آمار
| تعداد نشریات | 54 |
| تعداد شماره‌ها | 2,462 |
| تعداد مقالات | 35,184 |
| تعداد مشاهده مقاله | 13,996,256 |
| تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 6,253,354 |
بررسی طرح میرزای نایینی در مخالفت با استبداد | ||
| علوم سیاسی | ||
| دوره 27، شماره 3 - شماره پیاپی 107، مهر 1403، صفحه 72-41 اصل مقاله (852.26 K) | ||
| نوع مقاله: مقاله پژوهشی | ||
| شناسه دیجیتال (DOI): 10.22081/psq.2025.70422.2923 | ||
| نویسنده | ||
| فردین مرادخانی* | ||
| دانشیار، حقوق عمومی، گروه حقوق، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه بوعلی سینا، همدان. ایران | ||
| تاریخ دریافت: 10 آذر 1403، تاریخ بازنگری: 21 اسفند 1403، تاریخ پذیرش: 20 اردیبهشت 1404 | ||
| چکیده | ||
| هدف این پژوهش، نشان‌دادن طرح بدیع میرزای نایینی در مخالفت با استبداد است. مشروطیت ایران در پیِ محدود‌کردن قدرت نامحدود حاکم بر ایران آن روز بود. برای این کار بیش از هرچیز به مبانی نظری نیاز بود تا بتواند هم لزوم محدود‌بودن قدرت را نشان دهد و هم به مخالفت با استبداد برخیزد و طرح نایینی در این فضا قابل درک است. پرسش این است که مخالفت نایینی با استبداد در چگونه طرحی و طی چه مراحلی صورت گرفته است؟ روش پژوهش، توصیفی- تحلیلی است و تلاش شده است تأکید اصلی بر متن تنبیه الامه نایینی باشد. نتیجه اینکه نایینی با طرحی دقیق و در هفت‌گام توانسته است به مفهوم استبداد حمله سنگینی انجام دهد. نخست اینکه وی اشاره می‌کند که هر قومی به حکومت نیاز دارد و یکی از انواع حکومت، حکومت تملیکیه است که استبداد ویژگی اصلی این نوع حکومت است. نایینی در ادامه ضمن بررسی ویژگی‌های حکومت استبدادی و آثار شوم آن، می‌کوشد نشان دهد که اسلام و مبانی اندیشۀ شیعی مخالف استبداد است و با آن سازگاری ندارد. سپس با تقسیم‌بندی دقیقی از انواع استبداد، هرکدام از آنها را توضیح می‌دهد. نایینی در پایان کتاب، مهم‌ترین علل و عوامل پیدایش استبداد در یک جامعه و رفتن حکومت به سوی استبداد را بررسی می‌کند و در پایان چند راهکار را برای برون‌رفت از استبداد پیشنهاد می‌دهد. دقت نظر نایینی در مخالفت با استبداد، نکته مهمی است که کمتر بدان توجه شده است. حتی می‌توان مدعی شد که دفاع او از مفاهیمی مانند آزادی و برابری و قانون اساسی و نیز دفاع از نهادهایی مانند پارلمان همگی در یک نقطه، یعنی مخالفت او با استبداد مشترک هستند و این موضوع، یعنی مخالفت با استبداد نقطه کانونی اندیشه اوست. | ||
| کلیدواژه‌ها | ||
| میرزای نایینی؛ استبداد؛ مشروطیت؛ ایران و اسلام | ||
| عنوان مقاله [English] | ||
| An Analysis of Mīrzā Nāʾīnī’s Plan for Opposing Despotism | ||
| نویسندگان [English] | ||
| Fardin Moradkhani | ||
| Associate Professor of Public Law, Department of Law, Faculty of Humanities, Bu-Ali Sina University, Hamadan, Iran | ||
| چکیده [English] | ||
| This study aims to outline the innovative framework proposed by Mīrzā Nāʾīnī against despotism. The Iranian Constitutional Movement sought to limit the absolute power wielded by the ruler of Iran at the time. Above all, this required theoretical foundations that could both demonstrate the necessity of limiting power and provide grounds for opposing despotism. It is in this context that Nāʾīnī’s project can be understood. The central question is: through what framework and in what stages did Nāʾīnī articulate his opposition to despotism? The research method is descriptive-analytical, with primary emphasis placed on the text of Tanbīh al-umma. The study concludes that Nāʾīnī, through a subtle framework comprising seven stages, mounted a powerful attack against the concept of despotism. First, he observes that every community requires a government, and that one form of government is the tamlīkī (ownership-transferring) government, whose defining feature is despotism. Nāʾīnī then examines the characteristics of despotic rule and its destructive consequences, endeavoring to show that Islam and the foundations of Shiite thought are fundamentally opposed to despotism and incompatible with it. Subsequently, he offers a detailed classification and explanation of different types of despotism. Toward the end of the book, Nāʾīnī investigates the major causes and factors behind the emergence of despotism in a society and the drift of governments toward despotic rule. He concludes by proposing several solutions for overcoming despotism. Nāʾīnī’s meticulous approach in opposing despotism is a significant aspect that has received relatively little attention. Indeed, it can be argued that his defense of concepts such as freedom, equality, and constitutionalism, as well as his defense of institutions like parliament, all converge on a single point: his opposition to despotism. This opposition, in fact, constitutes the focal point of his thought. | ||
| کلیدواژه‌ها [English] | ||
| Mīrzā Nāʾīnī, despotism, Constitutional Movement, Iran and Islam | ||
| مراجع | ||
|
آدمیت، ف. (1355). ایدئولوژی نهضت مشروطیت. تهران: انتشارات پیام.
ابن‌قتیبه. (بی‌تا). الامامة والسّیاسة. (جلد اول). بی‌نا.
اصفهانی کربلایی، ش.ح. (1382). تاریخ دخانیه. ر. جعفریان (به‌کوشش). تهران: انتشارات مرکز اسناد انقلاب اسلامی.
تسکین‌دوست، م.ت. (بی‌تا). مشروطیت از منظر علامه نایینی. نشر الکترونیکی.
ثقفی، س.م. (1376). اندیشۀ سیاسی نایینی. حکومت اسلامی، شماره 3، صص. 129-146.
جوادزاده، ع. (1399). مفهوم‌شناسی استبداد و استبداد دینی در رساله تنبیه‌الأمه و بررسی نسبت آن با حکمرانی فقیهان. معرفت سیاسی، 12(24).
حایری، ع. (1360). تشیع و مشروطیت. تهران: انتشارات امیرکبیر.
حقدار، ع.ا. (2016). میرزای نایینی و روایت شرعی از مشروطیت. بی‌جا: باشگاه ادبیات.
خسروپناه، ع.ح. (1383) اندیشۀ سیاسی شیخ فضل‌الله نوری و میرزای نایینی. آموزه، شماره 5، صص. 275-282.
خمینی، ر.ا. (1377). ولایت فقیه. تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی.
صاحبی، م.ج. (1376). اندیشۀ اصلاحی در نهضت‌های اسلامی. قم: دفتر تبلیغات اسلامی.
عنایت، ح. (1351). سیری در اندیشۀ سیاسی عرب. تهران: انتشارات خوارزمی.
فاضلی، ح. (1390). جایگاه مردم در نظام سیاسی ـ دینی از منظر آیت‌الله نایینی و شهید صدر. قم: مرکز بین‌المللی ترجمه و نشر المصطفی|.
فیرحی، د. (1397). آستانه تجدد در شرح تنبیه‌الأمه و تنزیه‌المله. (چاپ سوم). تهران: نشر نی.
کواکبی، ع. (1378). طبایع الاستبداد یا سرشت‌های خودکامگی. مترجم عبدالحسن میرزا قاجار. تصحیح محمدجواد صاحبی. قم: دفتر تبلیغات اسلامی.
مرادخانی، ف.؛ صادقیان، م. (1401). امانت، مبنایی برای برابری (با تأکید بر اندیشۀ محقق نایینی). علوم سیاسی، 25(97)، صص. 31-50.
مطهری، م. (1365). نهضت‌های اسلامی در صد سال اخیر. قم: انتشارات صدرا.
معرفت، م.ه. (1377). ولایت فقیه. قم: انتشارات تمهید.
نایینی، م.ح. (1381). تنبیه الأمه و تنزیه الملّه. ح.ر. محمودزادۀ حسینی (به‌کوشش). تهران: انتشارات امیرکبیر.
نایینی، م.ح. (1382). تنبیه الأمه و تنزیه الملّه. س.ج. ورعی (به‌کوشش). قم: بوستان کتاب.
نایینی، م.ح. (1361) تنبیه الأمة و تنزیه الملّة، یا حکومت از نظر اسلام، به کوشش محمود طالقانی. تهران.
نصر اصفهانی، م. (1379). تقابل اندیشۀ نایینی با سنّت‌گرایی. در: سیری در آرا و اندیشه‌های نابغه بزرگ شیعه. ا.ح. حسینی روحانی (به‌کوشش). اصفهان: انجمن آثار و مفاخر فرهنگی استان اصفهان.
| ||
|
آمار تعداد مشاهده مقاله: 18 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 16 |
||