اقبالی, مسعود. (1404). اعتبارسنجی دیدگاه مفسران دربارۀ مفهوم واژۀ «لاتَنهَرهُما» در آیۀ 23 اسراء با رویکرد معناشناختی ساختگرا. اسلام و مطالعات اجتماعی, 30(114), 171-195. doi: 10.22081/jqr.2024.68880.3986
مسعود اقبالی. "اعتبارسنجی دیدگاه مفسران دربارۀ مفهوم واژۀ «لاتَنهَرهُما» در آیۀ 23 اسراء با رویکرد معناشناختی ساختگرا". اسلام و مطالعات اجتماعی, 30, 114, 1404, 171-195. doi: 10.22081/jqr.2024.68880.3986
اقبالی, مسعود. (1404). 'اعتبارسنجی دیدگاه مفسران دربارۀ مفهوم واژۀ «لاتَنهَرهُما» در آیۀ 23 اسراء با رویکرد معناشناختی ساختگرا', اسلام و مطالعات اجتماعی, 30(114), pp. 171-195. doi: 10.22081/jqr.2024.68880.3986
اقبالی, مسعود. اعتبارسنجی دیدگاه مفسران دربارۀ مفهوم واژۀ «لاتَنهَرهُما» در آیۀ 23 اسراء با رویکرد معناشناختی ساختگرا. اسلام و مطالعات اجتماعی, 1404; 30(114): 171-195. doi: 10.22081/jqr.2024.68880.3986
استادیار گروه علوم قرآن و تفسیر، دانشکده علوم قرآنی، دانشگاه علوم و معارف قرآن کریم کرمانشاه
تاریخ دریافت: 01 اردیبهشت 1403،
تاریخ بازنگری: 29 مهر 1403،
تاریخ پذیرش: 03 آبان 1403
چکیده
تأمل و تعمق در مضمون آیات (24-23) سورۀ اسراء، با محوریت فعل «لاتَنهَر»، مفهومی متفاوت با برداشتهای تفسیری به‌دست میدهد. بیشتر مفسران عبارات و اصطلاحات به‌کار رفته در این دو آیه را حول محور کلی «احترام به والدین»، در معانی متفاوت و گاه متمایز، بیان نمودهاند، حال آنکه پیام کلی این دو آیه با محوریت عبارت «وَ لَا تَنْهَرْهُمَا»، بر عدم «طرد و راندن» والدین از خود اشاره دارد. هر یک از واژگان و عبارات این دو آیه، به‌مثابۀ پیکره‌ای واحد، تکمیل‌کنندۀ مفهوم فعل «نَهرَ» و معنای برآمده از آن است. جستار پیش‌رو با رویکرد معناشناسی ساختگرا -که به مفهوم واژگان در بافت و ساختار جملات میپردازد- به‌طور خاص بر همنشینهای فعل «نهَرَ»، همچون عبارت «یَبْلُغَنَّ عِنْدَکَ الْکِبَرَ أَحَدُهُما»، واژه «أفّ»، وصف «کَریم» و عبارت کنایی «خفضُ الجَناح»، متمرکز می‌شود و معنای محوری و کلیدی آیه، یعنی «حمایت و نگهداری» از والدین و عدم «طرد و راندن» آنان از خود، به عنوان یکی از وظایف اصلی فرزندان به هنگامه پیری و فرتوتی والدین تبیین می‌کند. یافتههای پژوهش نشان میدهد برخلاف دیدگاه بیشتر مفسران، واژۀ «أفّ» بر مفهوم حداکثری اهانت، نفرت و دوری والدین دلالت دارد، ضمن اینکه فعل «لاتَنهَر»، نه به‌معنای «عدم پرخاش»، بلکه برای نهی از «طرد و راندن و دور کردن» به کار رفته است. افزون بر این، وصف «قولاً کَریماً» و عبارت «وَ اخْفِضْ لَهُما جَناحَ الذُّلِّ» نیز تکمیل‌کنندۀ همان مفهوم کلی دو آیه؛ یعنی «نگهداری و مراقبت» از والدین است.
Authentication of the Interpreters' View Concerning the Concept of the Phrase "Lā Tanharhumā" (Do not Chide them) in Verse 23 of Surat al-Isrā’ with a Structuralist Semantic Approach
نویسندگان [English]
Masoud Eghbali
Assistant Professor, Department of Qur'anic Sciences and Interpretation, University of Sciences and Knowledge of the Holy Qur’an
چکیده [English]
A study and reflection on the content of verses (23-24) of Surat al-Isrā’, centered on the verb lā tanhar (do not chide), provides a concept different from its interpretive impressions. Most interpreters have expressed the phrases and terms used in these two verses around the general theme of "respect for parents", in different and sometimes distinct meanings, whereas the general message of these two verses centered on the phrase "va lā tanharhumā" (and do not chide them), refers to not "rejecting and driving" the parents away from oneself, and each of the words and phrases of these two verses, as a single entity, complements the concept of the verb "nahara" and the meaning derived from it. The present study, with a structuralist semantic approach that deals with the meaning of words in the context and structure of sentences, focuses specifically on the juxtapositions of the verb “nahara”, such as the phrase “yablughanna ‘indaka al-kibara aḥadahumā”, the word “uff”, the attribute “karīm” and the allusive phrase “khafḍ u'l-janāḥ”, and explains the central and key meaning of the verse, namely “protecting and taking care” of the parents and not “rejecting and driving” them away from oneself, as one of the main duties of children when their parents get old and decrepit. The findings of the study indicate that, contrary to the views of most interpreters, the word “uff” implies the maximum meaning of insulting, hating and distancing from parents, while the meaning of the verb “lā tanhar” is not used in the sense of “not being aggressive”, but rather to prohibit “rejecting, driving away, and distancing from”. Meanwhile, the attribute of qawlan karīmā (noble words) and the phrase wakhfiḍ lahumā janāḥ al-dhull (lower the wing of humility on them) also complement the general concept of the two verses, namely “taking care of and protecting” the parents.
کلیدواژه‌ها [English]
Surat al-Isrā, lā tanhar, uff, juxtaposed words, semantics, interpretations
مراجع
قرآن کریم
ابن حموش، مکی (1429ق)، الهدایة إلی بلوغ النهایة، 13جلد، شارجه: جامعة الشارقه، کلیة الدراسات العلیا و البحث العلمی.
ابن درید الأزدی، أبو بکر محمد (1987م)، جمهرة اللغة، المحقق رمزی منیر بعلبکی، بیروت: دارالعلم للملایین.
ابن سیده، علی بن اسماعیل (1421ق)، المحکم و المحیط الأعظم، تحقیق: هنداوی عبدالحمید، بیروت: دار الکتب العلمیة.
ابنابیجامع، علی بن حسین (1413ق)، الوجیز فی تفسیر القرآن العزیز (عاملی)، 3جلد، قم: دار القرآن الکریم.
ابنابیحاتم، عبدالرحمن بن محمد (1419ق)، تفسیر القرآن العظیم (ابن ابی حاتم)، 13جلد، ریاض: مکتبة نزار مصطفی الباز.
ابنجزی، محمد بن احمد (1416ق)، التسهیل لعلوم التنزیل، 2جلد، بیروت: شرکة دار الأرقم بن أبی الأرقم.
ابنقتیبه، عبدالله بن مسلم (1411ق). تفسیر غریب القرآن (ابن قتیبه)، 1جلد، بیروت: دار و مکتبة الهلال.
ابن منظور، محمد بن مکرم (1414ق)، لسان العرب، الطبعة الثالثة، بیروت: دار صادر.
