آمار
| تعداد نشریات | 54 |
| تعداد شماره‌ها | 2,530 |
| تعداد مقالات | 35,886 |
| تعداد مشاهده مقاله | 15,497,618 |
| تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 7,092,252 |
تأثیر عوامل سیاسی بر کاهش ارزش پول ایران در سده دوازدهم هجری‌قمری | ||
| تاریخ اسلام | ||
| دوره 26، شماره 1، فروردین 1404، صفحه 248-223 اصل مقاله (2.35 M) | ||
| نوع مقاله: مقاله پژوهشی | ||
| شناسه دیجیتال (DOI): 10.22081/hiq.2023.60729.2165 | ||
| نویسندگان | ||
| سمیه خانی پور1؛ فهیمه شکیبا* 2 | ||
| 1استادیار، گروه ایرانشناسی، دانشکده ایرانشناسی، دانشگاه ولی‌عصر(عج)، رفسنجان، ایران. | ||
| 2استادیار، گروه ایرانشناسی، دانشکده ایرانشناسی، دانشگاه ولی‌عصر(عج)، رفسنجان، ایران | ||
| تاریخ دریافت: 31 فروردین 1400، تاریخ بازنگری: 08 خرداد 1400، تاریخ پذیرش: 19 فروردین 1402 | ||
| چکیده | ||
| یکی از مباحث مهمّ اقتصادی قرن دوازدهم هجری قمری، کاهش ارزش پول ایران بوده است. هدف این پژوهش، بررسی عوامل سیاسی مؤثر بر روند کاهش ارزش پولی ایران در سده دوازدهم هجری قمری است که با روش وصفی- تبیینی صورت گرفته است. در این نوشتار، با بررسی متغیر سیاست به‌عنوان متغیر مستقل و اقتصاد به‌عنوان متغیر وابسته، میزان تأثیرپذیری این دو بر یکدیگر ارزیابی شده تا نقش عوامل سیاسی در کاهش ارزش پول ایران در این دوره روشن گردد. به همین منظور، ضمن بررسی تحولات پولی ایران در قرن دوازدهم قمری، نقش عوامل سیاسی مؤثر بر کاهش ارزش پول ایران در طول حاکمیت افاغنه (1135-1142ق)، افشاریه (1148-1210ق) و زندیه (1173-1209ق) تشریح و تبیین شده است. یافته‌های پژوهش نشان‌دهنده آن است که سده دوازدهم هجری، هم‌زمان با برافتادن صفویه تا روی کار آمدن قاجاریه، از وجوه گوناگون در تاریخ ایران دارای اهمیت است؛ زیرا نشان‌دهنده دوران ناتوانی و انحطاط سیاسی، اقتصادی و اجتماعی ایران بوده است. در این دوره، در نتیجه وقوع شورش‌‌ها، جنگ‌‌های متمادی داخلی و خارجی و خط‌مشی سردمداران قدرت، هزینه‌های سنگین اقتصادی و اجتماعی زیادی بر کشور تحمیل گردید و سبب بحرانی‌شدن اوضاع اقتصادی کشور شد. نبود ثبات و امنیت سیاسی، پیدایش مراکز متعدد قدرت، اخذ مالیات‌های سنگین، ناامنی راه‌‌ها، قتل و غارت و کاهش جمعیت فعال کشور، به رکود و انحطاط اقتصادی و توقف تولید و تجارت داخلی و خارجی و اختلال در نظام پولی و تولیدی و کاهش هرچه بیشتر ارزش پول منجر شد. یکی دیگر از تأثیرات منفیِ متأثر از سیاست‌های غلط داخلی و خارجی، کمبود فلز پول بود که بر اثر آن، حاکمیت مجبور شد برای تأمین هزینه‌‌ها، میزان عیار و وزن مسکوکات را کاهش دهد. بیشتر حکومت‌‌هایی که در تنگنای مالی قرار می‌‌گرفتند و به پول احتیاج داشتند، با این روش می‌‌توانستند مشکلات اقتصادی خود را حل کنند؛ اما تنزل عیار که نشان‌دهنده کاهش ارزش پول در این دوره بود، باعث افزایش بی‌رویه قیمت‌‌ها و تورم فراگیر شد. از‌این‌‌رو، در تعیین ارزش داخلی پول، سطح عمومی قیمت‌‌ها را باید در نظر گرفت؛ بدین معنا که اگر قیمت‌‌ها بالا رود، ارزش پول پایین می‌‌آید و اگر قیمت‌‌ها تنزل کند، ارزش پول بالا می‌‌رود. بر پایه آنچه گفته شد، مهم‌‌ترین علل کاهش ارزش پولی ایران در این قرن، با تأکید بر نقش عوامل سیاسی، عبارت‌اند از ضعیف‌شدن بنیه اقتصادی کشور در پی بی‌ثباتی سیاسی ناشی از بروز جنگ‌‌های زیاد داخلی و خارجی و تنزل عیار مسکوکات پول توسط حاکمیت مرکزی. | ||
| کلیدواژه‌ها | ||
| تاریخ ایران؛ اوضاع اقتصادی ایران؛ کاهش ارزش پول؛ افاغنه؛ زندیه؛ افشاریه | ||
| عنوان مقاله [English] | ||
| The Impact of Political Factors on the Devaluation of Iranian Currency in the Twelfth Century A.H | ||
| نویسندگان [English] | ||
| Somayeh Khanipour1؛ Fahimeh Shakiba2 | ||
| 1Assistant Professor, Department of Iranology, Faculty of Iranology, Vali-e- Asr University of Rafsanjan, Rafsanjan, Iran | ||
| 2Assistant Professor, Department of Iranology, Faculty of Iranology, Vali-e- Asr University of Rafsanjan, Rafsanjan, Iran | ||
| چکیده [English] | ||
| One of the significant economic issues of the twelfth century A.H was the devaluation of Iran's currency. The present study aims to examine the political factors contributing to the monetary devaluation of Iran during this period, using a descriptive-analytical method. This inquiry conceptualizes politics as the independent variable and economy as the dependent one, in order to evaluate the degree to which economic decline was influenced by political dynamics. To this end, the monetary developments of Iran in the twelfth century A.H are investigated, with specific attention to the role of political factors during the periods of the Afghan occupation (1135–1142 A.H), the Afsharid dynasty (1148–1210 A.H), and the Zandiyeh dynasty (1173–1209 A.H). The findings of the research indicate that the twelfth century A.H—marked by the fall of the Safavid dynasty and preceding the rise of the Qajar state—was a critical transitional era in Iranian history, characterized by political, economic, and social deterioration. A series of internal and external wars, persistent rebellions, and flawed policies implemented by ruling elites imposed heavy economic and social costs on the country, plunging Iran into a deep crisis. Political instability, the fragmentation of centralized authority, the emergence of competing power centers, excessive taxation, widespread insecurity, looting, and the decline of the economically active population led to widespread recession, economic stagnation, disruption in production and trade (both domestic and foreign), as well as the deterioration of the monetary system and production mechanisms, ultimately resulting in further devaluation of the currency. Another consequence of misguided domestic and foreign policies was the shortage of monetary metals, which compelled the authorities to reduce the purity (fineness) and weight of minted coins in order to meet fiscal demands. Governments facing financial strain frequently adopted such practices as a means of addressing economic shortfalls. However, the deliberate debasement of coinage, which symbolized a reduction in the currency’s intrinsic value, led to rampant price increases and widespread inflation. Hence, in determining the domestic value of currency, it is essential to consider the general price level: an increase in prices corresponds to a decrease in the currency’s value, and vice versa. In conclusion, the study identifies the primary causes of monetary devaluation in twelfth-century Iran—with an emphasis on political factors—as the weakening of the country’s economic foundations due to persistent political instability arising from recurrent internal and external conflicts, alongside the debasement of coinage by central authorities. | ||
| کلیدواژه‌ها [English] | ||
| Iranian History, Economic Conditions in Iran, Currency Devaluation, Afghans, Zandiyeh Dynasty, Afsharid Dynasty | ||
| مراجع | ||
|
آقاجری، سید هاشم و زهرا قشقایی‌‌نژاد، 1392، «کاهش ارزش پول در اقتصاد عصر صفوی و عوامل مؤثر بر آن»، تاریخ اسلام و ایران، 23(18).
آوری، پیتر، گاوین همیلی و چارلز ملویل، 1384، تاریخ ایران (از مجموعه تاریخ کمبریج)؛ دوره افشار، زند و قاجار، ترجمه: مرتضی ثاقب‌فر، ج7، تهران، جام.
استرآبادى، میرزا مهدى‌خان، 1377، جهانگشاى نادرى، تهران، انجمن آثار و مفاخر فرهنگى.
بی‌نام، اردیبهشت 1379، «پول (بخش پنجم): پول ایران در دوره صفویه و افشاریه»، بانک و اقتصاد، شماره 8.
بی‌نام، شهریور 1379، «پول: انواع اسکناس (8)»، بانک و اقتصاد، شماره 11.
بیضائی، ابراهیم، 1373، اقتصاد پول، تهران، دانشگاه هوایی، مؤسسه چاپ و انتشارات.
بهمن‌‌پور، حمید و مشیری، سعید، 1392، اقتصاد پول و بانکداری، چاپ دوم، تهران، نی.
پیگولوسکایا، یناویکتورونا و دیگران، 1349، تاریخ ایران از دوران باستان تا پایان سده هیجدهم، ترجمه: کریم کشاورز، تهران، دانشگاه تهران.
پورشافعی، مجید، 1384، اقتصاد کوچه: گزارش پول ملی ایران؛ هزینه‌های زندگی و دستمزدها در دو سده گذشته (1157-1357خ)، تهران، گام نو.
تاورنیه، ژان باتیست، 1363، سفرنامه تاورنیه، ترجمه: ابوتراب نوری، با تجدید نظر: حمید شیرانی، چاپ سوم، تهران، کتابخانه سنائی، کتاب‌فروشی تأیید.
خوشنویس، سهیلا، 1378، «سیاست یکسان‌سازی ارز و اثرات آن در اقتصاد ایران»، تازه‌های اقتصاد، شماره 82.
دوسرسو، 1364، سقوط سلطان حسین، ترجمه: ولی‌‌الله شادان، تهران، کتاب‌سرا.
دیانت، ابوالحسن، 1367، فرهنگ تاریخی سنجش‌‌ها و ارزش‌‌ها، جلد اوّ ل و دوم، تبریز، نیما.
ریاض‌الاسلام، 1373، تاریخ روابط ایران و هند (در دوره افشاریه و زندیه)، ترجمه: محمد‌باقر آرام و عباسقلی غفاری‌فرد، تهران، امیرکبیر.
رضاقلی، علی، 1384، جامعه‌شناسی خودکامگی: تحلیل جامعه‌شناختی ضحاک ماردوش، تهران، نی.
زندی حقیقی، منوچهر، 1345، پول و بانک، تهران، دانشگاه تهران.
سجادی، ژیلا، 1383، «نگرشی جغرافیایی بر فعالیت‌های مرکانتالیستی انگلستان و رکود تدریجی اقتصاد ایران طی سال‌های 1414-1810م/1025-1225ق»، مجموعه مقالات نخستین همایش ملی ایرانشناسی: اقتصاد ایران، تهران، بنیاد ایرانشناسی.
سرپرسى، سایکس، 1380، تاریخ ایران، ترجمه: سید محمد‌تقى فخر‌داعى گیلانى، جلد 2، چاپ هفتم، تهران، فسون.
سیف، احمد، 1373، اقتصاد ایران در قرن نوزدهم، تهران، چشمه.
سلطانیان، ابوطالب، 1388، «روابط بازرگانی ایران و هند در دوره صفویه»، تاریخ روابط‌خارجی، شماره 40.
شاردن، 1372، سفرنامه شاردن، جلد سوم، ترجمه: اقبال یغمایى، تهران، توس.
شاهزاده میرزا، 1351، تاریخ و جغرافی دارالسلطنه تبریز، با مقدمه و شرح و تعلیقات: محمد مشیری، بی‌‌جا، اقبال.
شعبانی، رضا، 1359، تاریخ اجتماعی ایران در عصر افشاریه، جلد اوّل، تهران، بی‌‌جا.
شعبانی، رضا و محمدی، حسین، 1387 «تأثیر حمله محمود افغان بر اوضاع سیاسی و اجتماعی ایران»، مسکویه، دوره 3، شماره 9.
شوستر والسر، سیبیلا، 1364، ایران صفوی از دیدگاه سفرنامه‌های اروپاییان، ترجمه و حواشی: غلامرضا ورهرام، تهران، امیرکبیر.
فلور، ویلیام، 1371، هلندیان در جزیره خارک (خلیج فارس) در عصر کریمخان زند، ترجمه: ابوالقاسم سری، تهران، توس.
فرانکلین، ویلیام، 1358، مشاهدات سفر از بنگال به ایران، ترجمه: محسن جاویدان، تهران، بنیاد فرهنگ ایران.
فرح‌بخش، هوشنگ، 1354، راهنمای سکه‌های ضربی (چکشی) ایران از سال 900 تا 1296 هجری قمری (1500 تا 1879میلادی) شامل دوره‌های: صفویه، افغان‌ها، افشاریه، زندیه، قاجاریه، تهران، نوین فرح‌بخش و پسران.
فوران، جان، 1377، مقاومت شکننده: تاریخ تحولات اجتماعی ایران از سال 1500 میلادی مطابق با 879 شمسی تا انقلاب، ترجمه: احمد تدین، تهران، رسا.
فرجی، یوسف، 1377، پول، ارز و بانکداری، تهران، شرکت چاپ و نشر بازرگانی.
قائم مقامی، عبدالوهاب، 1340، «تاریخ پیدایش پول در ایران (4)»، ارمغان، 30(9).
قبادی، فرخ و رئیس‌‌دانا، فریبرز، 1368، پول و تورم، تهران، پاپیروس ـ پیشبرد.
عیسوی، چارلز، 1369، تاریخ اقتصادی ایران (عصر قاجار: 1215-۱۳۳۲ق)، ترجمه: یعقوب آژند، چاپ دوم، تهران، گستره.
کتابی، احمد، 1371، تورم: ماهیت، علل، آثار و راه‌های مقابله با آن، تهران، اقبال.
گاتوغی‌‌گوس، آبراهام، 1347، منتخباتی از یادداشت‌‌های آبراهام گاتوغی گوس خلیفه ارامنه: در مراسم انتخاب و تاجگذاری نادرشاه در دشت مغان با متن چند فرمان از نادر و یادداشت‌‌هایی درباره او، ترجمه: عبدالحسین سپنتا و استیفان هانانیان، تهران، وحید.
گیلانتز، پطرس دی سرکیس، 1371، سقوط اصفهان (گزارش‌های گیلاننتز درباره حمله افغانان و سقوط اصفهان)، ترجمه از ارمنی به انگلیسی: کارو میناسیان، با مقدمه و تعلیقات: لارنس لاکهارت، ترجمه از انگلیسی به فارسی: محمد مهریار، چاپ دوم، اصفهان، گل‌ها.
گاردل، هانری، 1329، پول و مبادله، ترجمه: مسعود قراگزلو، تهران، کتاب‌فروشی و چاپخانه علمی.
لمبتون، ا. ک. س.، 1377، مالک و زارع در ایران، ترجمه: منوچهر امیری، تهران، علمی- فرهنگی.
مستوفی، محمدمحسن، 1375، زبدة التواریخ، به کوشش: بهروز گودرزی، تهران، بنیاد موقوفات دکتر محمود افشار.
متی، رودی، 1393، ایران در بحران: زوال صفویه و سقوط اصفهان، ترجمه: حسن افشار، تهران، مرکز.
متی، رودی، 1382، «تجارت طلا در اواخر عصر صفوی بین ونیز و سورات»، ترجمه: حسن زندیه، کتاب ماه تاریخ و جغرافیا، شماره 68-69.
متی، رودی، 1385، «تاریخ اقتصادی: ادغام ضرابخانه‌‌ها و افول کیفی مسکوکات اواخر دوره صفویه»، ترجمه: حسن زندیه، بررسی‌‌های نوین تاریخی، شماره 2.
متی، رودلف، 1387، اقتصاد و سیاست خارجی عصر صفوی (چهار مطالعه موردی)، ترجمه: حسن زندیه، تهران، پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
مدنی، علی‌‌اکبر، 1345، پول برای همه، تهران، بانک پارس.
مینورسکی، 1334، سازمان اداری حکومت صفوی با تعلیقات مینورسکی بر تذکرة الملوک، ترجمه: مسعود رجب‌‌نیا، با حواشی و مقدمه: محمد دبیرسیاقی، تهران، زوار.
میرجعفری، حسین؛ دهقان‌نژاد، مرتضی و طهماسبی، ساسان، 1385، «پیامدهای سیاست خاصه‌‌سازی در دوره صفویه»، مجله دانشکده ادبیات و علوم‌انسانی دانشگاه اصفهان، شماره 44-45.
A chronicle of the Carmelites in Persia: the Safavids and the Papal Mission of the17th and 18th centuries, 2 vol, published by: New York, 2012.
Floor, Willem, 1999, A Fiscal History of Iran in the Safavids and Qajar periods1500-1925, published by Bibliotheca Persia Press New York.
Foran, John, May 1992, The Long Fall of the Safavid Dynasty: Moving beyond the Standard Views, International Journal of Middle East Studies, Vol. 24, No. 2. pp. 281&304, published by Cambridge University Press.
Rudi Matthee, Willem Floor, Patrick Clawson, 2013, Monetary history of Iran from the Safavids to the Qajars, published by L.B. Tauris. | ||
|
آمار تعداد مشاهده مقاله: 148 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 55 |
||