربلایی، علی بن محمدعلی. (1418ق). ریاض المسائل. قم: مؤسسه آل البیت (علیهم‌السلام) لإحیاء التراث.
  42. طباطبایی، سید محمدحسین. (1373). المیزان فی تفسیر القرآن. چاپ ششم، قم: اسماعیلیان.
  43. طباطبایی یزدی، سید محمدکاظم. (1414ق). تکملة العروة الوثقى. قم: مکتبة الداوری.
  44. طباطبایی یزدی، سید محمدکاظم. (1417ق). العروه الوثقی. قم: مؤسسه النشر الإسلامی.
  45. طبرسی، فضل بن حسن. (1410ق). المؤتلف من المختلف بین أئمة السلف. مشهد: مجمع البحوث الإسلامیة‌.
  46. طوسی، محمد بن حسن. (1365). تهذیب الاحکام. چاپ چهارم، تهران: دارالکتب الاسلامیه.
  47. طوسی، محمد بن حسن. (1407ق). الخلاف. قم: مؤسسه النشر الإسلامی.
  48. طوسی، محمد بن حسن. (1387ق). المبسوط فی فقه الإمامیة. چاپ سوم،تهران: المکتبة المرتضویة لإحیاء الآثار الجعفریة.
  49. فولادی، کیان(1399). بازخوانی وقف شخص حقوقی در جهت توسعه نهادهای اخلاقی. فصلنامه پژوهش­های اخلاقی، 11(1): 215-232.
  50. فیض کاشانی، محمدمحسن ابن شاه­مرتضی. (1401ق). مفاتیح الشرائع. قم: کتابخانه آیت‌الله مرعشی نجفی(ره).
  51. فیومى، احمد بن محمد. (1414ق). المصباح المنیر فى غریب الشرح الکبیر للرافعى‏. چاپ دوم، قم: موسسه دار الهجرة‏.
  52. قرشى، علی‌اکبر. (1371). قاموس قرآن. چاپ ششم، تهران: دار الکتب الاسلامیه‏.
  53. کاشف‌‌‌الغطاء، جعفر بن خضر. (بی­تا). کشف الغطاء عن مبهمات شریعه الغراء. اصفهان: مهدوی.
  54. کرکی، علی بن حسین. (1414ق). جامع المقاصد فی شرح القواعد. چاپ دوم، قم: مؤسسه آل البیت علیهم‌السلام.
  55. کلینی، محمد بن یعقوب. (1429ق). کافی. قم: دار الحدیث‏.
  56. لجنه الفقه المعاصر. (1401). الشخص الاعتباری. قم: نشر مرکز اداره الحوزات العلمیّه.
  57. محقق حلی، جعفر بن حسن. (1408ق). شرائع الإسلام فی مسائل الحلال و الحرام. قم: اسماعیلیان.
  58. محقق داماد، سید مصطفی، مهریار، محمد. (1399). بررسی فقهی و حقوقی وقف. تهران: مرکز نشر علوم اسلامی.
  59. مقدس اردبیلی، احمد بن محمد. (1403ق). مجمع الفائدة و البرهان فی شرح إرشاد الأذهان. قم: مؤسسه النشر الإسلامی.
  60. مروارید، حسنعلی. (1422ق). حاشیة المختصر النافع. قم: مکتب الإعلام الإسلامی.
  61. 59. موسوی بجنوردی، سیدمحمد، و قهاری، ابوالفضل(1396). جایگاه وقف در اموال شخص حقوقی با تأکید بر آرای امام خمینی (ره). پژوهشنامه متین، 19(77): 1-20.
  62. موسوی سبزواری، عبدالاعلی. (1413ق). مهذب الأحکام فی بیان الحلال و الحرام. قم: السید عبد الاعلی السبزواری.
  63. مؤمن قمی، محمد. (1425ق). الولایة الالهیة الاسلامیة. قم: مؤسسه النشر الإسلامی.
  64. میرزای نوری، حسین. (1408ق). مستدرک الوسائل و مستنبط المسائل. قم: موسسه آل البیت (علیهم‌السلام).
  65. نجفی جواهری، م‍ح‍م‍دح‍س‍ن. (1362)‌. جواهر الکلام فی شرح شرائع الإسلام. چاپ هفتم، بیروت: دار إحیاء التراث العربی.
  66. عباسی خراسانی، هادی. (1401). درس خارج فقه.
  67. https://eshia.ir/feqh/archive/text/abbasi_khorasani/feqh3/1401/14010810
آمار
تعداد مشاهده مقاله: 200
تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 110


سامانه مدیریت نشریات علمی. قدرت گرفته از سیناوب