
تعداد نشریات | 54 |
تعداد شمارهها | 2,478 |
تعداد مقالات | 35,337 |
تعداد مشاهده مقاله | 14,342,317 |
تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 6,424,044 |
بررسی مبانی کلامی ولایت فقیه با تأکید بر آراء امام خمینی و آیتالله جوادی آملی | ||
فصلنامه علمی پژوهشی آیین حکمت | ||
دوره 16، شماره 4 - شماره پیاپی 62، دی 1403، صفحه 96-79 اصل مقاله (1.64 M) | ||
نوع مقاله: مقاله پژوهشی | ||
شناسه دیجیتال (DOI): 10.22081/pwq.2025.22872.48 | ||
نویسنده | ||
احسان کرمی چمه* | ||
دانشجوی دکتری، گروه کلام اسلامی، دانشگاه تبریز، تبریز، ایران. | ||
تاریخ دریافت: 18 اردیبهشت 1394، تاریخ بازنگری: 10 تیر 1394، تاریخ پذیرش: 02 خرداد 1404 | ||
چکیده | ||
در عصر غیبت، نظریه ولایت فقیه یکی از مهمترین بنیانهای حکومتی در اندیشه شیعی محسوب میشود. این نظریه، علاوه بر ریشههای فقهی، از مبانی مستحکم کلامی برخوردار است که آن را به الگویی منحصربهفرد در نظام سیاسی اسلامی تبدیل میکند. بر این اساس، پژوهش حاضر با طرح این پرسش بنیادین که «مبانی کلامی ولایت فقیه در عصر غیبت چگونه قابل تبیین است؟»، درصدد ارائه چارچوب نظری دقیقتری از این مفهوم میباشد. روش تحقیق مبتنیبر رویکرد کیفی بوده و دادهها از طریق سندپژوهی گردآوری شده و با تمرکز بر نظام اعتقادی امام خمینی و آیتالله جوادی آملی مورد بررسی قرار گرفتهاند. یافتههای پژوهش نشان میدهند که ولایت فقیه بر اصول کلامی مستحکمی نظیر انسانشناسی، هستیشناسی و غایتمندی استوار است. این اصول در اندیشه امام خمینی و آیتالله جوادی آملی نقشی تعیینکننده در تبیین ولایت فقیه ایفا میکنند. امام خمینی در تحلیل انسانشناسی شیعی، بر دو بُعد مادی و معنوی انسان تأکید کرده و هدایت جامعه بهسوی کمال را ضرورتی دینی دانسته است. بر این اساس، ولایت فقیه نهتنها امری اجرایی، بلکه تکلیفی الهی برای تداوم هدایت جامعه در مسیر الهی محسوب میشود. آیتالله جوادیآملی نیز با تکیه بر هستیشناسی شیعی، حاکمیت الهی را اصل بنیادین در نظام سیاسی اسلام میداند و بر نقش ولایت فقیه در تحقق این نظام تأکید دارد. بررسی دیدگاههای این دو اندیشمند نشان میدهد که نظریه ولایت فقیه، علاوه بر استدلالهای فقهی، بر یک بنیان استوار کلامی نیز تکیه دارد. تبیین مبانی کلامی این نظریه، نهتنها موجب تحکیم نظریه سیاسی شیعه میشود، بلکه به فهم جامعتری از ضرورت و جایگاه آن در عصر غیبت یاری میرساند. افزونبر این، تحلیل پیوند میان دین و سیاست در نظام اسلامی، نشاندهنده تأثیر عمیق مبانی اعتقادی بر ساختار ولایت فقیه است. | ||
کلیدواژهها | ||
ولایت فقیه؛ مبانی کلامی؛ امام خمینی؛ آیتالله جوادی آملی؛ ولی فقیه؛ دین؛ عصر غیبت | ||
عنوان مقاله [English] | ||
An Examination of the Theological Foundations of Wilayat Faqih with Emphasis on the Views of Imam Khomeini and Ayatollah Javadi Amoli | ||
نویسندگان [English] | ||
Ehsan Karami Chemeh | ||
PhD., Student, Department of Islamic Theology, University of Tabriz, Tabriz, Iran | ||
چکیده [English] | ||
During the era of occultation (ghaybah), the theory of Wilayat Faqih (Guardianship of the Jurist) is considered one of the most significant governmental foundations in Shi’a thought. In addition to its jurisprudential roots, this theory possesses robust theological (kalami) foundations, rendering it a unique model within the Islamic political system. Accordingly, the present study seeks to provide a more precise theoretical framework for this concept by addressing the fundamental question: “How can the theological foundations of Wilayat Faqih in the era of occultation be explained?” The research methodology is qualitative, with data collected through document analysis, focusing on the doctrinal systems of Imam Khomeini and Ayatollah Javadi Amoli. The findings indicate that Wilayat Faqih is grounded in firm theological principles such as anthropology (ensan-shenasi), ontology (hasti-shenasi), and teleology (ghayatmandi). These principles play a decisive role in explicating Wilayat Faqih in the thought of Imam Khomeini and Ayatollah Javadi Amoli. Imam Khomeini, in his analysis of Shi’a anthropology, emphasizes the dual material and spiritual dimensions of human beings, considering the guidance of society toward perfection (kamal) a religious necessity. Consequently, Wilayat Faqih is not merely an executive matter but a divine obligation (taklif ilahi) ensuring the continuity of societal guidance along the divine path. Ayatollah Javadi Amoli, relying on Shi’a ontology, regards divine sovereignty (hakimiyyat ilahi) as the fundamental principle of the Islamic political system and underscores the role of Wilayat Faqih in its realization. An examination of these two thinkers’ perspectives demonstrates that the theory of Wilayat Faqih is supported not only by jurisprudential arguments but also by a solid theological foundation. Elucidating the theological underpinnings of this theory not only reinforces Shi’a political thought but also facilitates a more comprehensive understanding of its necessity and position in the era of occultation. Furthermore, analyzing the connection between religion (din) and politics (siyasat) in the Islamic system reveals the profound influence of doctrinal foundations on the structure of Wilayat Faqih. | ||
کلیدواژهها [English] | ||
Wilayat Faqih (Guardianship of the Jurist), theological foundations, Imam Khomeini, Ayatollah Javadi Amoli, Wali Faqih, religion, era of occultation (‘asr ghaybah) | ||
مراجع | ||
قرآن کریم.
آل بحرالعلوم، سید محمد (1362). بلغة الفقیه. تهران: مکتبه الصادق، ج3.
بازرگان، مهدی (1377). آخرت و خدا هدف بعثت انبیاء. تهران: رسا.
جوادی آملی، عبدالله (1368). پیرامون وحی و رهبری. قم: الزهرا.
جوادی آملی، عبدالله (1375). ولایت فقیه رهبری در اسلام. تهران: نشر رجاء.
جوادی آملی، عبدالله (1377). عرفان و حماسه. قم: اسراء.
جوادی آملی، عبدالله (1378). ولایت فقیه ولایت فقاهت و عدالت. قم: مرکز نشر اسراء.
جوهری، أبونصر (1407ق). الصحاح تاج اللغه و صحاح العربیه. بیروت: دارالعلم للملایین، ج6.
حلّى، جمالالدین (1417ق). کشف المراد فى شرح تجرید الاعتقاد. تحقیق حسن حسنزاده آملی. قم: مؤسسه نشر اسلامی.
خمینی، سید روحالله (1372). کلمات قصار، پند و حکمت. تهران: مؤسسه نشر آثار امام خمینی.
خمینی، سید روحالله (1376). ولایت فقیه (حکومت اسلامی). تهران: مؤسسه نشر آثار امام خمینی.
خمینی، سید روحالله (1379). صحیفه نور. تهران: مؤسسه نشر آثار امام خمینی، ج10، 4، 13، 21.
خمینی، سید روحالله (1415ق). کتاب البیع. قم: مؤسسه نشر اسلامی، ج1-2.
راغب اصفهانی، ابیالقاسم (1404ق). المفردات فی غریب القرآن. لبنان: دارالمعرفه للطباعه والنشر.
سبحانی، جعفر (1418ق). محاضرات فی الالهیات. محقق علی ربانیگلپایگانی. قم: مؤسسه امام صادق(ع).
سروش، عبدالکریم (1376). مدارا و مدیریت. تهران: موسسه فرهنگی صراط.
شبخیز، محمدرضا (1393). اصول فقه دانشگاهی. تهران: انتشارات کتاب آوا.
صافی گلپایگـانی، لطفالله (1415ق). ضرورة الوجـود الحکومة او ولایة الفقهـاء فی العصر الغیبه. قم: دارالقرآن الکریم. طوسی، محمدبنالحسن (1358). تمهید الاصول. ترجمه عبدالحسن مشکوۀالدینی. تهران: انتشارات انجمن حکمت و فلسفه ایران.
طوسی، محمدبنالحسن (1394ق). تلخیص الشافی. تحقیق: سیدحسن بحرالعلوم. قم: انتشارات محبین، ج1.
علم الهدی، سید مرتضی (1411ق). الذخیره فی علم کلام. قم: مؤسسه نشر الاسلامیه، ج1.
فیاض لاهیجی، عبدالرزاق (1372ق). گوهر مراد. تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
فیومی، احمدبن محمد (1414ق). المصباح المنیر فی غریب الشرح الکبیر للرافعی. قم: دار الهجره.
کلینی، محمدبن یعقوب (1388ق). اصول فی الکافی. تهران: دارالکتب الاسلامیه، ج1.
مجلسی، محمدباقر (1404ق). بحار الانوار. بیروت: مؤسسة الوفاء، ج23، 68.
محقق حلّی، جعفربن حسن (1409ق). شرایع الاسلام. تحقیق سید صادق شیرازی. تهران: انتشارات استقلال، ج1.
مصباح یزدی، محمدتقی (1377). پرسشها و پاسخها. قم: مؤسسه امام خمینی.
مطهری، مرتضی (1374). مجموعه آثار. تهران: انتشارات صدرا، چاپ چهارم، ج3.
معرفت، محمدهادی (1377). ولایت فقیه. قم: مؤسسه فرهنگی انتشاراتی التمهید.
معین، محمد (1357). فرهنگ معین. تهران: امیرکبیر، ج4.
میرزایی، نجفعلی (1388). فرهنگ اصطلاحات معاصر. تهران: انتشارات فرهنگ معاصر. | ||
آمار تعداد مشاهده مقاله: 6 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 2 |