آمار

تعداد نشریات54
تعداد شماره‌ها2,513
تعداد مقالات35,681
تعداد مشاهده مقاله14,942,589
تعداد دریافت فایل اصل مقاله6,737,271
داورپناه مقدم, سجاد. (1404). بازشناسی حکم ازدواج با بستگان نسبی در فقه اهل‌سنت. اسلام و مطالعات اجتماعی, 11(1), 159-192. doi: 10.22034/jrj.2025.70029.2879
سجاد داورپناه مقدم. "بازشناسی حکم ازدواج با بستگان نسبی در فقه اهل‌سنت". اسلام و مطالعات اجتماعی, 11, 1, 1404, 159-192. doi: 10.22034/jrj.2025.70029.2879
داورپناه مقدم, سجاد. (1404). 'بازشناسی حکم ازدواج با بستگان نسبی در فقه اهل‌سنت', اسلام و مطالعات اجتماعی, 11(1), pp. 159-192. doi: 10.22034/jrj.2025.70029.2879
داورپناه مقدم, سجاد. بازشناسی حکم ازدواج با بستگان نسبی در فقه اهل‌سنت. اسلام و مطالعات اجتماعی, 1404; 11(1): 159-192. doi: 10.22034/jrj.2025.70029.2879

بازشناسی حکم ازدواج با بستگان نسبی در فقه اهل‌سنت

جستارهای فقهی و اصولی
مقاله 6، دوره 11، شماره 1 - شماره پیاپی 38، خرداد 1404، صفحه 159-192    اصل مقاله (864.33 K)
نوع مقاله: پژوهشی (داوری عادی)
شناسه دیجیتال (DOI): 10.22034/jrj.2025.70029.2879
نویسنده
سجاد داورپناه مقدم*
استادیار گروه فقه و مبانی حقوق اسلامی، دانشکده الهیات، دانشگاه حکیم سبزواری، سبزوار، ایران.
تاریخ دریافت: 18 مهر 1403،  تاریخ بازنگری: 11 بهمن 1403،  تاریخ پذیرش: 13 بهمن 1403 
چکیده
مشهور فقیهان اهل سنت ازدواج با بستگان نسبی را مرجوح دانسته و حکم به کراهت آن داده‌اند. این دیدگاه برخلاف نظر رایج در فقه امامیه است که بر این نوع ازدواج تأکید دارد. فقیهان اهل سنت و علامه حلی استدلال خود را بر اساس روایاتی بنا کرده ­اند که ظاهراً به پیامبرص نسبت داده می‌شود. آنان دلیل کراهت این نوع ازدواج را به عباراتی روایات‌گونه نسبت می‌دهند که در ظاهر از پیامبر ص و خلیفۀ دوم آمده‌اند و نهی از ازدواج با بستگان نسبی را به خاطر ضعف جسمانی و ذهنی کودکان حاصل از چنین ازدواج‌هایی بیان می‌کنند. با پژوهشی که در سند و دلالت این روایات انجام شده است، مشخص گردید که این عبارات تنها بازتابی از باورهای عامیانه و دیدگاه خلیفۀ دوم هستند که در طول زمان به پیامبر w نسبت داده شده‌ و نمی‌توانند استناد علمی داشته باشند.
کلیدواژه‌ها
نکاح؛ اقارب؛ بستگان نسبی
عنوان مقاله [English]
A Feasibility Study of Recovering Damages Exceeding Dīyah Through Financial Taʿzīr of the Offender
نویسندگان [English]
Sajjad Davarpanah moqaddam
Assistant Professor, Department of Jurisprudence and Fundamentals of Islamic Law, Faculty of Theology, Hakim Sabzevari University, Sabzevar, Iran.
چکیده [English]
Dīyah (blood money) constitutes an established ruling in Islamic law, payable to victims or their heirs in cases of unintentional harm. Since its incorporation into Iran’s post-revolution legal system, a key jurisprudential debate has concerned compensation for damages exceeding the fixed dīyah amount. This study examines the legitimacy of recovering such excess damages through financial taʿzīr (discretionary punishment) imposed on offenders. 
Through descriptive-analytical methodology, this research reveals significant weaknesses in both the evidentiary basis (sanadī) and interpretive validity of narrations used to justify financial taʿzīr in such cases. The principle of al-taʿzīr bimā yarāh al-ḥākim (discretionary punishment at the judge’s discretion) proves thematically inapplicable to this context. 
Four substantive arguments support the impermissibility position: 
1) The fixed, non-negotiable nature of dīyah under Islamic law 
2) The prohibition against double punishment 
3) The principle of non-authority (ʻadam al-wilāyah) over offenders 
4) The principle of innocence (birāʼah) absent contradictory evidence 
Given the strength of these arguments, the study concludes that adjusting dīyah values to reflect real economic worth – supported by public or community institutions – represents the only shariʿah-compliant solution for adequate victim compensation, rather than imposing additional financial taʿzīr on offenders.
کلیدواژه‌ها [English]
Excess Damages, Dīyah؛ Victim Compensation, Offender Liability, Financial Taʿzīr
اصل مقاله

به PDF مراجعه نمایید.

مراجع
*قرآن مجید (ترجمۀ الهی قمشه­ای)

  1. ابن السکیت، ابو یوسوف یعقوب بن اسحاق. (1423ق). اصلاح المنطق. دار الإحیاء التراث العربی.
  2. ابن الملقن، سراج الدین أبو حفص عمر بن علی بن أحمد الشافعی المصری. (1425ق). البدر المنیر فی تخریج الأحادیث والأثار الواقعة فی الشرح الکبیر. الریاض: دار الهجرة للنشر والتوزیع.
  3. ابن بابویه، محمد بن علی. (1363). من لا یحضره الفقیه. چاپ دوم، قم: جماعة المدرسین فی الحوزة العلمیة بقم مؤسسة النشر الإسلامی.
  4. ابن براج، عبدالعزیز بن نحریر. (1406ق). المهذب. قم: مؤسسة النشر الإسلامی.
  5. ابن سیرین، محمد. (1359ق). تفسیر الاحلام. بی‌جا: شرکة مکتبة و مطبعة مصطفی البابی حلبی و اولاده.
  6. ابن شجری. (1413ق). امالی ابن الشجری. قاهره: مکتبة الخانجی.
  7. ابن فارس، احمد بن فارس بن زکریا. (1399ق). معجم مقاییس اللغه. بی‌جا: دار الفکر.
  8. ابن فهد حلی، احمد بن محمد. (1407ق). المهذب البارع فی شرح المختصر النافع. قم: مؤسسة النشر الإسلامی.
  9. ابن قتیبه، ابو محمد عبدالله بن مسلم الدینوری. (1391ق). غریب الحدیث. بغداد: مطبعة العانی.
  10. ابن منظور، محمد بن مکر بن علی. (1414ق). لسان العرب. چاپ سوم، بیروت: دار صادر.
  11. ابو داوود، سلیمان بن اشعث. (1323ق). سنن ابی داوود(ط دهلی). هند: المطبعة الانصاریة بدهلی.
  12. ابو زهره، محمد بن أحمد بن مصطفى بن أحمد. (بی‌تا). زهرة التفاسیر. بی‌جا: الدار الفکر العربی.
  13. ابو منصور، محدبن احمد بن الأزهری. (2001م). تهذیب اللغة. بیروت: دار إحیاء التراث العربی.
  14. ابو هلال، حسن بن عبدالله بن سهل بن سعید بن یحیی مهران العسکری. (بی‌تا). جمهرة الامثال. بیروت: دارالفکر.
  15. ابوالمعالی، عبد الملک بن عبد الله بن یوسف الجوینی. (1428ق). نهایة المطلب فی درایة المذهب. بی‌جا: دارالمنهاج.
  16. الأسنوی، مال الدّین عبد الرَّحِیم. (1430ق). المهمات فی شرح الروضة و الرافعی. بیروت: دار ابن حزم.
  17. الألبانی، محمد ناصر الدین بن الحاج نوح. (1412ق). سلسله الحادیث الضعیفة و موضوعتها و اثرها السیی فی الامه. ریاض: مکتبة المعارف.
  18. انصاری، قدرت الله. (1429ق). موسوعة أحکام الأطفال و أدلتها. قم: مرکز فقهی ائمۀ اطهار:.
  19. الأنصاری، زکریا بن محمد بن زکریا. (بی‌تا). أسنى المطالب فی شرح روض الطالب. بی‌جا: دار الکتاب الإسلامی.
  20. بحرانی، یوسف بن احمد. (1363). الحدائق الناضرة فی أحکام العترة الطاهرة. قم: مؤسسة النشر الإسلامی.
  21. البغوی، الإمام أبی محمد الحسین بن مسعود بن محمد بن الفراء. (1418ق). التهذیب فی الفقه الشافعی. بیروت: محمد علی بیضون.
  22. البهوتى، منصور بن یونس بن إدریس. (بی‌تا). کشاف القناع عن الإقناع. بیروت: دار الکتب العلمیة.
  23. جاحظ، عمر بن بحر بن محبوب الکنانی بالولاء. (1423ق). البیان و التبیین. بیروت: دار و مکتبة الهلال.
  24. جسر، حسین‌ بن‌ محمد. (1970م). الحصون الحمیدیه للمحافظة علی العقائد الاسلامیه. اندونسیا: مکتبة محمد بن أحمد نبهان
  25. جوهری، ابو نصر اسماعیل بن حماد. (1407ق). الصحاح تاج اللغة و صحاح العربیة. بیروت: دار العلم للملایین.
  26. حلی، حسن بن یوسف (علامه حلی). (بی‌تا). تذکرة الفقهاء (ط القدیمة: الإجارة إلی النکاح). تهران: مکتبة المرتضویة.
  27. الحمدان، احمد بن عبدالعزیز السلیمان. (بی‌تا). دلیل مکتبة المراة المسلمة. بی‌جا: الکتاب منشور علی موقع وزارة الأوقاف السعودیه بدون بیانات.
  28. حوی، سعید. (1424ق). الأساس فی التفسیر المؤلف. چاپ ششم، قاهره: دار السلام.
  29. داماد افندی، عبد الرحمن بن محمد بن سلیمان. (1328ق). مجمع الأنهر فی شرح ملتقی الأبحر. بیروت: دار إحیاء التراث العربی.
  30. دروزه، محمد عزت. (1383ق). التفسیر الحدیث. قاهره: دار إحیاء الکتب العربیة.
  31. رافعی قزوینی، ابوالقاسم عبدالکریم بن محمد بن عبدالکریم. (1417ق). العزیز شرح الوجیز. بیروت: دارالکتاب العلمیه.
  32. رضا، محمد رشید بن علی. (1990م). تفسیر المنار. بی‌جا: الهیئة المصریة العامة للکتاب.
  33. روحانی، محمد صادق. (1435ق). فقه الصادق. چاپ پنجم، قم: آیین دانش.
  34. ریان، احمد علی طه. (بی‌تا). فقه الاسرة. بی‌جا: بی‌نا.
  35. الزحیلی، وهبة بن مصطفی. (بی‌تا). الفقه الاسلامی و ادلته للزحیلی. چاپ چهارم، دمشق: دارالفکر.
  36. الزحیلی، وهبة بن مصطفى. (1422ق). التفسیر الوسیط للزحیلی. دمشق: دار الفکر.
  37. السبکی، تاج الدین عبدالوهاب تقیی الدین. (1413ق). طبقات الشافعیه الکبری للسبکی. چاپ دوم، بی‌جا: هجر للطبعة والنشر و التوزیع.
  38. السدیس، محمد بن عبدالعزیز. (1425ق). مقدمات النکاح. بی‌جا: الجامعة الاسلامیة بالمدینة المنورة.
  39. سیفی، علی‌اکبر. (بی‌تا). دلیل تحریر الوسیلة (النکاح). قم: مؤسسة تنظیم و نشر آثار الإمام الخمینی1.
  40. السیوطی الرحیبانى، مصطفى بن سعد بن عبده. (1415ق). مطالب أولى النهى فی شرح غایة المنتهى. چاپ دوم، بی‌جا: المکتب الإسلامی
  41. شبیری زنجانی، موسی. (بی‌تا). کتاب نکاح. قم: مؤسسۀ پژوهشی رای‌ پرداز.
  42. الشعراوی، محمد متولی. (1997م). تفسیر الشعراوی. بی‌جا: مطابع اخبار الیوم.
  43. الشوکانی، محمد بن علی بن محمد. (1413ق). نیل اوطار. مصر: دارالحدیث.
  44. صادقی تهرانی، محمد. (1406ق). الفرقان فی تفسیر القرآن بالقرآن و السنة. چاپ دوم، بیروت: مؤسسة الأعلمی للمطبوعات.
  45. طباطبایی، محمد حسین. (1352). المیزان فی تفسیر القرآن. چاپ سوم، لبنان: مؤسسة الأعلمی للمطبوعات.
  46. طبرسی، فضل بن حسن. (1408ق). مجمع البیان. چاپ دوم، بیروت: دار المعرفة.
  47. الطریفی، عبد العزیز بن مرزوق. (1438ق). التفسیر و البیان لاحکام القرآن. ریاض: مکتبة دار المنهاج للنشر والتوزیع بالریاض.
  48. طنطاوی، محمد سید. (1997م). التفسیر الوسیط للقرآن الکریم. قاهره: دار نهضة مصر للطباعة والنشر والتوزیع.
  49. طوسی، محمد بن حسن. (1400ق). النهایة فی مجرد الفقه و الفتاوی. چاپ دوم، بیروت: دار الکتاب العربی.
  50. طوسی، محمد بن حسن. (بی‌تا). التبیان فی تفسیر القرآن. بیروت: دار إحیاء التراث العربی.
  51. عاملی جزینی، محمد بن مکی. (1430ق). موسوعة الشهید الأول. قم: مکتب الاعلام الاسلامی فی الحوزة العلمیة.
  52. عاملی، زین‌‌الدین بن علی (شهید ثانی). (بی‌تا). الروضة البهیة فی شرح اللمعة الدمشقیة (2جلدی). بی‌جا: بی‌نا.
  53. عفانة، حسام الدین بن موسى محمد بن عفانة. (1427ق). فتاوی یسألونک. فلسطین: مکتبة دندیس.
  54. علاء‎الدین کاشانی، ابوبکر بن مسعود. (بی‌تا). بدایع الصناع فی ترتیب الشرایع. بیروت: دارالفکر.
  55. علم الهدی، علی بن حسین. (1417ق). مسائل الناصریات. تهران: رابطة الثقافة و العلاقات الاسلامیة.
  56. الغزالی الطوسی، محمد بن محمد. (بی‌تا). احیاء علوم الدین. بیروت: دارالمعرفة.
  57. فاضل مقداد، مقداد بن عبد الله. (1361). نضد القواعد الفقهیة علی مذهب الإمامیة. قم: کتابخانۀ عمومی حضرت آیت الله العظمی مرعشی نجفی;.
  58. فخر الدین الزیلعی، عثمان بن علی بن محجن البارعی. (1313ق). تبیین الحقائق شرح کنز الدقائق وحاشیة الشِّلْبِیِّ. قاهره: المطبعة الکبرى الأمیریة.
  59. فخر رازی، محمد بن عمر. (1420ق). التفسیر الکبیر (مفاتیح الغیب). چاپ سوم، لبنان: دار إحیاء التراث العربی.
  60. فیض کاشانی، محمد بن شاه مرتضی. (1373). تفسیر الصافی. چاپ دوم، تهران: مکتبة الصدر.
  61. قرطبی، ابو عبد الله، محمد بن أحمد الأنصاری. (1384ق). الجامع لأحکام القرآن. چاپ دوم، قاهره: دار الکتب المصریة.
  62. قمی، علی بن ابراهیم. (1404ق). تفسیر القمی. چاپ سوم، قم: دار الکتاب.
  63. قندیل، محمد عبدالطیف. (بی‌تا). فقه النکاح و الفرائض. بی‌جا: بی‌نا.
  64. القنوجی النجاری، صدیق بن حسن بن علی الحسین. (1412ق). فتحُ البیان فی مقاصد القرآن. بیروت: المَکتبة العصریَّة للطبَاعة و النّشْر.
  65. گلپایگانی، محمدرضا. (1371). هدایة العباد. قم: دار القرآن الکریم
  66. اللهیمید، سلیمان بن محمد. (1443ق). دروس فقهیه. کتاب إلکترونی بترقیم الشاملة.
  67. ماتریدی، محمد بن محمد. (1426ق). تأویلات اهل سنتة. بیروت: دار الکتب العلمیة.
  68. مازندرانی، محمدصالح بن احمد. (1342). شرح الکافی. تهران: المکتبة الاسلامیة للنشر و التوزیع.
  69. مجلسی، محمدباقر بن محمدتقی. (1403ق). بحار الانوار. بیروت: دار إحیاء التراث العربی.
  70. مجلسی، محمدتقی بن مقصودعلی. (1406ق). روضة المتقین فی شرح من لا یحضره الفقیه. چاپ دوم، ایران: بنیاد فرهنگ اسلامی کوشانپور.
  71. محسنی، محمد آصف. (1382). الفقه و مسائل طبیة. قم: بوستان کتاب قم.
  72. محقق کرکی، علی بن حسین. (1414ق). جامع المقاصد فی شرح القواعد. قم: مؤسسة آل البیت ع لإحیاء التراث.
  73. المدنی، محمد بن اسحاق بن یسار المطلبی. (1398ق). سیرۀ ابن اسحاق(کتاب السیر و المغازی). بیروت: دارالفکر.
  74. مراغی، اجمد بن مصطفی. (1365ق). تفسیر المراغی. بی‌جا: شرکة مکتبة و مطبعة مصطفی البابی حلبی و اولاده.
  75. مفید، محمد بن محمد. (1410ق). المقنعه. چاپ دوم، قم: مؤسسة النشر الإسلامی.
  76. مکارم شیرازی، ناصر. (1374).تفسیر نمونه. چاپ سی و دوم، تهران: دار الکتب الإسلامیة.
  77. مکارم شیرازی، ناصر. (1379). الامثل فی تفسیر کتاب الله المنزل. قم: مدرسة الإمام علی بن أبی طالب ع
  78. مکارم شیرازی، ناصر. (1385). الفتاوی الجدیدة. چاپ دوم، قم: مدرسة الإمام علی بن أبی طالب ع.
  79. نجفی، محمدحسن بن باقر. (1421ق). جواهر الکلام (ط الحدیثة). قم: مؤسسۀ دائرة المعارف فقه اسلامی بر مذهب اهل بیت ع.
  80. یزدی، محمد کاظم بن عبد العظیم. (1422ق). العروة الوثقی (لنکرانی). قم: مرکز فقه الأئمة الأطهار ع.
آمار
تعداد مشاهده مقاله: 239
تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 8


سامانه مدیریت نشریات علمی. قدرت گرفته از سیناوب