آمار
| تعداد نشریات | 54 |
| تعداد شمارهها | 2,564 |
| تعداد مقالات | 36,364 |
| تعداد مشاهده مقاله | 16,525,101 |
| تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 7,513,516 |
ظرفیتهای تمدنی انتظار سیاسی | ||
| علوم سیاسی | ||
| دوره 28، شماره 2 - شماره پیاپی 110، تیر 1404، صفحه 132-111 اصل مقاله (2.21 M) | ||
| نوع مقاله: مقاله پژوهشی | ||
| شناسه دیجیتال (DOI): 10.22081/psq.2025.71708.2991 | ||
| نویسنده | ||
| مصطفی رضایی* | ||
| سطح چهار حوزۀ علمیه قم، قم، ایران | ||
| تاریخ دریافت: 08 اردیبهشت 1404، تاریخ بازنگری: 09 اردیبهشت 1404، تاریخ پذیرش: 03 خرداد 1404 | ||
| چکیده | ||
| اندیشۀ مهدویت و مفهوم «انتظار» در گفتمان شیعی، همواره دارای ظرفیتهای بالقوه برای کنشگری اجتماعی و سیاسی بوده است؛ با این حال غلبۀ خوانشهای فردی، غیرسیاسی و منفعلانه از انتظار، این مفهوم متعالی را به امری انتزاعی و حداقلی تقلیل داده است. انقلاب اسلامی ایران با محوریتبخشی به نگاه تمدنی و فعالانه به انتظار، نقطۀ عطفی در تحول معنایی این مفهوم ایجاد کرد و آن را از یک حالت ذهنی به یک حقیقت فعال، پویا و هدفمند ارتقا داد. این مقاله با این پیشفرض که «انتظار سیاسی» حقیقتی تمدنی و فرایندی دارد، به این پرسش اصلی میپردازد که ظرفیتهای تمدنی این نوع انتظار چیست و چگونه میتوان این ظرفیتها را برای رساندن انقلاب اسلامی به آرمانهای جهانی خود، یعنی زمینهسازی برای ظهور فعال کرد؟ این پژوهش با روشی توصیفی- تحلیلی و با الهام از یک نظریۀ سهگانه برای تکامل تمدنها، استدلال میکند که ظرفیتهای تمدنی انتظار سیاسی را میتوان در سه مرحلۀ طولی و بههمپیوستۀ «طراحی تمدنی»، «فراگیرسازی تمدنی» و «مقاومسازی تمدنی» شناسایی، تبیین و ارزیابی کرد: ۱. مرحلۀ طراحی تمدنی: در این مرحله، انتظار سیاسی از یک رویکرد حداقلی و محدود به نهادهای فرهنگی، به یک «رویکرد حداکثری» و فراگیر در تمامی ساختارهای حکمرانی و اجتماعی عبور میکند. این ظرفیت، انتظار را نه یک امر فردی یا وظیفۀ یک نهاد خاص، بلکه یک حقیقت تمدنی میداند که باید در تمامی شئون ادارۀ جامعه، از اقتصاد و سیاست تا امنیت و فرهنگ نفوذ کند و آنها را در راستای آرمان ظهور همسو سازد. در این نگاه، «انقلاب اسلامی» به عنوان کانون مرکزی و محور شکلگیری تمدن مهدوی شناخته میشود و هرگونه فعالیت در راستای مهدویت، باید در پیوند با این وجود عینی و جریانساز تعریف گردد؛ همچنین این مرحله بر «نگاه فرایندی» به انتظار تأکید دارد؛ بدین معنا که انتظار یک حالت ایستا نیست، بلکه حرکتی پویا و تدریجی برای تربیت انسانها و جوامع است تا به تکاملی متناسب با مقدمات ظهور دست یابند. ۲. مرحله فراگیرسازی تمدنی: این ظرفیت ناظر بر گذار انتظار سیاسی از محدودههای داخلی و ملّی به مقیاس جهانی است. «وحدت و مشارکت مردمی» نقشی راهبردی در این مرحله ایفا میکنند؛ زیرا بدون اقبال عمومی و آمادگی ملتها، تحقّق یک آرمان جهانی ناممکن است. این نگاه بر خلاف برداشتهای سطحی که ظهور را یک اصلاح دفعی میدانند، آن را سرآغاز یک جهاد گسترده برای بهسامانرساندن جهان میداند که نیازمند مشارکت فعالانۀ انسانهای آگاه و آماده است. این ظرفیت، انتظار را از یک مفهوم محدود به مرزهای مکانی و زمانی، به یک «حقیقت فراملّی» و یک «مسئولیت جهانی» بدل میکند که هدف آن، صدور نرم و فرهنگی انقلاب و ایجاد بسترهای تمدنی برای پذیرش ولایت امام در مقیاس جهانی است. ۳. مرحله مقاومسازی تمدنی: انتظار سیاسی در یک فضای خلأ شکل نمیگیرد؛ بلکه در جهانی تعریف میشود که در آن، تمدن رقیب (تمدن مادیگرا و سلطهمحور غرب) حضور فعال دارد. این ظرفیت، به معنای «مواجهه با بدیلهای تمدنی» و تعریف هویت خود در تضاد با آنهاست. انتظار سیاسی نمیتواند با سیاست غربی جمع شود و هر نوع گفتمان بیطرفانه، به معنای کمک به تمدن رقیب است. در این مرحله، «مقاومت» به عنوان یک راهبرد تمدنی و نه یک فعالیت مقطعی، با انتظار سیاسی گره میخورد. این مقاومت، با تکیه بر آرمان ظهور و با الهام از انقلاب اسلامی، از مرزهای ملیتگرایی عبور میکند و به یک «امّت فراگیر» با راهبردی واحد بدل میشود که هدف آن، ایجاد توازنی جدید در برابر تمدن غرب و آمادهسازی جهان برای عصر ظهور است. درنهایت مقاله نتیجه میگیرد که یکی از چالشهای اساسی انقلاب اسلامی، نبود یک نگرۀ تمدنی منسجم به ظهور و انتظار است. شناخت و فعالسازی این ظرفیتهای سهگانه، میتواند انتظار را از حاشیه به متن گفتمان انقلاب منتقل کند و مسیر تحقق اهداف تمدنی آن را هموار سازد. | ||
| کلیدواژهها | ||
| انتظار؛ تمدن؛ انتظار سیاسی؛ انقلاب اسلامی؛ مهدویت؛ مقاومت | ||
| عنوان مقاله [English] | ||
| Civilizational Capacities of Political Awaiting | ||
| نویسندگان [English] | ||
| Mostafa Rezaei | ||
| Level-Four, Seminary of Qom, Qom, Iran | ||
| چکیده [English] | ||
| The doctrine of Mahdism and the concept of “awaiting” (intiẓār) in Shia discourse have always carried profound potential for social and political agency. Yet the dominance of individualistic, apolitical, and passive interpretations has long reduced this sublime notion to an abstract and diminished state. The Islamic Revolution of Iran, by centering a civilizational and activist vision of awaiting, marked a historic turning point. It transformed the concept from a mere state of mind into a living, dynamic, and purposeful force. This article proceeds from the premise that political awaiting is a civilizational truth and an unfolding process. It addresses the central question: What are the civilizational capacities of this active awaiting, and how can they be mobilized to advance the Islamic Revolution toward its global mission: preparing the ground for the Promised Savior’s appearance? This study, employing a descriptive-analytical method and drawing inspiration from a tripartite theory of civilizational evolution, argues that the civilizational capacities of political awaiting can be identified, explicated, and evaluated across three interconnected longitudinal stages: civilizational design civilizational diffusion civilizational resilience. Stage of Civilizational Design: In this phase, political awaiting transitions from a minimalist approach confined to cultural institutions to a maximalist and comprehensive paradigm permeating all structures of governance and society. This capacity reconceives awaiting not as an individual duty or the mandate of a single institution, but as a civilizational reality that must infuse every sphere of societal management—from economy and politics to security and culture—aligning them toward the ideal of the Appearance (ẓuḥur). In this perspective, the Islamic Revolution is recognized as the central nucleus and axis for the formation of Mahdavi civilization. All Mahdism-oriented endeavors must be defined in organic linkage with this tangible, transformative reality. Furthermore, this stage emphasizes a process-oriented view of awaiting: it is not a static condition but a dynamic, incremental movement aimed at nurturing individuals and societies toward evolutionary maturity commensurate with the prerequisites of the Appearance. Stage of Civilizational Diffusion: This capacity concerns the expansion of political awaiting from domestic and national confines to a global scale. Unity and popular participation play a strategic role in this phase; without public embrace and the readiness of nations, the realization of a global ideal remains impossible. In contrast to superficial interpretations that view the Appearance as a sudden reformation, this perspective regards it as the launch of a vast jihad to bring order to the world—a mission requiring the active engagement of enlightened and prepared individuals. This capacity transforms awaiting from a concept bounded by spatial or temporal limits into a transnational truth and a global responsibility. Its aim is the soft, cultural export of the Revolution and the creation of civilizational foundations for the universal acceptance of the Imam’s authority. Stage of Civilizational Resilience: Political awaiting does not emerge in a vacuum; it is defined within a world actively dominated by a rival civilization—the materialist, hegemony-driven West. This capacity entails confronting civilizational alternatives and forging self-identity in opposition to them. Political awaiting cannot coexist with Western policy; any discourse of neutrality effectively aids the rival civilization. In this phase, resistance becomes a civilizational strategy, not a transient tactic, and is inextricably linked to political awaiting. Drawing on the ideal of the Appearance and inspired by the Islamic Revolution, this resistance transcends nationalist boundaries to form a transnational ummah united under a singular strategy. Its objective is to establish a new global balance against Western civilization and to prepare the world for the era of the Appearance. Finally, the article concludes that one of the core challenges facing the Islamic Revolution is the absence of a coherent civilizational paradigm for the Appearance and awaiting. Recognizing and activating these threefold capacities can shift awaiting from the margins to the mainstream of revolutionary discourse, thereby paving the way for the realization of its civilizational objectives. | ||
| کلیدواژهها [English] | ||
| Awaiting (intiẓār), civilization, political awaiting, Islamic Revolution, Mahdism, resistance | ||
| مراجع | ||
|
قرآن کریم.
اسپوزیتو، ج.ا. (1388). انقلاب ایران و بازتاب جهانی آن. تهران: مرکز بازشناسی اسلام و ایران (انتشارات باز).
بلک، آ. (1385). تاریخ اندیشه سیاسی اسلام (از عصر پیامبر تا امروز). تهران: اطلاعات.
جرجیس، فواز ای.(1382) آمریکا و اسلام سیاسی. تهران: پژوهشکدۀ مطالعات راهبردی.
خامنهای، س.ع. (20/6/1388). بیانات در خطبه نماز جمعه تهران. قابل دسترس در:
https://farsi.khamenei.ir/newspart-index?tid=1687&p=2
خامنهای، س.ع. (25/1/1385). بیانات در سومین کنفرانس بینالمللی قدس. قابل دسترس در:
https://farsi.khamenei.ir/news-content?id=1371
خامنهای، س.ع. (26/9/1382) بیانات در دیدار استادان و دانشجویان قزوین. قابل دسترس در:
https://farsi.khamenei.ir/speech-content?id=36946#7
خامنهای، س.ع. (3/8/1389). بیانات در دیدار طلاب غیرایرانی حوزۀ علمیه قم. قابل دسترس در:
https://farsi.khamenei.ir/newspart-index?tid=1647
خامنهای، س.ع. (7/3/1397). بیانات در دیدار جمعی از دانشجویان. قابل دسترس در:
https://farsi.khamenei.ir/newspart-print?id=39710&nt=2&year=1397
خمینی، س.ر.ا. (1380). تفسیر سورۀ حمد. تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی.
خمینی، س.ر.ا. (1388). ولایت فقیه. تهران: مؤسسۀ تنظیم و نشر آثار امام خمینی.
خمینی، س.ر.ا. (1389). صحیفه امام. (ج.21، 18). تهران: مرکز حفظ و نشر آثار امام خمینی.
دى لى، ر. (1376). انقلاب اسلامى و اصالت. حضور، 9(22).
روا، ا. (1378). تجربه اسلام سیاسى. تهران: نشر بینالمللی الهدی.
صدر، س.م. ب. (1388). انقلاب مهدی و پندارها. تهران: نشر فرهنگ اسلامی.
صدر، س.م.ب. (1417ق). بحث حول المهدی. قم: الغدیر.
صدوق، ا.ب. (1387). کمال الدین وتمام النّعمه. (ج.1). قم: جمکران.
فولر، گ. (1373). قبله عالم (ژئوپلیتیک ایران). تهران: نشر مرکز.
مطهری، م. (1386). قیام و انقلاب مهدی از دیدگاه فلسفه تاریخ. تهران: صدرا.
نیکلسون، ر. (1389). پیروزی بدون جنگ. تهران: اطلاعات.
هانتینگتون، س. (1378). برخورد تمدنها و بازسازی نظم جهانی. تهران: دفتر پژوهشهای فرهنگی. | ||
|
آمار تعداد مشاهده مقاله: 410 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 58 |
||