آمار
| تعداد نشریات | 54 |
| تعداد شماره‌ها | 2,473 |
| تعداد مقالات | 35,286 |
| تعداد مشاهده مقاله | 14,156,017 |
| تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 6,351,426 |
نقد و تحلیل شروط قانونی شهادت شاهد در پرتو تحولات اجتماعی: تحلیل تطبیقی مفاهیم ولگردی و تکدی‌گری با مفهوم طرد اجتماعی | ||
| فقه | ||
| دوره 31، شماره 120، دی 1403، صفحه 169-201 اصل مقاله (826.51 K) | ||
| نوع مقاله: مقاله پژوهشی | ||
| شناسه دیجیتال (DOI): 10.22081/jf.2025.69117.2806 | ||
| نویسندگان | ||
| فاطمه نجیب زاده* 1؛ معین غلامعلی پور2 | ||
| 1دانشگاه فردوسی مشهد | ||
| 2دکتری تخصصی، گروه فقه و مبانی حقوق اسلامی، دانشگاه تهران، تهران، ایران. | ||
| تاریخ دریافت: 31 اردیبهشت 1403، تاریخ بازنگری: 06 آذر 1403، تاریخ پذیرش: 25 فروردین 1404 | ||
| چکیده | ||
| ماده ۱۷۷ قانون مجازات اسلامی ۱۳۹۲، «عدم اشتغال به تکدی» و «عدم ولگردی» را از شرایط استماع شهادت شهود دانسته است. با این حال، این دو شرط در پرتو تحولات اجتماعی اخیر ایران، از حیث مبانی عقلی و حقوقی با چالش‌های جدی مواجه شده‌اند. هدف این پژوهش بازخوانی این مفاهیم با نگاهی فقهی، اجتماعی، حقوقی و عرضه مبنایی برای اصلاح تقنینی است. پژوهش با روش توصیفی‌ـ‌تحلیلی و بر پایه منابع کتابخانه‌ای و داده‌های نرم‌افزارهای فقهی انجام شده است. یافته‌ها نشان می‌دهد مفاهیم «متکدی» و «ولگرد» در ادبیات اجتماعی امروز نیازمند بازتعریف هستند. تنها کسانی که تکدی‌گری را به‌عنوان حرفه و ابزار معاش برگزیده‌اند باید از شمول شاهد خارج شوند، نه کسانی که به‌طور موقت یا اضطراری به آن تن داده‌اند. همچنین، ولگردی تنها با اجتماع سه شاخص بی‌خانمانی، بیکاری و اتکاء به پرسه‌زنی برای گذران زندگی قابل تعریف است. در نهایت، اطلاق این مفاهیم به «مطرودین اجتماعی» بدون تفکیک دقیق، نه‌تنها با اصول عدالت و تفسیر مضیق قوانین کیفری در تضاد است، بلکه اثبات جرم در جامعه هدف را دشوار و زمینه‌ساز بی‌عدالتی خواهد ساخت. | ||
| کلیدواژه‌ها | ||
| ماده 177 قانون مجازات؛ متکدی؛ ولگرد؛ سائل به کف؛ مطرودین اجتماعی | ||
| عنوان مقاله [English] | ||
| A Critical Analysis of the Legal Requirements for Witness Testimony in Light of Social Transformations: A Comparative Examination of the Concepts of Vagrancy and Begging in Relation to Social Exclusion | ||
| نویسندگان [English] | ||
| Fatemeh Najibzadeh1؛ Moein Gholamalipour2 | ||
| 1ferdowsi university of mashhad | ||
| 2Ph.D., Department of Fiqh and Fundamentals of Islamic Law, University of Tehran, Tehran, Iran. | ||
| چکیده [English] | ||
| Article 177 of the 2013 Islamic Penal Code considers “non-engagement in begging” and “non-vagrancy” as prerequisites for accepting witness testimony. However, these two conditions have faced serious challenges in light of recent social developments in Iran, particularly from rational and legal perspectives. This study aims to re-examine these concepts through jurisprudential, social, and legal lenses and to provide a foundational basis for legislative reform. Using a descriptive-analytical method and relying on library resources and data from fiqh software, the findings indicate that the concepts of “beggar” and “vagrant” require redefinition in contemporary social discourse. Only individuals who adopt begging as a profession and a means of livelihood should be excluded from being witnesses—not those who resort to it temporarily or out of necessity. Moreover, vagrancy can only be defined when three indicators—homelessness, unemployment, and reliance on wandering for survival—are simultaneously present. Ultimately, applying these labels to “socially excluded individuals” without precise differentiation not only contradicts principles of justice and the strict interpretation of criminal law but also complicates the process of proving guilt and paves the way for injustice in the target society. | ||
| کلیدواژه‌ها [English] | ||
| Article 177 of the Islamic Penal Code, beggar, vagrant, hand-to-mouth seeker, socially excluded individuals | ||
| مراجع | ||
|
* قرآن کریم.
آقائی، سیدسعید. (1398). بازشناسی مؤلفه‌های پایگاه اجتماعی و رابطه آن با گرایش به کارتن‌خوابی در شهر تهران. فصلنامه رفاه اجتماعی، 19 (73)، صص 135-97.
ابن منظور، محمد بن مکرم. (1414ق). لسان العرب (ج2، 3). بیروت: دارالفکر للطباعة.
ابن‌بابویه، محمد بن علی. (1403ق). معانی الاخبار (ج2). قم: دفتر انتشارات اسلامی.
امامی، حسن. (بی‌تا). حقوق مدنی (ج6). تهران: انتشارات اسلامیه.
جعفری‌لنگرودی، محمدجعفر. (1380). ترمینولوژی حقوق. تهران: انتشارات گنج دانش.
حرعاملی، محمد بن حسن. (1409ق). وسائل الشیعة (ج27). قم: موسسه آل البیت^.
حلی، حسن بن یوسف. (1413ق). قواعد الاحکام فی معرفة الحلال و الحرام (ج8). قم: دفتر انتشارات اسلامی.
حمیری، نشوان بن سعید. (بی‌تا). شمس العلوم (ج6). دمشق: دارالکتب العلمیة.
خفاجی، احمد. (بی‌تا). شفاء الغلیل فی کلام العرب من الدخیل. بیروت: دارالکتب العلمیة.
خوئی، ابوالقاسم. (1418ق). موسوعة الامام الخوئی (ج41). قم: موسسه احیاء آثار الامام الخوئی.
خوئی، ابوالقاسم. (1422ق). مبانی تکملة المنهاج (ج41). قم: موسسه احیاء آثار الامام الخوئی. خوانساری، احمد بن یوسف. (1405ق). جامع المدارک فی شرح مختصر النافع (ج6). قم: موسسه اسماعیلیان.
دهخدا، علی اکبر. (1390). لغتنامه (ج2). تهران: موسسه انتشارات و چاپ دانشگاه تهران.
دیاری، مرتضی؛ غفاری، غلامرضا؛ کرمانی، مهدی. (1399). زیست کارتن‌خوابی؛ از تلاش ناگزیر برای بقا تا بازسازمان‌یابی اجتماعی. نشریه توسعه محلی روستایی-شهری، 1 (4)، صص 152-127.
رحیم نهاوندی، معصومه. (1397). شرایط شهود در فقه اسلامی. فصلنامه مطالعات علوم اجتماعی، 4 (4)، صص 1-8.
رحیمی، مرتضی؛ محمودی، علی. (1400). بررسی شهادت متکدی. فصلنامه فقه و حقوق نوین، 2 (5)، صص 123-144.
رضایی، فاطمه؛ حائری، محمدحسن. (1399). استنباط تفسیر مضیق قوانین کیفری از گزاره‌های اسلامی. نشریه مطالعات فقه اسلامی و مبانی حقوق، 14 (42)، صص 48-27.
سبحانی، جعفر (1418ق). نظام القضاء و الشهادة فی الشریعة الغراء (ج2). قم: موسسه امام صادق×.
سبزواری، محمدباقر بن محمد (بی‌تا). کفایة الاحکام (ج2). اصفهان: انتشارات مهدوی.
سفیری، خدیجه؛ خادم، رسول. (1392). بررسی وضعیت امید به زندگی زنان بی‌خانمان شهر تهران، مطالعه موردی: سامانسرای لویزان. نشریه مطالعات توسعه اجتماعی ایران، 1(6)، صص 70-51.
سیاه بیدی کرمانشاهی، سعید. (1400). آسیب شناسی شرایط شهادت شهود با رویکرد مدیریت تعارض منافع در قضای اسلامی. مطالعات فقه و حقوق اسلامی، 13 (25)، صص 313-338.
شهیدثانی، زین‌الدین بن علی. (1413ق). مسالک الافهام الی تنقیح شرایع الاسلام (ج14). قم: موسسه المعارف الاسلامیة.
شهیدی، زهرا؛ کاویانی، زهرا. (1400). مجموعه گزارش‌های پایش فقر در سال 1399. تهران: وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی.
صاحب جواهر، محمدحسن بن باقر. (1404ق). جواهر الکلام فی شرح شرایع الاسلام (ج41). بیروت: دار إحیاء التراث العربی.
صانعی، پرویز. (1388). حقوق جزای عمومی. تهران: انتشارات طرح نو.
طباطبایی قمی، تقی. (1423ق). الانوار البهیه فی القواعد الفقهیه. قم: انتشارات محلاتی.
طباطبایی، محمدحسین؛ موسوی، محمدباقر. (1378). تفسیر المیزان (ج2). قم: مرکز نشر فرهنگی رجاء، بنیاد علمی فکری علامه طباطبایی.
طریحی، فخرالدین. (1405). مجمع البحرین (ج3). تهران: کتاب المرتضویه.
طیب، عبدالحسین. (1378). اطیب البیان فی تفسیر القرآن (ج12). تهران: انتشارات اسلام.
فاضل لنکرانی، محمد. (1420ق). تفصیل الشریعة فی شرح تحریر الوسیلة، القضاء و الشهادات. قم: مرکز فقهی ائمه اطهار^.
فراهیدی، خلیل بن احمد. (1409ق). کتاب العین (ج5). قم: نشر هجرت.
فرخی، روح الدین. (1395). ارزش اثباتی شهادت شهود در فقه و قوانین موضوعه ایران. پایان نامه کارشناسی ارشد گروه آموزشی فقه و مبانی حقوق، دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکزی.
فیروزآبادی، سیداحمد؛ صادقی، علیرضا. (1392). طرد اجتماعی: رویکردی جامعه‌شناختی به محرومیت. تهران: جامعه شناسان.
قاضی نژاد، مریم. (1392). طرد اجتماعی جوانان؛ ابعاد و شاخصها (مطالعه‌ای در شهر تهران و حاشیه). مطالعات راهبردی ورزش و جوانان، 12(19)، صص 49-80.
قاضی نژاد، مریم؛ ساوالان پور، الهام. (۱۳۸۷). بررسی رابطه طرد اجتماعی و آمادگی برای اعتیاد. فصلنامه مسائل اجتماعی ایران. 16(63)، صص 139-180.
کاتوزیان، ناصر. (1392). اثبات و دلیل اثبات (ج2). تهران: نشر میزان.
کاشف الغطاء، احمد بن علی. (1423ق). سفینة النجاة و مشکاة الهدی (ج3). نجف اشرف: موسسه کاشف الغطاء.
کاشف الغطاء، حسن بن جعفر. (1422ق). انوار الفقاهه-کتاب الشهادات. نجف اشرف: موسسه کاشف الغطاء.
کرمانی، محسن. (1401). بررسی راهکارهای سیاستی کاهش طرد و افزایش ادغام اجتماعی. تهران: مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی.
کلینی، محمد بن یعقوب. (1407ق). الکافی (ج7). تهران: دارالکتب الاسلامیة.
گلپایگانی، محمدرضا. (1405ق). کتاب الشهادات. قم: دارالقرآن الکریم.
گلدوزیان، ایرج. (1379). حقوق جزای عمومی ایران (ج1). تهران: موسسه انتشارات جهاد دانشگاهی.
مجرد، اعظم. (1396). شرایط و احکام شهادت شهود در فقه امامیه و حقوق موضوعه. تهران: زبان علم.
مختار عمر، احمد. (1429ق). معجم اللغة العربیة المعاصرة (ج2). قاهره: عالم الکتب.
مطهری، مرتضی (1385). یادداشت‌ها (ج1، 14). تهران: انتشارات صدرا.
مغنیه، محمدجواد. (1421ق). فقه الامام الصادق×. قم: موسسه انصاریان.
موسوی خمینی، روح‌الله. (بی‌تا). تحریر الوسیلة (ج2). قم: موسسه مطبوعات دارالعلم، بی‌تا.
نراقی، احمد بن محمد. (1415ق). مستند الشیعة فی احکام الشریعة (ج18). قم: موسسه آل البیت^.
نراقی، احمد بن محمد. (1422ق). رسائل و مسائل (ج2). قم: کنگره نراقیین ملا مهدی و ملا احمد.
هادی زنوز، بهروز. (1384). فقر و نابرابری درآمد در ایران. نشریه رفاه اجتماعی، 2 (17)، Adaman, F. and Keyder, C. (2006). Social Exclusion in the Slum Areas of Large Cities in Turkey, Brussels: European Commission Employment, Social Affair and Equal Opportunities DG Bhalla, Ajit and Lapeyre, Frederic (1997). Social Exclusion: Towards an Analytical and Operational Framework, Development and Change, Vol. 28. Richardson, L. (2005). ‘Social and Political Participation and Inclusion’, in J. Hills and K. Stewart (eds), A More Equal Society? New Labour, Poverty, Inequality and Exclusion, Bristol: The Policy Press. Saunders, P. Tsumori, K. (2002). Poor concepts: Social exclusion, poverty and the politics of guilt. Policy. A Journal of public policy and ideas, 18 (2), p 1-32. Silver,H (2006). Social Exclusion: the European Approach to Social Disadvantag (1th Ed). USA: Brown University. Smith, Sandra S. (2000). MOBlllZlNG SOCIAL RESOURCES: Race, Ethnic, and Gender Differences in Social Capital and Persisting Wage Inequalities, The Sociological Quarterly, Volume 41, Number 4. | ||
|
آمار تعداد مشاهده مقاله: 95 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 49 |
||