آمار
| تعداد نشریات | 54 |
| تعداد شماره‌ها | 2,473 |
| تعداد مقالات | 35,286 |
| تعداد مشاهده مقاله | 14,157,915 |
| تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 6,352,130 |
ولایت و حضانت فرزند طبیعی در فقه اسلامی و حقوق ایران | ||
| فقه | ||
| دوره 31، شماره 120، دی 1403، صفحه 7-41 اصل مقاله (839.64 K) | ||
| نوع مقاله: مقاله پژوهشی | ||
| شناسه دیجیتال (DOI): 10.22081/jf.2025.70161.2850 | ||
| نویسندگان | ||
| عباسعلی صالحی* 1؛ سجاد شهباز2 | ||
| 1گروه فقه و حقوق اسلامی ، دانشگاه شهرکرد | ||
| 2گروه فقه و حقوق اسلامی دانشگاه شهرکرد | ||
| تاریخ دریافت: 01 آبان 1403، تاریخ بازنگری: 23 آبان 1403، تاریخ پذیرش: 25 فروردین 1404 | ||
| چکیده | ||
| یکی از مسائل مطرح در حقوق خانواده، موضوع ولایت پدر طبیعی و تکالیف او در برابر فرزند است. مشهور فقیهان امامیه و به تبع ایشان، قانونگذار ایران در ماده 1167 قانون مدنی، معتقد به عدم وجود رابطه نسبی بین آنان شدهاند لکن نسبت به موضوع ولایت و تکالیف پدر طبیعی مانند نفقه و حضانت، سکوت اختیار کرده و موضع خود را مشخص نکرده است. از سوی دیگر فقیهان اسلامی نیز نسبت به این موضوع، اختلاف نظر دارند. برخی از فقها معتقد به عدم انتساب طفل مزبور به پدر طبیعی شدهاند، برخی دیگر هم، معتقد به ثبوت تکلیف شده و آن‌را به‌عنوان یکی از مسئولیت‌های او محسوب کرده‌اند. مشهور فقیهان امامیه و برخی از اهل سنت با استناد به «سلب ارتباط نسبی بین پدر و فرزند طبیعی» معتقد به عدم تکلیف پدر طبیعی شدهاند و سرپرستی فرزند طبیعی را از تکالیف حاکم شرع دانسته‌اند. منشأ اختلافات فقیهان مذاهب اسلامی، مبتنی بر تحلیل و نوع برداشت متفاوت ایشان از ادله مورد استناد است. برخی فقیهان معاصر امامیه با استناد به اطلاقات و قواعد فقهی معتقد به مسئولیت پدر طبیعی شدهاند. با توجه به اهمیت موضوع و اجمال در قانون مدنی، پژوهش حاضر با روش کتابخانه‌‌‌ای و رویکرد توصیفی - تحلیلی درصدد پاسخگویی به این پرسش است که ولایت و حضانت طفل، متوجه چه کسی است؟ رهاورد این پژوهش، شناسایی پدر طبیعی به‌عنوان ولی است. به تبع این ولایت، تأمین هزینه زندگی کودک نیز بر عهده وی قرار دارد؛ همچنین حضانت نیز براساس عمومات بر عهده مادر و سپس بر عهده پدر طبیعی قرار خواهد داشت. | ||
| کلیدواژه‌ها | ||
| فرزند طبیعی؛ ولایت؛ قیمومیت؛ حضانت؛ نفقه | ||
| عنوان مقاله [English] | ||
| Guardianship and Custody of a Natural Child in Islamic Jurisprudence and Iranian Law | ||
| نویسندگان [English] | ||
| Abbasali Salehi1؛ sajjad shahbaz2 | ||
| 1sku.ac.ir | ||
| 2sku.ac.ir | ||
| چکیده [English] | ||
| One of the key issues in family law is the guardianship of a natural father and his duties toward the child. The majority of Imamiya jurists, followed by the Iranian legislator in Article 1167 of the Civil Code, hold that there is no legal kinship between a natural father and his child. However, they have remained silent on the matter of guardianship and the duties of the natural father, such as alimony and custody, and have not explicitly stated a position. On the other hand, Islamic jurists differ on this matter. Some believe the child cannot be attributed to the natural father, while others assert that certain responsibilities are established and consider them among his obligations. The majority of Imamiya jurists and some Sunni scholars, citing the severance of kinship between the father and the natural child, argue that the natural father has no duties and that the guardians hip of the natural child falls to the religious authority. The root of these disagreements lies in different interpretations and analyses of the evidences cited by the jurists. Some contemporary Imamiya scholars, drawing on general legal principles and jurisprudential rules, recognize the responsibilities of the natural father. Given the importance of this issue and the ambiguity in the Civil Code, the present research—using a library method and a descriptive-analytical approach—seeks to answer the question: Who holds guardianship and custody of the natural child? The findings identify the natural father as the guardian. Consequently, he is also responsible for providing for the child's living expenses. Custody, based on general legal principles, is first assigned to the mother and then to the natural father | ||
| کلیدواژه‌ها [English] | ||
| Natural child, guardianship, custodianship, custody, alimony | ||
| مراجع | ||
|
* قرآن کریم
ابن‌بابویه، محمد بن علی. (1413ق). من لایحضره الفقیه (ج4، مصحح: علی‌اکبر غفاری ). قم: دفتر انتشارات اسلامی.
ابن اثیر، مجدالدین مبارک بن محمد. (1399ق). النهایه فی غریب الحدیث و الاثر. بیروت: مکتبه العلمیه.
ابن عابدین، محمد امین بن عمر. (1996ق). رد المحتارعلی الدر المختار (ج4). بیروت: دارالفکر.
ابن‌نجیم، زین الدین بن ابراهیم. (بیتا). البحر الرائق شرح کنز الدقائق (ج4). بیروت: دارالمعرفه. ابن مازه، محمود بن احمد. (1424ق). المحیط البرهانی فی الفقه النعمانی (ج8). بیروت: دارالکتب العلمیه.
ابن منظور، محمد بن مکرم. (1414ق). لسان العرب (ج15). بیروت: دارالفکر.
ابن حزم، ابومحمدعلی بن احمد. (بیتا). المحلی بالاثار (ج9). بیروت: دارالفکر.
ابن جنید، محمد بن احمد کاتب بغدادى. (1416ق). مجموعة فتاوى ابن جنید. قم: دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
ابن قدامه، أبومحمد عبد الله بن أحمد. (1389ق). المغنی (ج7). مصر: مکتبةالقاهرة.
اصفهانى، محمدحسین. (1374). نهایةالدرایة فی شرح الکفایه (طبع قدیم) (ج3). قم: انتشارات سیدالشهداء.
امامی، اسدالله. (1392). مطالعه تطبیقی نسب و تغییر جنسیت در حقوق ایران و فرانسه. تهران: نشر میزان.
امامی، سیدحسن. (1392). حقوق مدنی (ج5). تهران: انتشارات اسلامیه.
انصاری شیرازی، قدرت الله. (1429ق). موسوعه احکام الاطفال وادلتها (ج1). قم: مرکز فقهی ائمه اطهار.
ابن براج، جمعه محمد براج. (1420ق). احکام المیراث فی الشریعه الاسلامیه. عمان: داریافاالعلمیه.
احمدعبدالحمید(2008 م). احکام ولدالزنا فی الفقه الاسلامی. فلسطین: جامعه النجاح الوطنیه فی نابلس.
بهجت فومنی، محمدتقی. (1428ق). استفتائات (ج4). قم: انتشارات دفترآیه الله بهجت.
جعفرپور، جمشید. (1384). حقوق کودکان نامشروع در کنوانسیون حقوق کودک و قوانین اسلامی با رویکردی به دیدگاه فقهی امام خمینی;. پژوهشنامه متین، شماره 28-29، صص 83-100.
جمعی از محققین. (1428ق). احکام الاطفال. قم: انتشارات مرکز فقهی ائمه اطهار.
جبوری، ابوالیقظان عطیه. (1416ق). حکم المیراث فی الشریعه الاسلامیه. عمان: دارحنین.
حرعاملى، محمدبن حسن. (1409ق). وسائل الشیعه فی تحصیل مسائل الشرعیه (ج26). مشهد: مجمع البحوث الإسلامیه.
حلی، حسن بن یوسف. (1420ق). تحریر الاحکام الشرعیه علی مذهب الامامیه (ج2). قم: موسسه امام الصادق ×.
حلی، حسن بن یوسف. (1413ق). قواعدالاحکام فی معرفه الحلال والحرام (ج3). قم: دفترانتشارات اسلامی.
خوئی، سیدابوالقاسم. (1417ق). التنقیح فی شرح العروه الوثقی (مقرر: علی غروی تبریزی) (ج8، 9). قم: انتشارات انصاریان.
خوئى، سیدابوالقاسم. (1418ق). موسوعة الإمام الخوئی (ج3). قم: مؤسسة إحیاء آثار الإمام الخوئی.
خوئی، سیدابوالقاسم(بیتا). منهاج الصالحین (ج2). نجف: انتشارات نعمان.
خراسانی، محمد کاظم (1409ق). کفایه الاصول. قم: موسسه ال البیت لاحیاء التراث.
خرشی، محمد بن عبدالله. (1417ق). حاشیه الخرشی (ج4). بیروت: دارالکتب العلمیه.
زحیلی، وهبه. (1409ق). الفقه الاسلامی و ادلته (ج8). دمشق: دارالفکر.
زیلعی، عثمان بن علی. (1313ق). تبیین الحقائق شرح کنزالدقائق. مصر: المطبعه الکبری.
زراعت، عباس. (1377). شرح قانون مجازات. تهران: فیض.
سرخسی، محمد بن احمد. (1414ق). المبسوط (ج4، 6). بیروت: دارالمعرفه.
سبحانی تبریزی، جعفر. (1416ق). نظام النکاح فی الشریعه الغراء (ج1). قم: موسسه امام صادق×.
شربینی، محمد بن خطیب. (1418ق). مغنی المحتاج الی معرفه الالفاظ المنهاج (ج3). بیروت: دارالمعرفه.
شهباز قهفرخی، سجاد. (1401). نقش بنای عقلا در تحول حقوق قراردادها. (رساله دکتری: استاد راهنما؛ محمدعلی انصاری‌پور). تهران: دانشکدة حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران.
صفایی، سیدحسین؛ امامی، اسدالله. (1372). حقوق خانواده (ج2). تهران. انتشارات دانشگاه تهران.
صفایی، سیدحسین. (1387). نسب مشروع و رأی وحدت رویه 3/ 4/ 1376، مجله پژوهش‌های اسلامی. دانشگاه شهید باهنر، دوره دوم شماره سوم، صص 1 - 16
صدر، سیدمحمد. (1420ق). ماوراء الفقه (ج6). بیروت: دارالاضواء للطباعه و النشر و التوزیع.
طاهرى، حبیب الله. (1418ق). حقوق مدنى (ج3). قم: دفتر انتشارات اسلامى وابسته به حوزه علمیه قم.
طوسی، محمدبن حسین. (1387). المبسوط فی فقه الامامیه (ج3، 6، 29). تهران: المکتبه المرتضویه لاحیاء الآثار الجعفریه.
طباطبایی حکیم، سیدمحسن. (1391). مستمسک عروه الوثقی (ج9). نجف: مطبعه الاداب.
طریحی، فخرالدین بن محمد. (1375). مجمع البحرین (ج6). تهران: مکتبه المرتضویه.
عاملى، زین الدین بن على. (1413ق). مسالک الأفهام إلى تنقیح شرائع الإسلام (4، 7، 8). قم: مؤسسة المعارف الإسلامیة.
عبدوی، محمد بن یوسف. (1398ق). التاج والاکلیل لمختصر الخلیل (ج3، 5). بیروت: دارالفکر.
عراقی، ضیاءالدین. (1417ق). نهایه الافکار (ج3). قم: دفتر انتشارات اسلامی.
عمرانی، یحیی بن ابی الخیر. (1421ق). البیان فی مذهب الشافعی (ج9). ریاض: دارالمنهاج.
عاملی، زین الدین بن علی. (1413ق). مسالک الافهام الی تنقیح شرایع الاسلام (ج7). قم: موسسه المعارف الاسلامیه.
فاضل لنکرانی، محمد. (1425ق). جامع المسائل الاستفتائات. قم: انتشارات امیر قلم.
فقه اهل بیت. (1419ق). قم: موسسه دائرة المعارف اسلامی.
فیومی، احمد بن محمد. (1430ق). المصباح المنیر. بیروت: المکتب العصریه.
قبله‌ای خوئی، خلیل. (1387). فصلنامه دیدگاههای حقوق قضایی، دانشگاه علوم قضایی، دوره چهارم، شماره 13و 14، صص 115- 150
کاسانی، ابوبکر بن مسعود. (1406ق). بدائع الصنائع (ج5). بیروت: دارالکتب العلمیه.
کریمی، حسین. (1365). موازین قضایی از دیدگاه امام خمینی&. تهران: بی‌نا.
کرکی، محقق ثانی، علی بن حسین. (1414ق). جامع المقاصد فی شرح القواعد (ج12). قم، موسسه آل‌البیت.
کاتوزیان، ناصر. (1389). دوره حقوق مدنی خانواده (ج2). تهران: انتشارات گنج دانش.
کلینى، ابو جعفر، محمد بن یعقوب. (1402ق). الکافی (ط- الإسلامیة) (چاپ چهارم). تهران: دار الکتب الإسلامیة.
گلپایگانی، محمدرضا. (1414ق). مجمع المسائل (ج2). قم: انتشارات دارالقرآن.
کاشف الغطاء، جعفر بن خضر. (1422ق). کشف الغطاء عن مبهمات شریعه الغراء. قم: دفتر تبلیغات اسلامی.
گرجی، ابوالقاسم. (1385). بررسی تطبیقی حقوق خانواده. تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
موسوعه جمال عبدالناصر الفقهیه. (1422ق). الموسوعه الفقه الاسلامی (ج3). قاهره: المجلس الاعلی للشئون الاسلامیه.
مرداوی، علی بن سلیمان. (1419ق). الانصاف (ج9). بیروت: داراحیاء التراث العربی.
موسوی خمینی، سیدروح الله. (1390). تحریرالوسیله (ج2). النجف الاشرف: دارالکتب العلمیه.
مکارم شیرازی، ناصر. (1375). استفتائات جدید (ج2). قم: انتشارات مدرسه علی بن ابیطالب×.
مکارم شیرازی، ناصر. (1424ق). کتاب النکاح (ج2). قم: انتشارات مدرسه علی بن ابیطالب×.
مکارم شیرازی، ناصر. (1385). الفتاوی الجدیده (ج1). قم: انتشارات مدرسه علی بن ابیطالب×.
موسوی اردبیلی، عبدالکریم. (1381). فقه القضا. قم: موسسه النشر لجامعه المفید.
مرعشی نجفی، سیدشهاب الدین. (1415ق). القصاص علی ضوءالقرآن والسنه (ج1). قم: انتشارات کتابخانه مرعشی نجفی.
مقدسی، عبدالرحمن بن ابراهیم. (1424ق). العده شرح العمده (ج2). قاهره: دارالحدیث.
نجفی، محمدحسن. (1404ق). جواهرالکلام فی شرح شرائع الاسلام (ج29، 31، 39 ، 41). بیروت: داراحیاء التراث العربی.
نجفی‌خوانساری، موسی. (1373). منیة الطالب فی حاشیة المکاسب (ج1). تهران: مطبعه حیدری.
ناصری، فاطمه و محمدمهدی زارعی. (1402). «بررسی فقهی وضعیت نسب در فرزند طبیعی» مجله پژوهش‌های فقه و حقوق اسلامی. دانشگاه آزاد اسلامی بابل، شماره 71، صص268-280. نائینی، محمدحسین غروی. (1424ق). تنبیه الامه وتنزیه المله. قم: دفتر تبلیغات اسلامی.
نائینی، محمدحسین غروى. (1406ق). فوائدالاصول (تقریرات: شیخ محمدعلی کاظمی خراسانی) (ج3) قم: موسسه انتشارات اسلامی.
نراقی، محمد مهدی. (1414ق). مستند الشیعه (ج17). قم: موسسه آل البیت.
نفراوی، احمد بن غانم. (1418ق). الفواکه الدوانی علی رساله ابن ابی زید القیروانی (ج2). بیروت: دارالفکر.
هیثمی، شهاب الدین احمد بن محمد. (بیتا). تحفة المحتاج بشرح المنهاج (ج5). بیروت: دارالکتب العلمیه. | ||
|
آمار تعداد مشاهده مقاله: 85 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 60 |
||