آمار
| تعداد نشریات | 54 |
| تعداد شماره‌ها | 2,534 |
| تعداد مقالات | 35,975 |
| تعداد مشاهده مقاله | 15,797,538 |
| تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 7,247,295 |
مسئولیت سبب در قتل با فعل غیر مقصود از منظر فقه جزایی اسلام | ||
| فقه | ||
| دوره 31، شماره 120، دی 1403، صفحه 78-108 اصل مقاله (811.23 K) | ||
| نوع مقاله: مقاله پژوهشی | ||
| شناسه دیجیتال (DOI): 10.22081/jf.2025.68837.2795 | ||
| نویسندگان | ||
| موسی عسکری* 1؛ محسن ملک‌افضلی اردکانی2 | ||
| 1جامعه المصطفی العالمیه | ||
| 2استاد. جامعه المصطفی العالمیه، قم، ایران | ||
| تاریخ دریافت: 27 فروردین 1403، تاریخ بازنگری: 06 تیر 1403، تاریخ پذیرش: 04 بهمن 1403 | ||
| چکیده | ||
| در فقه جزایی اسلام، از جمله موجبات مسئولیت کیفری، عناوینی چون تسبیب، اجتماع سبب و مباشر است. از آنجای که تسبیب در جنایت فروض مختلف دارد، این مقاله با استفاده از روش تحلیلی- توصیفی و به غرض کمک و باز شناسی، میزان مسئولیت سبب، در فرضی که شخص اقدام به رفتار به نوعی کشنده می‌کند، ولی جنایت مقصود، توسط علت غیر مقصود، حاصل می‌شود، پرداخته است. برخلاف اختلاف دیدگاه درون فرقه‌ای، در فقه جعفری و فقه عامه، برایند تحقیق این است که تسبیب در قتل ولو با روش غیر مقصود، در برخی موارد قتل عمدی و مجازات قصاص را در پی دارد، مگر اینکه عامل غیر مقصود، از پیامدهای تبعی رفتار مقصود نبوده و غیر قابل پیش بینی باشد. در این فرض نیز معیار قتل عمد موجود است؛ اما از باب احتیاط، سبب ملزم به پرداخت دیه است، یا اینکه عامل غیر مقصود انسان باشد، که در این فرض سبب، تعزیر می‌شود. | ||
| کلیدواژه‌ها | ||
| سبب؛ مباشر؛ تزاحم؛ مسئولیت کیفری؛ فعل غیرمقصود | ||
| عنوان مقاله [English] | ||
| The Responsibility of the Indirect Cause in Unintentional Acts Leading to Death from the Perspective of Islamic Criminal Jurisprudence | ||
| نویسندگان [English] | ||
| Mosa Askari1؛ Mohsen Malek Afzali Ardakani2 | ||
| 1AL-Mustafa Al-Alamiya Society | ||
| 2Professor. Al-Mustafa Al-Alamiyah University, Qom, Iran | ||
| چکیده [English] | ||
| In Islamic criminal jurisprudence, concepts such as indirect causation (tasbib) and the concurrence of the cause and the direct agent (Ijtima’ sabab wa mubashir) are among the recognized bases for criminal liability. Given the various scenarios under which tasbib may lead to criminal responsibility, this paper employs a descriptive-analytical method to examine the extent of the liability of the indirect cause in a case where an individual engages in behavior that is inherently lethal, but the resulting crime occurs through an unintended factor. Despite intra-sectarian differences in both Jafari and Sunni jurisprudence, the findings of this research suggest that indirect causation of death—even through an unintended method—can in certain cases be considered intentional homicide, warranting qisas (retributive punishment), unless the unintended factor was neither a natural consequence of the intended act nor foreseeable. In such cases, although the criteria for intentional homicide are present, due to precaution, the indirect cause is liable for diyya (blood money); alternatively, if the unintended factor involves human intervention, the indirect cause may be subjected to ta'zir (discretionary punishment). | ||
| کلیدواژه‌ها [English] | ||
| Cause, Direct Agent, Conflict of Causation, Criminal Responsibility, Unintended Act | ||
| مراجع | ||
|
* قرآن کریم.
آقایی‌نیا، حسین. (1385). جرایم علیه اشخاص (چاپ دوم). تهران: نشر میزان.
اسماعیل صینی، محمود. (1414ق). المکنز العربی المعاصر (چاپ اول). بیروت: مکتبه لبنان ناشرون.
امامى، سیدحسن. (بی‌تا). حقوق مدنى (امامى) (ج1). تهران: انتشارات اسلامیة.
امیر عبد العزیز. (2007م). الفقه الجنائی فی الاسلام (چاپ سوم). قاهره: دار السلام للنشر.
انوری، حسن. (1381). فرهنگ بزرگ سخن (ج5، چاپ اول). تهران: انتشارات سخن.
بستانی، فواد افرام. (1375ق). فرهنگ ابجدی (چاپ دوم). تهران: ناشر اسلامی.
بهنسی، احمد فتحی. (1991م). الموسوعه الجنائیه فی الفقه الاسلامی (ج3، چاپ اول). بیروت: دارالنهضه العربیه.
تبریزى، جواد بن على. (1426ق). تنقیح مبانی الأحکام - کتاب القصاص (چاپ دوم). قم: دار الصدیقة الشهیدة3.
جزیرى، عبد الرحمن؛ غروى، سیدمحمد؛ یاسر مازح. (1419ق). الفقه على المذاهب الأربعة و مذهب أهل البیت^ (ج5، چاپ اول). بیروت: دار الثقلین.
جوهری، اسماعیل بن حماد. (1376ق). الصحاح (ج1، 2، چاپ اول). بیروت: دارالملایین.
حاجی‌ده‌آبادی، احمد. (1396). جرایم علیه اشخاص (چاپ اول). تهران: نشر میزان.
حاجی‌ده‌آبادی، احمد. (1399). قواعد فقه جزایی (چاپ پنجم). قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
حلّى، شمس الدین محمد بن شجاع القطّان. (1424ق). معالم الدین فی فقه آل یاسین (ج2، چاپ اول). قم: مؤسسه امام صادق×.
خویى، سیدابوالقاسم موسوى. (1422ق). مبانی تکملة المنهاج (ج42، چاپ اول). قم: مؤسسة إحیاء آثار الإمام الخوئی&.
راغب، حسین بن محمد. (1412ق). مفردات الفاظ قرآن (چاپ اول). بیروت: دار القلم.
الزحیلی، وهبه. (1997م). الفقه الاسلامی و ادلته (ج7، چاپ چهارم). دمشق: دار الفکر.
ساریخانی، عادل؛ مهدی، فضلی. (1398). جنایت نظیر و اشتباه در جنایت در قانون مجازات اسلامی 92. پژوهش حقوق کیفری، 7(26)، صص 191-226.
سبزوارى، سید عبد الأعلى. (1413ق). مهذّب الأحکام (للسبزواری) (ج28، چاپ چهارم). قم: مؤسسه المنار - دفتر حضرت آیة الله.
سرخسی، محمد. (2000م). المبسوط (ج13، چاپ اول). بیروت: دار الفکر.
سلیمی، محمد. (1396). تعزیرات در نظام قضایی اسلام (چاپ اول). تهران: انتشارات دانشگاه علوم قضایی خدمات اداری.
شامبیاتی، هوشنگ. (1382). حقوق کیفری اختصاصی (چاپ هفتم). تهران: انتشارات مجد.
شهید اول، محمد بن مکى عاملى. (1410ق). اللمعة الدمشقیة فی فقه الإمامیة (چاپ اول). بیروت: دار التراث - الدار الإسلامیة.
شهید اول، محمد بن مکى عاملى. (1414ق). غایة المراد فی شرح نکت الإرشاد (ج4، چاپ اول). قم: انتشارات دفتر تبلیغات اسلامى حوزه علمیه قم.
شهید ثانى، زین الدین بن على عاملى. (1410ق). الروضة البهیة فی شرح اللمعة الدمشقیة (ج10، چاپ اول). قم: کتابفروشى داورى.
شهید ثانى، زین الدین بن على عاملى. (1413ق). مسالک الأفهام إلى تنقیح شرائع الإسلام (ج15، چاپ اول). قم: مؤسسة المعارف الإسلامیة.
صادقی، هادی. (1399). جرایم علیه اشخاص (چاپ بیست و دوم). تهران: میزان.
صافی، لطف‌الله. (بی‌تا). التعزیر. بی‌جا: موسسه النشر الاسلامی.
طباطبایى حائرى، سید على بن محمد. (1418ق). ریاض المسائل (ط - الحدیثة) (ج14، چاپ اول). قم: مؤسسه آل البیت^.
طوسى، ابو جعفر، محمد بن حسن. (1387ق). المبسوط فی فقه الإمامیة (ج7، چاپ سوم). تهران: المکتبة المرتضویة لإحیاء الآثار الجعفریة.
طوسى، ابو جعفر، محمد بن حسن. (1407ق). الخلاف (ج5، چاپ اول). قم: دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
عاملى، سیدجواد بن محمد حسینى. (1419ق). مفتاح الکرامة فی شرح قواعد العلاّمة (ط - الحدیثة) (ج18، چاپ اول). قم: دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
عاملى، کرکى، محقق ثانى، على بن حسین. (1414ق). جامع المقاصد فی شرح القواعد (ج4، چاپ دوم). قم: مؤسسه آل البیت^.
علامه حلّى، حسن بن یوسف بن مطهر اسدى. (1410ق). إرشاد الأذهان إلى أحکام الإیمان (ج2، چاپ اول). قم: دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
علامه حلّى، حسن بن یوسف بن مطهر اسدى. (1413ق). قواعد الأحکام فی معرفة الحلال و الحرام (ج3، چاپ اول). قم: دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
علامه حلّى، حسن بن یوسف بن مطهر اسدى. (1420ق). تحریر الأحکام الشرعیة على مذهب الإمامیة (ج5، چاپ اول). قم: مؤسسه امام صادق×.
عوده، عبد القادر. (2009م). التشریع الجنائی الاسلام (ج3، چاپ اول). بیروت: دار الکتب العلمیه. الغماری الحسینی، احمد بن محمد. (2010م). الهدایه (چاپ دوم). بیروت: عالم الکتب.
فاضل لنکرانى، شیخ محمد. (1421ق). تفصیل الشریعة فی شرح تحریر الوسیلة - القصاص (چاپ اول). قم: مرکز فقهى ائمه اطهار^.
فاضل هندى، محمد بن حسن. (1416ق). کشف اللثام و الإبهام عن قواعد الأحکام (ج11، چاپ اول). قم: دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
فراهیدی خلیل ابن احمد. (1409ق). کتاب العین (ج7، چاپ دوم). قم: هجرت.
فیاض محمد اسحاق. (بی‌تا). منهاج الصالحین (للفیاض)، 3 جلدی. بی‌جا، بی‌نا.
القرطبی، احمد بن رشد. (2010م). بدایة المجتهد و نهایة المقتصد (ج6، چاپ اول). طهران: المجمع العالمی للتقریب بین المذاهب الاسلامیه.
قیاسی، جلال الدین. (1375). تسبیب در قوانین کیفری (چاپ اول). قم: انتشارات مدین.
کاسانی، علاء الدین. (2000م). بدائع الصنائع (ج8، چاپ اول). بیروت: دار المعرفه.
کریم‌زاده شورک، محمد حسین؛ حاجی ده‌آبادی، احمد و برزگر، عبد الرضا. (1401). تحولات سببیت و استناد در قانون مجازات اسلامی. فصلنامه حقوق اسلامی، 19(73)، صص 65-77.
کلینی، ابوجعفر محمد بن یعقوب. (1407ق). الکافی (ج10، چاپ چهارم). تهران: دارالکتب الاسلامیه.
گروه پژوهشی حقوق دانشگاه علوم اسلامی رضوی. (1388). قواعد فقه جزایی (چاپ دوم). مشهد: انتشارات دانشگاه علوم اسلامی رضوی.
محقق اردبیلى، احمد بن محمد. (1403ق). مجمع الفائدة و البرهان فی شرح إرشاد الأذهان (ج10، چاپ اول). قم: دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
محقق حلی، نجم الدین، جعفر بن حسن. (1408ق). شرائع الإسلام فی مسائل الحلال و الحرام (ج4، چاپ دوم). قم: مؤسسه اسماعیلیان.
مدنی‌کاشانی، آقارضا. (1410ق). القصاص للفقهاء و الخواص (چاپ دوم). قم: دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
معین محمد. (1375). فرهنگ فارسی (ج2، چاپ نهم). تهران: موسسه انتشارات امیرکبیر.
موسوى خمینى، سیدروح اللّه. (1409ق). تحریر الوسیلة (ج2، چاپ اول). قم: مؤسسه مطبوعات دار العلم.
میر محمد صادقی، حسین. (1400). جرایم علیه اشخاص (چاپ سی‌ام). تهران: میزان.
نجفی محمد حسن. (1404ق). جواهر الکلام (ج37، 42، 43، چاپ هفتم). بیروت: دار الاحیاء التراث العربی.
النووی ابو زکریا محیی الدین یحیی بن شرف. (بی‌تا). المجموع (ج19). بیروت: دارالفکر.
وحید خراسانى، حسین. (1428ق). منهاج الصالحین (للوحید) (3 جلدی، چاپ پنجم). قم: مدرسه امام باقر×.
هاشمی شاهرودی، سیدمحمود. (1401). عفو الحاکم فی العقوبات، مجله فقه اهل بیت^ (بالعربیه) موسسه دائرةالمعارف فقه اهلبیت^ شماره 15، صص 43-11. | ||
|
آمار تعداد مشاهده مقاله: 198 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 115 |
||