آمار
| تعداد نشریات | 54 |
| تعداد شماره‌ها | 2,556 |
| تعداد مقالات | 36,213 |
| تعداد مشاهده مقاله | 16,307,762 |
| تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 7,382,207 |
مسئولیت مدنی مبلغان دینی در بیان نادرست احکام منجر به خسارات مالی | ||
| فقه | ||
| دوره 32، شماره 122، مرداد 1404، صفحه 33-61 اصل مقاله (501.72 K) | ||
| نوع مقاله: مقاله پژوهشی | ||
| شناسه دیجیتال (DOI): 10.22081/jf.2025.70466.2866 | ||
| نویسندگان | ||
| میثم خزائی* 1؛ بهروز سراقی2؛ ناصر رومیانی3 | ||
| 1دانشیار گروه حقوق دانشگاه آیت الله بروجردی | ||
| 2استادیار گروه حقوق دانشگاه آیت الله بروجردی | ||
| 3دانش آموخته کارشناسی ارشد حقوق خصوصی دانشگاه آیت الله بروجردی | ||
| تاریخ دریافت: 17 آذر 1403، تاریخ بازنگری: 27 فروردین 1404، تاریخ پذیرش: 09 تیر 1404 | ||
| چکیده | ||
| ازآنجاکه اجتهاد و استنباط احکام شرعی برای هر فردی میسّر نیست و عمل به احتیاط نیز برای افراد عادی دارای مشقت بسیار است، سیره عمومی متشرعان بر تقلید در احکام شرعی از فقیه اعلم قرار گرفته‌است. از سوی دیگر فتاوای مراجع، گاهی با زبان تخصصی بیان شده و نیاز به بیان توسط مبلّغ و یا کارشناس دینی دارد. مشاهده می‌شود که کارشناس و مبلّغ شرعی در بیان احکام ناظر به مسائل خمس، زکات، کفارات و به‌طور کلی مباحث مالی دچار اشتباه می‌شود و موجب وارد شدن خسارات مالی به مکلف می‌شود که در مواردی راهی برای جبران آن نیست، در حالی که این خسارت ناشی از تقصیر و یا قصور و گاه تعمد کارشناس دینی است. پژوهش حاضر به روش توصیفی - تحلیلی، قصد دارد تا مسئولیت مدنی این گروه از مبلّغان دینی را بررسی نماید. حتی براساس مبانی و ادلّه فقهی و حقوقی، اگر مبلّغ دینی در بیان نادرست احکام، قصور و تقصیر نموده باشد و مراجعه کننده با اعتماد به جایگاه علمی او، اقدام به عمل اشتباه و خسارت بار نموده باشند، نمی‌توان با قاعده احسان وی را مبرّی از ضمان و مسئولیت مدنی دانست، بلکه به دلیل اینکه ارکان مسئولیت مدنی محقق شده، براساس قواعد تسبیب، احترام و لاضرر دارای مسئولیت بوده و موظف به جبران خسارت است. | ||
| کلیدواژه‌ها | ||
| مسئولیت مدنی؛ قصور کارشناس؛ مسئولیت مبلغ؛ قاعده تسبیب؛ جبران خسارت | ||
| عنوان مقاله [English] | ||
| Civil Liability of Religious Preachers for Misstatement of Rulings Leading to Financial Losses | ||
| نویسندگان [English] | ||
| Meisam Khazaee1؛ Behrouz Saraghi2؛ Naser Roomiani3 | ||
| 1Associate Professor, Department of Law, Ayatollah Boroujerdi University | ||
| 2Assistant Professor, Department of Law, Ayatollah Boroujerdi University | ||
| 3Master's degree in private law, Ayatollah Boroujerdi University | ||
| چکیده [English] | ||
| Since ijtihad and the deduction of religious rulings are not possible for everyone, and acting based on precaution (ihtiyat) is often very difficult for ordinary people, the general practice among the devout is to follow a qualified jurist (marjaʿ) in religious rulings. On the other hand, the fatwas of jurists are sometimes expressed in specialized language and require clarification by a preacher or religious expert. In practice, it is observed that these religious experts or preachers may make mistakes in conveying rulings related to financial issues such as khums, zakat, and kaffarat, which can cause financial losses to the legally accountable individual (mukallaf). In some cases, these losses cannot be compensated, even though they result from the negligence, error, or sometimes intentional misstatement by the religious expert. This study, using a descriptive-analytical approach, aims to examine the civil liability of this group of religious preachers. According to jurisprudential and legal principles, if a preacher is negligent or at fault in misrepresenting religious rulings, and the inquirer acts upon this misstatement in good faith and suffers loss, the preacher cannot be exempted from liability based on the rule of ihsan (benevolence). Since the elements of civil liability are fulfilled, the preacher—based on the rules of tasbib (causation), ihtiram (respect for others’ rights), and la darar (no harm)—is responsible and obligated to compensate for the damage caused. | ||
| کلیدواژه‌ها [English] | ||
| Civil liability, Expert negligence, Preacher’s responsibility, Rule of causation (tasbib), Compensation for damage | ||
| مراجع | ||
|
* قرآن کریم
آخوندی، محمود. (1384). آیین دادرسی کیفری. تهران: نشر وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
ابن اثیر، مبارک بن محمد. (بی‌تا). النهایه فی غریب الحدیث و الاثر. قم: موسسه مطبوعاتی اسماعیلیان.
ابن فارس، احمد. (1404ق). معجم مقاییس اللغه. قم: انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه.
ابن منظور، محمد بن مکرم. (1414ق). لسان العرب. بیروت: دار صادر.
ارسطو. (1378). اخلاق نیکوماخوس (مترجم: محمّدحسن لطفی). تهران: طرح نو.
اصفهانی، محمدحسین. (1418ق). بحوث فی الفقه. قم: نشر جامعه مدرسین
انصاری، شیخ مرتضی بن محمد امین. (1415ق). المکاسب المحرمه و البیع و الخیارات. قم: کنگره جهانی بزرگداشت شیخ اعظم انصاری.
بادینی، حسن؛ مؤمنی، خسرو. (1392). رویکردی نو در جهت اثبات جریان قاعده لاضرر در احکام عدمی در زمینه مسئولیت مدنی، فصلنامه مطالعات حقوق خصوصی، دوره 43، شماره 3، صص 19-31.
بحرانی، وسف بن احمد. (بی‌تا). الحدائق الناضرة فی أحکام العترة الطاهرة. قم: مؤسسة النشر الاسلامی التابعة لجماعة المدرسین.
بجنوردی، سیدحسن. (1419ق). القواعد الفقهیه. قم: نشر الهادی.
بجنوردی، سیدمحمد. (1401). قواعد فقهیه. تهران: مؤسسه عروج.
جعفری لنگرودی، محمد جعفر. (1374). ترمینولوژی حقوق. تهران: گنج دانش.
جوهری، اسماعیل بن حماد. (1410ق). الصحاح. بیروت: دارالعلم.
حر عاملی، محمد بن الحسن. (بی‌تا). وسائل الشیعة إلى تحصیل مسائل الشریعة. بیروت: دار احیاء التراث العربی.
حسینی مراغی، میرعبدالفتاح. (1417ق). العناوین الفقهیه. قم: جامعه المدرسین.
حکمت نیا، محمود. (1391). مسئولیت مدنی در فقه امامیه (مبانی و ساختار). تهران: پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی.
حیدری، قاسم؛ عامری، پرویز؛ آل بویه، علی. (1397). بررسی تطبیقی مبانی مسئولیت مدنی در حقوق ایران و آمریکا، فصلنامه پژوهش‌های روابط بین الملل، 8(28)، صص 263-292.
امام خمینی، روح الله. (1421ق). البیع. تهران: موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینى&.
امام خمینی، روح الله. (1392). استفتائات امام خمینی. تهران: موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینى&.
دالوند، فضل‌اللّه. (1386). تقسیم مسئولیت مدنی. اصفهان: انتشارات دادیار.
دهخدا، علی اکبر. (1376). لغت نامه دهخدا. تهران: موسسه انتشارات و چاپ دانشگاه تهران.
راغب اصفهانی، حسین بن محمد. (1412ق). مفردات الفاظ القرآن. لبنان: دارالعلم - دار الشامیه.
رهبر، محمد تقی. (1391). پژوهشی درباره تبلیغ. قم: بوستان کتاب.
سکوتی، رضا؛ شمالی، نگار. (1390). جایگاه عدم النفع در نظام حقوقی ایران. مجله فقه و حقوق اسلامی. شماره اول و دوم. صص 79-98.
شهابی خراسانی، محمود. (1332). قواعد فقه (چاپ سوم). تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
شهید ثانی. (بی‌تا). مسالک الأفهام إلى تنقیح شرائع الإسلام. قم: مؤسسة المعارف الاسلامیة.
صدر، محمد باقر. (1418ق). دروس فی علم الاصول. قم: نشر اسلامی.
صدوق، محمّد بن علی. (1413ق). من لایحضره الفقیه. قم: دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرّسین حوزه علمیه قم.
صفایی. سیدحسین. (1392). الزامات خارج از قرارداد (چاپ پنجم). تهران: انتشارات سمت.
طباطبایی یزدی، سیدمحمد کاظم. (1417ق). العروه الوثقی. قم: مؤسسة النشر الإسلامی.
طوسی، محمّد بن حسن. (1407ق). تهذیب الاحکام (چاپ چهارم). تهران: دارالکتب الاسلامیه.
علیدوست، ابوالقاسم. (27/12/1401). درس خارج فقه. قم.
فاضل لنکرانی، محمد. (1383). القواعد الفقهیه. قم: مرکز فقه الأئمة الأطهار^.
فیومی، احمد بن محمد. (بی‌تا). المصباح المنیر. قم: منشورات دار الرضی.
قاسم زاده، سیدمرتضی. (1378). مبانی مسئولیت مدنی. تهران: نشر دادگستر.
کاتوزیان، ناصر. (1386). الزام‌های خارج از قرارداد- ضمان قهری- مسئولیت مدنی- غضب و استیفاء (چاپ هشتم). تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
کرکی، علی بن حسین محقق ثانی. (1414ق). جامع المقاصد فی شرح القواعد. قم: موسسه آل البیت^.
کلینى، محمد بن یعقوب. (1407ق). الکافی (چاپ چهارم). تهران: دار الکتب الإسلامیة.
لطفی، اسدالله. (1379)، رابطه ادله احکام ثانویه با ادله احکام اولیه، نشریه دانشکده الهیات مشهد، شماره 49-50، صص 511-530.
محقق داماد، سیدمصطفی. (1388). قواعد فقه (بخش مدنی، چاپ نوزدهم). تهران: مرکز نشر اسلامی.
مکارم شیرازی، ناصر. (1411ق). القواعد الفقهیه. قم: مدرسه امام امیرالمؤمنین×.
مکارم شیرازی، ناصر. (بی‌تا) رساله عملیه. پایگاه اطلاع‌رسانی دفتر حضرت آیت الله مکارم شیرازی. آدرس صفحه: https://makarem.ir/main.aspx?lid=0&typeinfo=30&catid=34493
نجفی جواهری، شیخ محمد حسن. (1404ق). جواهر الکلام فی شرح شرائع الإسلام. بیروت: دار احیاء التراث العربی.
هاشمی شاهرودی، سیدمحمود. (1426ق). فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت ع. قم: موسسه دایره المعارف.
هوشمند فیروزآبادی، حسین. (1398). ارزیابی مبانی فقهی مسئولیت مدنی. مجله آموزه‌های فقه مدنی. شماره 19، صص 297-328.
یزدانیان، علیرضا. (1389). حقوق مدنی قلمرو مسئولیت مدنی. تهران: نشر آیلار. | ||
|
آمار تعداد مشاهده مقاله: 295 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 145 |
||