آمار
| تعداد نشریات | 54 |
| تعداد شماره‌ها | 2,530 |
| تعداد مقالات | 35,886 |
| تعداد مشاهده مقاله | 15,504,986 |
| تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 7,097,912 |
تحلیلی بر چرایی رادیکال‌شدن اعتراضات اجتماعی در ایران (بررسی عوامل ساختاری با نگاهی به چارچوب نظری کریگ پارسونز) | ||
| علوم سیاسی | ||
| مقاله 7، دوره 27، شماره 4 - شماره پیاپی 108، دی 1403، صفحه 181-221 اصل مقاله (946.02 K) | ||
| نوع مقاله: مقاله پژوهشی | ||
| شناسه دیجیتال (DOI): 10.22081/psq.2025.70840.2943 | ||
| نویسندگان | ||
| حامد شاهملکی1؛ پرویز امینی* 2؛ جواد حیدری3 | ||
| 1دانشجوی دکتری، گروه علوم سیاسی و مطالعات انقلاب اسلامی، دانشگاه شاهد، تهران، ایران. | ||
| 2استادیار، گروه علوم سیاسی و مطالعات انقلاب اسلامی، دانشگاه شاهد، تهران، ایران | ||
| 3استادیار، گروه علوم سیاسی و مطالعات انقلاب اسلامی، دانشگاه شاهد، تهران، ایران. | ||
| تاریخ دریافت: 26 دی 1403، تاریخ بازنگری: 04 فروردین 1404، تاریخ پذیرش: 01 خرداد 1404 | ||
| چکیده | ||
| اعتراضات اجتماعی در ایران پس از نیمۀ دوم دهۀ نود، به‌شکلی فزاینده رادیکال شدهاند و با ویژگیهایی همچون، خیابانی‌شدن اعتراض، افزایش شدّت و گسترۀ خشونتها و ساختارشکنی در شعار‌ها و مطالبات شناخته می‌شوند و این امر نشانِ تغییرهای عمیق و بنیادین در فرایندهای مطالبه‌گری است. این پژوهش با هدف تحلیل جامع عوامل تأثیرگذار بر رادیکال‌شدن اعتراضات اجتماعی در ایران با تمرکز بر عوامل ساختاری انجام گردیده است. پرسش اصلی پژوهش این است که عوامل اصلی رادیکال‌شدن اعتراضات اجتماعی در ایران کدامند؟ برای یافتن پاسخ، از چارچوب نظری کریگ پارسونز استفاده شد که تأکید آن بر تحلیل چند‌وجهی و تعامل عوامل ساختاری، نهادی، روان‌شناختی و نگرشی در تحلیل پدیده‌های سیاسی و اجتماعی است. روش تحقیق در این مقاله، کیفی و از نوع تحلیل مضمون است؛ بدین معنا که مضامین اصلی و عوامل کلیدی تأثیرگذار بر رادیکال‌شدن اعتراضات اجتماعی در ایران با تحلیل مصاحبههای صاحب‌نظران و مقالات علمی مرتبط با موضوع تحقیق استخراج گردیده است. یافته‌های تحقیق، یازده مؤلفۀ ساختاری تأثیرگذار در سطح کلان را نشان میدهد که به‌اختصار عبارت‌اند از: بحران‌های جوامع در حال گذار؛ ظهور نشانه‌هایی از بروز شکاف دولت- ملت؛ مشکلات ساختاری اقتصاد، تحولات نسلی و تأثیرگذاری نسل زد؛ تراکم شکاف‌های اجتماعی؛ دگرگونی ساختاری حوزۀ عمومی؛ ساختار سیاسی و ناکامی فرایندهای اصلاحی؛ بحران‌های زیست‌محیطی و زیرساختی و موقعیت منطقه‌ای و موضع بین‌المللی ایران. این عوامل در تعامل با عوامل نهادی، روان‌شناختی و نگرشی، بستر شکل‌گیری و تشدید اعتراضات رادیکال در ایران را فراهم کرده‌اند. لازمۀ عبور از این وضعیت، اصلاح ساختارهای سیاسی و اقتصادی، تقویت مشارکت اجتماعی و سیاسی مردم، مدیریت تحولات نسلی و فرهنگی و ایجاد بسترهای قانونی و رسمی برای بیان اعتراضات است. | ||
| کلیدواژه‌ها | ||
| اعتراضات اجتماعی؛ نارضایتی؛ مدل تحلیلی کریگ پارسونز؛ ایران | ||
| عنوان مقاله [English] | ||
| An Analysis of the Causes Behind the Radicalization of Social Protests in Iran (A Study of Structural Factors through Craig Parsons’ Theoretical Framework) | ||
| نویسندگان [English] | ||
| Hamed Shahmaleki1؛ Parviz Amini2؛ Javad Heydari3 | ||
| 1PhD Candidate, Department of Political Science and Islamic Revolution Studies, Shahed University, Tehran, Iran | ||
| 2Assistant Professor, Department of Political Science and Islamic Revolution Studies, Shahed University, Tehran, Iran | ||
| 3Assistant Professor, Department of Political Science and Islamic Revolution Studies, Shahed University, Tehran, Iran | ||
| چکیده [English] | ||
| Since the second half of the 2010s, social protests in Iran have increasingly become radicalized. These protests are characterized by features such as their emergence in public streets, the intensification and expansion of violence, and the subversiveness of slogans and demands—all of which point to deep and fundamental shifts in the process of public demands. This study aims to provide a comprehensive analysis of the factors contributing to the radicalization of social protests in Iran, with a focus on structural causes. The main research question is: What are the main factors behind the radicalization of social protests in Iran? To address this, the study employs Craig Parsons' theoretical framework, which emphasizes a multifaceted analysis and the interaction of structural, institutional, psychological, and attitudinal factors in interpreting political and social phenomena. This article adopts a qualitative methodology using thematic analysis. In this approach, key themes and influential structural factors contributing to the radicalization of protests in Iran were extracted through the analysis of expert interviews and relevant academic literature. The study’s findings identify eleven major structural components at the macro level, which can be summarized as follows: crises of transitional societies, signs of an emerging state-nation divide, structural economic problems, generational shifts and the influence of Generation Z, the accumulation of social cleavages, structural transformation of the public sphere, political structures and the failure of reform processes, environmental and infrastructural crises, and Iran’s regional position and international stance. These structural factors, interacting with institutional, psychological, and attitudinal elements, have created the groundwork for the emergence and intensification of radical protests in Iran. Overcoming this situation requires reforming political and economic structures, strengthening public political and social participation, managing generational and cultural transformations, and creating formal and legal channels for expressing dissent. | ||
| کلیدواژه‌ها [English] | ||
| Social protests, dissatisfaction, Craig Parsons’ analytical model, Iran | ||
| مراجع | ||
|
امینی، پ. (1401). جامعه‌شناسی یک شورش. مصاحبه با فرهیختگان؛ قابل دسترسی در:
yun.ir/q0chp8
بشیریه، ح. (1389). دیباچه‌ای بر جامعه‌شناسی سیاسی ایران. تهران: نشر نی.
پایگاه اطلاع‌رسانی دولت (1395). بیش از ۸۰ درصد منابع آبی تجدیدپذیر را مصرف می‌کنیم/ کاهش ۴۰ میلیارد مترمکعبی منابع آب تجدیدپذیر؛ قابل دسترسی در:
https://dolat.ir/detail/286181
پرچمی د.؛ درخشان، ف. (1400). بررسی شکاف اجتماعی و عوامل مؤثر بر آن؛ مورد مطالعه: شهر تهران. جامعه‌شناسی کاربردی، 32(83)، صص. 1-26.
حاجی یوسفی، ا.م. (1377). استقلال نسبی دولت یا جامعۀ مدنی در جمهوری اسلامی ایران. مطالعات راهبردی، 14(2)، صص. 69-94.
حاجیانی، ا. و همکاران (1397). اعتراضات و ناآرامی‌های دیماه ۱۳۹۶؛ تحلیل‌ها و برآوردها. تهران: پژوهشکدۀ مطالعات راهبردی.
حسن‌پور، آ.؛ حسن‌پور، و.؛ کافی، م. (1398). تحلیل تطبیقی - تاریخی تجربۀ شکست پروژۀ نوسازی در ایران دورۀ پهلوی اول. جامعه‌شناسی کاربردی، 30(75)، ص. 71 .
حسین‌پور، ر.؛ رشیدی ا. (1400). اعتراضات دیماه 96 ازمنظر تئوری جامعه شبکه‌ای. پژوهش‌های راهبردی سیاست، 39(69)، صص. 109-139.
حسینی، م.؛ کدخدایی، س. (1394). بحران‌های زیست‌محیطی و پیامدهای سیاسی و اجتماعی آن. در: کنفرانس بین‌المللی توسعه.
حسینی‌زاده آرانی، س. س.؛ مرادی، ع. و وثوقی، ا.؛ مهتری، م. (1401). تحلیلی بر ریشه‌های شکل‌گیری و بروز نارضایتی اجتماعی. فصلنامه امنیت ملی، 12(43)، صص 227-260.
خرمشاد، م.ب. (1402). نسل Z چیست و چه خصوصیاتی دارد؟ چرا دانشگاه در اعتراضات ۱۴۰۱ رادیکال شد؟ تسنیم. قابل دسترسی در:
B2n.ir/eh1460
خواجه سروی، غ.ر.؛ حسینی، س.ج. (1397). دوگانۀ اعتراض سیاسی و ثبات سیاسی در ج.ا.ا. دانش سیاسی، 14(28)، صص. 199-228.
رجب‌زاده، ا.؛ طالبان، م.ر. (1386). تبیین جامعه‌شناختی بی‌ثباتی سیاسی. مجله دانشکده ادبیات و علوم انسانی، 15(56-57)، صص. 53-99.
رئیس‌دانا، ف. (1384). علل، عوامل و انگیزه‌های اقتصادی - اجتماعی بروز بحران‌ها و تهدیدهای اجتماعی در ایران. پژوهش‌های رفاه اجتماعی، 4(16)، صص. 221-250.
ستاری، سجاد (1402). جامعۀ پسا اوتوریتۀ شرقی، یک رهیافت تئوریک جدید در جامعه‌شناسی سیاسی ایران. فصلنامه دولت‌پژوهی، 9(35)، صص. 1-36.
سردارنیا، خ.ا.؛ البرزی، ه. (1402). تحلیل اعتراضات صنفی-اجتماعی اخیر در ایران (1396-1400) از منظر نظریۀ سیاست خیابان. پژوهش‌های راهبردی سیاست، 11(40)، صص. 104-146.
سردارنیا، خ.ا.؛ البرزی، ه. (1402). مطالعۀ میدانی عاملیت چندگانه و شبکه‌ای‌شده در اعتراض‌های اجتماعی در ایران از 1396 تا 1400. مطالعات اقتصاد سیاسی بین الملل، 6(2)، صص. 447-481.
سلیمانی، م.م.؛ ترابی، م. (1402). تحلیل ناآرامی‌های پاییز 1401 جمهوری اسلامی ایران بر اساس نظریۀ کنش ارتباطی یورگن هابرماس. پژوهش ملل، شماره 87.
عبدالکریمی، ب. (1401). دموکراسی برای نسل زد. یورونیوز فارسی. قابل دسترسی در:
B2n.ir/qs4590
عسگری، م.؛ حسینی، س.ح. (1400). تبیین فرایند و معرفی عوامل وقوع ناآرامی‌های اجتماعی در ج.ا.ایران. 19(74)، صص. 145-178.
فراست‌خواه، م.؛ محمدی، ز. (1400). تحولات بین نسلی در زندگی دانشگاهی ایران. (چاپ اول). تهران: مؤسسه پژوهش و برنامه‌ریزی آموزش عالی.
قربانی، م. (140). جنبشهای نوین اجتماعی: چارچوبی برای تحلیل پتانسیل‌های اعتراضی نهفته در ایران با تأکید بر یک دهه اخیر. پژوهشنامه انقلاب اسلامی، 14(51)، صص. 1-17. کاستلز، ا. (۱۳۹۶). شبکه‌های خشم و امید: جنبشهای اجتماعی در عصر اینترنت. م. قلی‌پور (مترجم). تهران: نشر مرکز.
گل‌خندان، ا.؛ محمدیان، ص. (1402). تأثیر شاخص‌های بی‌ثباتی سیاسی بر رشد اقتصادی کشورهای منطقۀ بین‌النهرین. مطالعات سیاسی بین‌النهرین، 2(3)، صص. 341-373.
مالمیر، م. (1401). آسیب‌شناسی شکاف دولت - ملت. مرکز پژوهشی مبنا. قابل دسترسی در:
https://mabnarc.ir/index.php/item
محمدی خانقاهی، م.؛ کشاورز شکری، ع.؛ غفاری هشتجین، ز. (1402). تحلیل لایه‌های علّی نارضایتی اجتماعی در جمهوری اسلامی ایران. پژوهش‌های راهبردی سیاست، 12(46)، صص. 47-84.
مرادی و همکاران. (1401). تحلیلی بر ریشه‌های اجتماعی شکل‌گیری و بروز نارضایتی‌های اجتماعی در ایران، (مورد مطالعه: شهروندان تهرانی). فصلنامه امنیت ملی، 12(43)، صص. 227-260.
مردیها، م. (1395). معنا و مبنای تبیین در علوم اجتماعی، مطالعات میان‌رشته‌ای در علوم انسانی، 8(32)، صص 79-104.
مصلی‌نژاد، ع. (1400). دولت، توسعۀ بحران‌های اجتماعی. سیاست، 51(2)، صص. 555-587.
مفخمی شهرستانی، ح.؛ احتشامی، ع. (1401). تحلیل امنیتی-اجتماعی ناآرامی‌های پاییز ۱۴۰۱. انتظام اجتماعی، 14( 44)، صص. 2 - 27.
مهدی‌زاده، ح. (1401). جامعۀ شبکه‌ای و شورش‌های اجتماعی در ایران. قابل دسترسی در:
B2n.ir/fu8968
میرتبار، س.م. (1401). شکاف دولت و ملت با تأکید بر فرهنگ حکومت‌ستیزی. جامعۀ اندیشکده‌ها. قابل دسترسی در:
B2n.ir/px7212 /
میرزایی، ع. (1401). تحلیل چندلایه‌ای اعتراضات اخیر و چشم‌اندازهای آینده. پژوهش‌های انقلاب، شماره 23، صص. 18-42.
نبوی س.ع.ا. (1389). جامعه در‌حال‌گذار، بازبینی یک مفهوم (ضرورت تحلیل مفهوم دوران گذار با رویکردی میان‌رشته‌ای). مطالعات میان‌رشته‌ای در علوم انسانی، 3(1)، صص. 193-213. هرسیج، ح.؛ ربیعی‌نیا، ب. (1402). الگوی شکل‌گیری جنبشهای اعتراضی با تأکید بر نقش شبکه‌های اجتماعی مجازی. جامعه‌شناسی کاربردی، 34(91)، صص. 1-22.
همتی، م.؛ علویان، م. (1402). پیامد‌سنجی دولت پریبندال در ایران عصر پهلوی دوم. فصلنامه دولت‌پژوهی، 9(33)، صص. 165-193.
| ||
|
آمار تعداد مشاهده مقاله: 10,155 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 289 |
||