آمار
| تعداد نشریات | 54 |
| تعداد شماره‌ها | 2,485 |
| تعداد مقالات | 35,380 |
| تعداد مشاهده مقاله | 14,450,866 |
| تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 6,489,560 |
تأملی فقهی حقوقی بر ثبوت ارش در خیار تدلیس | ||
| فقه | ||
| دوره 31، شماره 120، دی 1403، صفحه 42-77 اصل مقاله (856.71 K) | ||
| نوع مقاله: مقاله پژوهشی | ||
| شناسه دیجیتال (DOI): 10.22081/jf.2025.69888.2843 | ||
| نویسندگان | ||
| سید هانی صابری1؛ سید محمد هادی قبولی درافشان* 2 | ||
| 1دانشگاه فردوسی مشهد و حوزه علمیه خراسان | ||
| 2گروه فقه و مبانی حقوق اسلامی، دانشکده الهیات، دانشگاه فردوسی مشهد، مشهد، ایران | ||
| تاریخ دریافت: 27 شهریور 1403، تاریخ بازنگری: 05 بهمن 1403، تاریخ پذیرش: 25 فروردین 1404 | ||
| چکیده | ||
| نهاد ارش در فقه امامی و قانون مدنی به خیار عیب اختصاص دارد اما به‌نظر می‌رسدکه عدم استفاده از نهاد ارش در خیارتدلیس، خلاف عدالت و انصاف است. دو فرض در این مسئله می‌توان مطرح کرد: فرض نخست آنکه بایع عملیات فریبنده انجام داده و کالای خود را بفروشد و فرض دوم اینکه کالا معیوب بوده و بایع عملیات فریبنده‌ای انجام ندهد وکالای خود را بفروشد. به اعتقاد نویسندگان مخیرکردن مشتری به فسخ یا امضای عقد با استناد به خیار تدلیس و عدم مجوز دریافت ارش توسط وی، علیرغم انجام عملیات فریبنده از سوی بایع در فرض نخست و امکان فسخ عقد یا أخذ ارش توسط مشتری در فرض دوم با استناد به خیار عیب، علیرغم عدم انجام عملیات فریبنده توسط بایع منطقی و منصفانه نیست بلکه وجود حق أخذ ارش در فرض تدلیس اولویت دارد. هدف این پژوهش نقد و بررسی ادله موافقان و مخالفان جریان ارش در خیار تدلیس است. جستار حاضر به روش توصیفی- تحلیلی، به این نتیجه دست یافته است که هیچ خصوصیت ویژه‌ای در خیار عیب وجود ندارد که ارش را منحصراً به آن اختصاص دهد بلکه ادله کافی برای جریان ارش در خیار تدلیس نیز موجود است. | ||
| کلیدواژه‌ها | ||
| ارش؛ خیار تدلیس؛ خیار عیب؛ تصریه | ||
| عنوان مقاله [English] | ||
| A Jurisprudential-Legal Reflection on the Entitlement to Arsh (Compensation) in the Case of Option of Deceit (Khiyar Tadlis) | ||
| نویسندگان [English] | ||
| Sayedhani Sabery1؛ Syed Muhammad Hadi ghaboli drafshan2 | ||
| 1Ferdowsi University of Mashhad and Khorasan Seminary | ||
| 2Department of Jurisprudence and Fundamentals of Islamic Law, Faculty of Theology, Ferdowsi University of Mashhad, Mashhad, Iran | ||
| چکیده [English] | ||
| In Imamiya jurisprudence and the Civil Code, the institution of arsh (compensation) is reserved for the option of defect (khiyar ‘ayb). However, it appears that excluding arsh from the option of deceit (khiyar tadlis) contradicts principles of justice and fairness. Two scenarios can be considered in this regard: First, the seller engages in deceptive practices and sells the item. Second, the item has a defect, but the seller does not commit any deceptive act and sells the item. The authors argue that giving the buyer only the option to annul or uphold the contract in the case of khiyar tadlis—without granting the right to claim arsh despite the seller’s deceitful conduct—is neither logical nor fair. Especially when, in the second scenario, the buyer may annul the contract or receive arsh due to the defect, even though no deceit occurred. Therefore, the existence of the right to claim arsh in the case of deceit should take precedence. The aim of this research is to critique and analyze the arguments of both proponents and opponents of the applicability of arsh in khiyar tadlis. Through a descriptive-analytical method, this study concludes that there is no exclusive feature in khiyar ‘ayb that limits arsh to it alone; rather, sufficient grounds exist for applying arsh in cases of khiyar tadlis as well. | ||
| کلیدواژه‌ها [English] | ||
| Arsh (compensation), Khiyar Tadlis (option of deceit), Khiyar ‘Ayb (option of defect), Tasriya (concealment of defects) | ||
| مراجع | ||
|
ابن‌ادریس، محمدبن‌احمد. (1410ق). السرائرالحاوی‌لتحریرالفتاوی(ج2، چاپ دوم). قم: دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه. قم.
ابن‌براج، عبدالعزیزبن‌نحریر. (1406ق). المهذب‌فی‌الفقه(ج1، چاپ اول). قم: جماعه‌المدرسین فی الحوزه العلمیه بقم. مؤسسه‌النشرالاسلامی.
ابن‌حیون، نعمان‌بن‌محمد. (1383ق). دعائم‌الاسلام (ج2). قم: مؤسسه‌آل‌البیت لاحیاءالتراث.
ابن‌منظور، محمدبن‌مکرم. (1414ق). لسان‌العرب (ج6، چاپ سوم). بیروت: دارصادر.
اسماعیلی، محسن، توکلی‌کیا، امید. (1390). شرط ارتکازی در فقه امامیه و حقوق ایران، پژوهش‌نامه حقوق اسلامی، 12 (34)، صص 151-190.
اصفهانی، ابوالحسن. (1393ق). وسیلةالنجاة(چاپ‌اول). قم: مهراستوار.
اعرجی‌حلی، عبدالمطلب‌بن‌محمد. (1416ق). کنزالفوائدفی‌حل‌المشکلات‌القواعد(ج2، چاپ اول). قم: جماعة‌المدرسین‌فی‌الحوزة‌العلمیه بقم، مؤسسة‌النشرالاسلامی.
امامی، حسن. (1376). حقوق‌مدنی (چاپ‌چهاردهم). تهران: کتاب فروشی اسلامیه.
انصاری، مرتضی‌بن‌محمدامین. (1415ق). کتاب‌نکاح (ج2، چاپ اول). قم: الموتمرالعالمی بمناسبه الذکری المئویه الثانیه لمیلاد الشیخ الأعظم الانصاری.
انصاری، مرتضی‌بن‌محمدامین. (1411ق). المکاسب (ج2، 3، چاپ اول). قم: دارالذخائر.
انصاری، مرتضی بن محمدامین. (1428ق). فرائدالاصول (ج3، چاپ نهم). قم: مجمع الفکر الاسلامی.
ایزدی‌فرد، علی‌اکبر؛ فلاح، مهدی. (1394). تأملی درباره ماهیت و مبنای ارش مدنی، مجله حقوق دادگستری، شماره 90، صص61-37.
بجنوردی، حسن. (1377). القواعدالفقهیة (ج1، چاپ اول). قم: نشرالهادی.
بحرانی، یوسف‌بن‌احمد. (1363). الحدائق‌الناضره فی احکام‌العترةالطاهرة(ج24، چاپ اول). قم: جماعه‌المدرسین فی‌الحوزه‌العلمیه بقم، مؤسسه‌النشرالاسلامی.
بروجردی، سیدحسین. (1386). جامع احادیث‌الشیعه (ج23، چاپ اول). تهران: انتشارات فرهنگ سبز.
بهروزی‌زاد، حمیدرضا. (1401). مفهوم و شرایط اعمال نظریه عمومی ارش و مقایسه آن قاعده تقلیل ثمن، فصلنامه تحقیقی و توسعه در حقوق تطبیقی، شماره 14، ، صص54-16
جزائری، محمدجعفر. (1416ق). هدی‌الطالب‌الی‌شرح‌المکاسب (ج9، چاپ اول). بی‌جا: طلیعة‌النور.
جعفری‌لنگرودی، محمدجعفر. (1401). مبسوط در ترمینولوژی حقوق (ج1، 2، چاپ نهم). تهران: انتشارات‌گنج‌دانش.
جعفری‌لنگرودی، محمدجعفر. (1391). الفارق: دائرةالمعارف‌عمومی‌حقوق(چاپ‌دوم). تهران: انتشارات گنج دانش.
جعفری‌لنگرودی، محمدجعفر. (1381). فلسفه عمومی حقوق تئوری موازنه (چاپ‌اول). تهران: کتابخانه‌گنج دانش.
جعفری‌لنگرودی، محمدجعفر. (۱۳۸۶). حقوق خانواده (چاپ‌چهارم). تهران: کتابخانه گنج دانش.
جمعی از پژوهشگران. (۱۴۲۳ق). موسوعةالفقةالاسلامی طبقالمذهب اهل‌البیت^ (ج5، چاپ اول). قم: مؤسسه دائرة‌المعارف فقه‌اسلامی بر مذهب‌اهل‌بیت^.
حرعاملی، محمدبن‌حسن. (1409ق). تفصیل وسائل‌الشیعه الی تحصیل مسائل‌الشریعة (ج18، چاپ اول). قم: مؤسسه‌آل‌البیت^.
حسینی‌مراغی، عبدالفتاح‌بن‌علی. (۱۴۱۷ق). العناوین (ج2، چاپ دوم). قم: جماعة‌المدرسین فی‌الحوزه‌العلمیة بقم، مؤسسه النشرالاسلامی.
حسینی‌عاملی، محمدجواد‌بن‌محمد. (1419ق). مفتاح‌الکرامة فی‌شرح قواعدالعلامه(ج14، چاپ اول). قم: جماعة‌المدرسین فی‌الحوزة‌العلمیة بقم، مؤسسه النشرالاسلامی.
حماد، نزیه. (1429ق). معجم‌المصطلحات‌المالیة والاقتصادیة فی لغةالفقها (چاپ‌اول). دمشق: دارالقلم.
خمینی، روح‌الله. (1392). کتاب‌البیع (ج2، چاپ چهارم). تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار الامام الخمینی&.
خمینی، روح‌الله. (1392). تحریرالوسیله (ج2، چاپ سوم). تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی&.
زبیدی، محمدبن محمد. (1414ق). تاج‌العروس من‌جواهرالقاموس (چاپ‌اول). بیروت: دارالفکر. سکوتی‌نسیمی، رضا. (1396). تأثیر تدلیس در نکاح و آثار آن. نشریه مطالعات حقوق تطبیقی معاصر. شماره11. پاییز-زمستان. صص247-213
سیفی، علی‌اکبر. (بی‌تا). دلیل تحریرالوسیله (ج3، چاپ اول). قم: مؤسسه تنظیم و نشر آثار الامام‌الخمینی&.
شهرکانی، ابراهیم‌اسماعیل. (1430ق). معجم‌المصطلحات‌الفقهیه (ج1، چاپ اول). قم: ذوی‌القربی.
شهیداول، محمد‌بن‌مکی. (1430ق). موسوعةالشهیدالاول (ج13، چاپ اول). قم: مکتب‌الاعلام الاسلامی فی‌الحوزه‌العلمیه، قم‌المقدسه‌معاونیه‌الابحاث، مرکزالعلوم‌والثقافه‌الاسلامیه.
شهیدثانی، زین‌الدین‌بن‌علی. (1410ق). الروضه‌البهیه‌فی‌شرح‌اللمعه‌الدمشقیه (ج3، 5، چاپ اول). قم: مکتبه‌الداوری.
شهیدثانی، زین‌الدین‌بن‌علی. (1413ق). مسالک‌الافهام‌الی‌تنقیح‌شرائع‌الاسلام (ج3، چاپ اول). قم: مؤسسه‌المعارف‌الاسلامیه.
شهیدی‌تبریزی، میرفتاح. (بی‌تا). هدایةالطالب‌الی‌اسرارالمکاسب (ج3، چاپ اول). قم: دارالکتاب.
صاحب جواهر، محمدحسن‌بن‌باقر. (1421ق). جواهرالکلام (ج15، چاپ اول). قم: مؤسسه دائرة‌المعارف فقه اسلامی برمذهب اهل‌بیت^.
صفایی، حسین. (1387). حقوق‌خانواده (ج1، چاپ یازدهم). تهران: انتشارات‌دانشگاه‌تهران.
طباطبایی‌قمی، تقی. (1426ق). مبانی منهاج‌الصالحین (ج8، چاپ اول). قم: قلم‌الشرق.
طباطبایی‌کربلایی، علی بن محمدعلی. (1418ق). ریاض‌المسائل (ج8، چاپ اول). قم: مؤسسه آل‌البیت لاحیاءالتراث.
طوسی، محمدبن‌حسن. (1363). الاستبصارفیمااختلف‌من‌الاخبار (ج3، چاپ چهارم). تهران: دارالکتاب‌الاسلامیة.
طوسی، محمدبن‌حسن. (1407ق). الخلاف (ج3، چاپ اول). قم: جماعة‌المدرسین فی‌الحوزة‌العلمیة بقم، مؤسسه‌النشرالاسلامی.
طوسی، محمدبن‌حسن. (1387ق). المبسوط‌فی‌فقه‌الامامیه (ج2، چاپ سوم). تهران: مکتبة‌المرتضویة.
طوسی، محمدبن‌حسن. (1365). مهذب‌الاحکام (ج7، چاپ چهارم). تهران: دار الکتاب الاسلامیه.
علامه‌حلی، حسن‌بن‌یوسف. (1420ق)، تحریرالاحکام‌الشرعیة علی مذهب‌الامامیة (ج2، 7، چاپ اول). قم: مؤسسه الامام‌الصادق×.
علامه‌حلی، حسن‌بن‌یوسف. (1376)، مختلف‌الشیعة فی‌احکام‌الشریعة (ج7، چاپ دوم). قم: جماعة‌المدرسین فی‌الحوزة‌العلمیه بقم. مؤسسه النشرالاسلامی.
علامه‌حلی، حسن‌بن‌یوسف. (1982م)، نهج‌الحق و کشف‌الصدق (چاپ‌اول). بیروت: دارالکتاب‌اللبنانی.
علامه‌حلی، حسن‌بن‌یوسف. (1410ق). ارشادالاذهان‌الی‌احکام‌الایمان (ج1، چاپ اول). قم: جماعة‌المدرسین فی‌الحوزة العلمیة بقم. مؤسسه‌النشرالاسلامی.
علامه حلی، حسن‌بن‌یوسف. (1420ق). تحریرالاحکام‌الشریعة علی مذهب‌الامامیة (ج2، چاپ اول). قم: مؤسسه الامام صادق×.
عمید زنجانی، عباس‌علی. (۱۳۸۲). موجبات‌ضمان (چاپ‌اول). تهران: نشرمیزان.
فاضل مقداد، مقدادبن‌عبدالله. (۱۴۰۴ق). التنقیح‌الرائع لمختصرالشرائع (چاپ‌اول). قم: مکتبةآیه‌الله‌العظمی‌المرعشی‌النجفی&.
فاضل‌موحدی‌لنکرانی، محمد. (1421ق). تفصیل‌الشریعة (چاپ اول). قم: مرکز فقه‌الائمه‌الاطهار^.
فتح‌الله، احمد، (1415ق). معجم ألفاظ الفقه الجعفری (چاپ‌اول). بی‌جا: الدمام
فیض‌کاشانی، محمدبن‌شاه‌مرتضی. (1406ق). الوافی (ج18، چاپ اول). اصفهان: مکتبة‌الامام امیرالمومنین علی×.
فیروزآبادی، محمدبنیعقوب (بی‌تا). القاموس المحیط (ج2). بیروت: دارالعلم.
قبولی‌درافشان، سیدمحمدهادی. (1403). عقود معین(1) (چاپ‌سوم). مشهد: انتشارات دانشگاه فردوسی.
کاتوزیان، ناصر. (1378). الزام‌های خارج از قرارداد (چاپ‌دوم). تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
کاتوزیان، ناصر. (1401). دوره حقوق‌مدنی: قواعد عمومی قراردادها(ج5، چاپ شانزدهم). تهران: گنج‌دانش.
کلینی، محمدبنیعقوب. (1407ق). الکافی (ج5، 7، چاپ چهارم). تهران: دارالکتب‌الاسلامیه.
مامقانی، عبدالله‌بن‌محمدحسن. (بی‌تا). المقال فی تکملة غایةالآمال (چاپ‌اول). قم: مجمع‌الذخائرالاسلامیة.
مجلسی، محمدباقربن‌محمدتقی. (1363). مرآةالعقول فی شرح اخبار آل‌الرسول (ج20). تهران: دارالکتاب‌الاسلامیه.
محقق‌حلی، جعفر‌بن‌حسن. (1408ق). شرائع‌الاسلام فی‌المسائل‌الحلال‌والحرام (ج2، چاپ دوم). قم: اسماعیلیان.
محقق‌داماد، سیدمصطفی. (1384). قواعد فقه (بخش مدنی-مالکیت‌ومسئولیت) (چاپ دوازدهم). تهران: مرکز نشر علوم اسلامی.
محقق‌کرکی، علی‌بن‌حسین. (۱۴۱۴ق). جامع‌المقاصد فی شرح‌القواعد (ج4، چاپ دوم). قم: مؤسسه‌آل‌البیت^ لاحیاء‌تراث.
مظفر، محمدرضا. (1396). أصول‌فقه (چاپ هفدهم). قم: بوستان‌کتاب.
مفید، محمدبن‌محمد. (1410ق). المقنعه(چاپ‌دوم). قم: جماعه‌المدرسین‌فی‌الحوزه‌العلمیه بقم، مؤسسه النشر الاسلامی.
مقصودی، کبری(1397). بررسی تطبیقی خیار عیب و تدلیس در بیع از نگاه مذاهب پنجگانه اسلامی»، مجله پژوهش در فقه و حقوق، شماره8 تابستان1397. صص104-93
مکارم‌شیرازی، ناصر. (1390). انوارالفقاهه‌فی‌احکام‌العترةالطاهرة (ج3، چاپ اول). قم: دارالنشر الامام علی‌بن ابی طالب×.
موسوی‌اردبیلی، عبدالکریم. (1414ق). فقه‌الشرکه علی نهج‌الفقه‌والقانون (ج1، چاپ اول). قم: دارالعلم.
موسوی‌بجنوردی، محمد. (1379). قواعدفقهیة (ج1، چاپ سوم). تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی&.
موسوی‌خوانساری، احمد. (1355). جامع‌المدارک‌فی‌شرح‌المختصرالنافع (ج3، چاپ دوم). تهران: مکتبة‌الصدوق.
میرزای‌قمی، ابوالقاسم‌بن‌محمدحسن. (۱۳۷۱). جامع‌الشتات (2). تهران: کیهان.
نوری، سمیه، (1393). بررسی تطبیقی خیار عیب و تدلیس در بیع از دیدگاه مذاهب. | ||
|
آمار تعداد مشاهده مقاله: 157 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 103 |
||