آمار
| تعداد نشریات | 54 |
| تعداد شماره‌ها | 2,462 |
| تعداد مقالات | 35,184 |
| تعداد مشاهده مقاله | 13,996,077 |
| تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 6,253,315 |
امنیت ملی ایران از منظر نخبگان سیاسی: چالش‌ها، قوت‌ها و راهکارها | ||
| علوم سیاسی | ||
| دوره 27، شماره 3 - شماره پیاپی 107، مهر 1403، صفحه 161-193 اصل مقاله (1.4 M) | ||
| نوع مقاله: مقاله پژوهشی | ||
| شناسه دیجیتال (DOI): 10.22081/psq.2025.70805.2942 | ||
| نویسندگان | ||
| محمد ستوده آرانی* 1؛ سید حمیدرضا موسوی منزه2 | ||
| 1دانشیار، گروه علوم سیاسی و روابط بین‌الملل، دانشگاه باقرالعلوم، قم، ایران | ||
| 2دانشجوی دکتری، گروه علوم سیاسی، دانشگاه مفید، قم، ایران. | ||
| تاریخ دریافت: 22 دی 1403، تاریخ بازنگری: 31 اردیبهشت 1404، تاریخ پذیرش: 20 اردیبهشت 1404 | ||
| چکیده | ||
| امنیت ملی به عنوان شرط بقا و پیشرفت هر کشوری، در حفظ ارزش‌ها، هویت، توسعۀ اقتصادی و ارتقای اعتماد عمومی نقشی اساسی ایفا می‌کند؛ با این حال نبود اجماع نسبی در تعریف و درک سازوکارهای تحقق امنیت ملی، می‌تواند به چالش‌های فزاینده‌ای در مسیر توسعه و پیشرفت ملی منجر شود. در این مقاله به این موضوع پرداخته‌ایم که چگونه مفهوم امنیت ملی، چالش‌های پیش رو و راهکارهای مقابله با آنها از منظر نخبگان سیاسی جمهوری اسلامی ایران تبیین و درک می‌شود. هدف اصلی پژوهش، پاسخ به این پرسش بنیادین است که مفهوم امنیت ملی، مهم‌ترین چالش‌های پیش روی آن، نقاط قوت موجود و راهکارهای تقویت آن، از منظر سه گروه متمایز از نخبگان سیاسی ایران (اجرایی، دانشگاهی و حوزوی) چگونه فهم و تفسیر می‌شود؟ برای دستیابی به هدف، از روش تحقیق کیفی تحلیل مضمون استفاده شده است. بدین منظور، مصاحبه‌های عمیق نیمه‌ساختاریافته‌ای با نخبگان برگزیده از هر سه گروه انجام شد و محتوای این مصاحبه‌ها به‌دقت تجزیه و تحلیل شدند. یافته‌های پژوهش نشان داد که نخبگان مورد مطالعه، دارای نگرشی تلفیقی به امنیت ملی هستند که ترکیبی از ابعاد عینی و ذهنی را در بر می‌گیرد. با وجود این وزن مقوله‌های عینی (مانند تهدیدهای نظامی و اقتصادی) در مصاحبه‌ها به طور قابل توجهی بیش از وزن مقوله‌های ذهنی (مانند ارزش‌ها و هویت) بوده است؛ همچنـین اکثریت مصاحبه‌شوندگان ابعاد امنیت را موسع در نظر می‌گیرند و معتقدند امنیت ملی تنها به حفظ مرزها و مقابله با تهدیدهای نظامی محدود نمی‌شود؛ بلکه ابعاد اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و زیست‌محیطی را نیز در بر می‌گیرد. از منظر نظری، رویکرد حاکم بر نگرش نخبگان سیاسی، ترکیبی از مکتب‌های رئالیستی (با تأکید بر قدرت و منافع ملی)، سازه‌انگارانه (با تأکید بر نقش ارزش‌ها و هویت) و کپنهاگی (با تأکید بر ابعاد موسع امنیت) است. افزون بر این پژوهش نشان می‌دهد که نخبگان سیاسی مورد مطالعه، سه اولویت اصلی را در رابطه با امنیت ملی در نظر دارند: نبود یک دکترین یا نظریۀ منسجم و کارآمد در زمینۀ امنیت ملی که بتواند به عنوان راهنمایی برای سیاستگذاری و عمل در این حوزه عمل کند؛ سرمایۀ انسانی بی‌بدیل کشور به عنوان مهم‌ترین نقطۀ قوت که می‌تواند در جهت تقویت امنیت ملی مورد استفاده قرار گیرد؛ و تمرکز بر اصلاحات سیاسی- اقتصادی به عنوان اصلی‌ترین راهکار برای مقابله با چالش‌های امنیتی، به جای تکیه صرف بر رویکردهای نظامی و امنیتی. این پژوهش نشان می‌دهد که نخبگان سیاسی جمهوری اسلامی ایران، امنیت ملی را به عنوان یک مفهوم چندبعدی و پیچیده درک می‌کنند که نیازمند رویکردی جامع و متوازن است. در عین حال آنها بر اهمیت اصلاحات سیاسی-اقتصادی، استفاده از سرمایۀ انسانی کشور و تدوین یک دکترین منسجم برای امنیت ملی تأکید دارند. این یافته‌ها می‌تواند به سیاست‌گذاران و تصمیم‌گیران در جهت تدوین و اجرای سیاست‌های مؤثرتر و کارآمدتر در زمینۀ امنیت ملی کمک رساند. | ||
| کلیدواژه‌ها | ||
| امنیت ملی؛ ژئوپلیتیک؛ سرمایۀ انسانی؛ نخبگان سیاسی؛ منافع ملی؛ ایران | ||
| عنوان مقاله [English] | ||
| Iran’s National Security from the Perspective of Political Elites: Challenges, Strengths, and Strategies | ||
| نویسندگان [English] | ||
| Mohammad Sotoude Arani1؛ Hamidreza Moosavi Monazzah2 | ||
| 1Associate Professor, Department of Political Science and International Relations, Baqir al-Olum University, Qom, Iran | ||
| 2PhD Candidate, Department of Political Science, Mofid University, Qom, Iran | ||
| چکیده [English] | ||
| National security, as a prerequisite for the survival and advancement of any country, plays a fundamental role in preserving values, identity, economic development, and enhancing public trust. Nevertheless, the lack of relative consensus on the definition of national security and the mechanisms for its realization can lead to growing challenges in the path of national development and progress. This article examines how the concept of national security, the challenges it faces, and the strategies for addressing them are understood and explained from the perspective of the political elites of the Islamic Republic of Iran. The main objective of this study is to answer the fundamental question: How is the concept of national security, its major challenges, existing strengths, and strategies for its enhancement understood and interpreted by three distinct groups of Iran’s political elites (executive, academic, and seminary)? To achieve this aim, a qualitative research method—specifically, thematic analysis—was employed. In-depth semi-structured interviews were conducted with selected elites from each group, and the content of these interviews was meticulously analyzed. The findings reveal that the elites studied hold an integrated view of national security, encompassing both objective and subjective dimensions. However, objective factors (such as military and economic threats) received considerably more emphasis in the interviews compared to subjective factors (such as values and identity). Moreover, the majority of interviewees adopted an expanded view of security, asserting that national security goes beyond the preservation of borders and military defense to include economic, social, cultural, and environmental dimensions. Theoretically, the dominant perspective among the political elites combines elements of the realist school (emphasizing power and national interests), constructivism (emphasizing the role of values and identity), and the Copenhagen School (emphasizing the broadened concept of security). Additionally, the study shows that the political elites identify three main priorities regarding national security: The absence of a coherent and effective doctrine on national security to guide policymaking and action; the country’s unparalleled human capital as its greatest strength for enhancing national security; a focus on political and economic reforms as the primary strategy for addressing security challenges, rather than relying solely on military and security approaches. This study demonstrates that the political elites of the Islamic Republic of Iran view national security as a complex and multidimensional concept requiring a comprehensive and balanced approach. At the same time, they emphasize the importance of political-economic reforms, the utilization of human capital, and the formulation of a coherent national security doctrine. These findings can assist policymakers and decision-makers in developing and implementing more effective and efficient national security policies. | ||
| کلیدواژه‌ها [English] | ||
| National security, geopolitics, human capital, political elites, national interests, Iran | ||
| مراجع | ||
|
بوزان، ب. (1378). مردم، دولت‌ها و هراس. تهران: پژوهشکدۀ مطالعات راهبردی.
عبدالله‌خانی، ع. (1389). نظریه‌های امنیت. (چاپ پنجم). تهران: مؤسسه فرهنگی مطالعات و تحقیقات بین‌المللی ایران معاصر.
صالح‌نیا، ع.؛ بختیاری، ح. (1397). اولویت‌بندی تهدیدات امنیت ملی جمهوری اسلامی ایران با روش تحلیل سلسله‌مراتبی (ahp). مطالعات راهبردی سیاستگذاری عمومی، 8(27)، صص.255-277.
حسین‌زاده، م.ص.؛ بهرام، ب.؛ مهرداد، ن. (1397). تحلیل جامعه‌شناختی نقش و کارکرد اجتماعی نخبگان سیاسی (قدرت) در ارتقای امنیت ملی جمهوری اسلامی ایران. مطالعات بین‌رشته‌ای راهبردی، 8(31)، صص. 121-143.
اسکندری صدیقی، ر.؛ خانی، م.؛ رحمانی، ه. (1399). نخبگان امنیت ملی. تهران: انتشارات پشتیبان.
موحدی، م.ا.؛ جمال، ع. (1392). احساس امنیت سیاسی و عوامل اجتماعی مرتبط با آن در میان نخبگان سیاسی کشور. مطالعات راهبردی، 16(1)، صص. 53-89.
نصری، ق. (1381). مکتب کپنهاگ: مبانی نظری و موازین عملی. مطالعات دفاعی و امنیتی، شماره 33، صص. 33-58.
| ||
|
آمار تعداد مشاهده مقاله: 17 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 19 |
||