آمار
| تعداد نشریات | 54 |
| تعداد شماره‌ها | 2,558 |
| تعداد مقالات | 36,255 |
| تعداد مشاهده مقاله | 16,343,197 |
| تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 7,400,883 |
سازو کار بهره‌گیری فقه از سایر دانش‌ها در شناخت موضوعات تخصصی | ||
| فقه | ||
| دوره 32، شماره 122، مرداد 1404، صفحه 166-195 اصل مقاله (521.47 K) | ||
| نوع مقاله: مقاله پژوهشی | ||
| شناسه دیجیتال (DOI): 10.22081/jf.2025.69708.2833 | ||
| نویسنده | ||
| حجت الله بیات* | ||
| عضو هیأت علمی و معاون گروه روانشناسی و ارتباطات دانشگاه قران و حدیث | ||
| تاریخ دریافت: 23 مرداد 1403، تاریخ بازنگری: 01 اردیبهشت 1404، تاریخ پذیرش: 09 تیر 1404 | ||
| چکیده | ||
| اجتهاد، عملیاتی مرکب از شناخت موضوع و استنباط حکم و شناخت موضوع مقدم بر استنباط حکم است. بخش گسترد‌‌ه‌ای از موضوعاتی که احکام فقهی به آنها تعلق می‌گیرد، عرفی صرف‌اند که شناخت آنها به عهده فقیه نیست و خود مکلف باید آنها را تشخیص دهد اما به دلیل پیچیدگی برخی از موضوعات و تخصصی بودن آنها، برای مکلف مقدور نیست. این مقاله با توجه به گسترش روز افزون موضوعات تخصصی و مستحدثه، با اشاره به ضرورت بهره‌گیری از سایر دانش‌ها، سازوکار بهره‌گیری از سایر دانش‌ها را در شناخت این دسته از موضوعات تبیین و فرایند آن را به روش تحلیل کیفی از نوع تبارشناسی ترسیم کرده است. این فرایند دو مرحله‌ای است: مرحله اول، اخذ اطلاعات سایر دانش‌ها که گام‌های آن عبارتند از: 1. تعیین نوع موضوع از نظر میزان تصرفات شارع، 2. کشف و تعیین عناوین و جنبه‌های فقهی مرتبط با علوم، 3. تعیین دانش‌های مرتبط با موضوع مورد نظر، 4. رجوع به متخصصان دانش مرتبط با موضوعات و 5. جمع‌آوری اطلاعات مؤثر در جنبه‌های فقهی مرتبط با موضوع. مرحله دوم، تحلیل اطلاعات و صدور فتوا که گام‌های آن عبارتند از: 1. تحلیل فقهی اطلاعات به‌دست آمده از سایر علوم، 2. تعیین راهکارهای برون رفت از موانع شناختی، 3. جمع‌بندی نهایی اطلاعات به‌دست آمده از سایر علوم، 4. ایجاد پیوند بین نتیجه نهایی و ابعاد و عناوین فقهی و 5. عملیات اجتهاد و صدور فتوا درباره موضوع مورد نظر. | ||
| کلیدواژه‌ها | ||
| موضوعات تخصصی؛ موضوع شناسی؛ شناخت موضوع؛ تعیین موضوع؛ موضوعات احکام | ||
| عنوان مقاله [English] | ||
| The Mechanism of Utilizing Other Sciences in Jurisprudence for Understanding Specialized Subjects | ||
| نویسندگان [English] | ||
| Hojjatollah Bayat | ||
| aaa | ||
| چکیده [English] | ||
| Ijtihad is a process composed of understanding the subject and deducing the ruling, where identifying the subject precedes deducing the ruling. A large number of the subjects to which juristic rulings apply are purely conventional (‘urfī) in nature, and identifying them is not the responsibility of the jurist but of the individual obligated to act. However, due to the complexity and specialized nature of some subjects, it is not feasible for the individual to make such determinations independently. In light of the increasing expansion of specialized and novel issues, this article highlights the necessity of utilizing other sciences and explains the mechanism for employing them in understanding such subjects. Using a qualitative analytical method based on genealogical analysis (tabarshenāsi), the process is outlined in two main stages: Stage One: Acquiring Information from Other Sciences, which includes the following steps: 1. Determining the type of subject in terms of the degree of Sharīʿa involvement; 2. Identifying relevant juristic titles and aspects connected with the sciences; 3. Determining the sciences related to the specific subject; 4. Consulting experts in the relevant field; 5. Collecting influential information related to the juristic dimensions of the subject. Stage two involves analyzing the information and issuing a fatwa, which includes the following steps: 1. Jurisprudential analysis of information obtained from other sciences 2. Identifying solutions to cognitive obstacles 3. Final synthesis of data gathered from other sciences 4. Establishing a connection between the final result and juristic dimensions and categories 5. Performing ijtihad and issuing a fatwa on the given subject | ||
| کلیدواژه‌ها [English] | ||
| Specialized subjects, subject analysis, subject identification, determining the subject, subjects of rulings | ||
| مراجع | ||
|
* قرآن کریم
اراکى، محسن. (1425ق). نظریة الحکم فی الإسلام. قم: مجمع اندیشه اسلامى.
اسلامى، رضا. (1389). گزارش علمى از کنفرانس اعتبار و جایگاه علم نجوم در تعیین ماه‌هاى قمرى، فصلنامه فقه، 17(63). صص 222-266.
انصارى، قدرت الله و جمعی از پژوهشگران مرکز فقهى ائمه اطهار. (1429ق). موسوعة أحکام الأطفال و أدلتها (چاپ اول). قم: مرکز فقهى ائمه اطهار^.
بهبهانى، محمدباقر بن محمد اکمل. (1415ق). الاجتهاد و التقلید (الفوائد الحائریة) (چاپ اول). قم: ایران مجمع الفکر الإسلامی.
بیات، حجت‌الله. (1401). نیمه اول اجتهاد (روش شناخت موضوعات)، موضوع‌شناسی (چاپ اول). قم: نشر موضوع‌شناسی.
بیات، حجت‌الله (1398). بازخوانی ویژگی‌ها و فرایند شناخت موضوعات احکام فقهی، فصلنامه فقه. 26(97). صص 145-172.
حجتی، سیدمحمدباقر. (1394). آداب تعلیم و تربیت (ترجمه منیة المرید شهید ثانی، چاپ سی و ششم). تهران: دفتر نشر فرهنگ اسلامی.
حسن‌زاده آملى، حسن. (1416ق). دروس فی معرفة الوقت و القبلة (چاپ چهارم). قم: دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
حسن‌زاده، حسین. (1383). بررسی ساختار فقه، مجله قبسات، شماره 32، صص 261-293.
حکیم، سیدمنذر. (1377). مراحل تطوّر الاجتهاد فی الفقه الإمامی، مجله فقه اهل بیت^ ، 4(14). صص 143-170.
خمینی، سیدروح الله. (1392). استفتائات از محضر امام خمینی. قم: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی&.
خویى، سید ابوالقاسم. (1427ق). فقه الأعذار الشرعیة و المسائل الطبیة (المحشى) (چاپ اول). قم: دار الصدیقة الشهیدة÷.
رحمانی، محمد. (1374). منطقة الفراغ، مجله نقد و نظر، 2(5)، صص 248-275.
زرکشی، بدرالدین محمد بن عبدالله. (1410ق). البرهان فی علوم القرآن (ج1). بیروت: دارالمعرفه.
سبحانى تبریزى، جعفر. (1415ق). الرسائل الأربع (چاپ اول). قم: مؤسسه امام صادق×.
سبزوارى، سید عبد الأعلى. (1413ق). مهذّب الأحکام فی بیان الحلال و الحرام (چاپ چهارم). قم: مؤسسه المنار.
سبزوارى، سید على بن عبد الأعلى. (1423ق). الاستنساخ بین التقنیة و التشریع (چاپ دوم). قم: مؤسسه المنار.
سمیعی، محمد. (1383). نجوم جدید و فقه، مجله تحقیقات اسلامی، سال پانزدهم - شماره 2 و سال شانزدهم - شماره 1، صص صص 31-46.
سیستانى، سیدعلى حسینى. (1422ق). المسائل المنتخبة (چاپ نهم). قم: دفتر آیة الله سیستانى.
شیرازى، سیدمحمد حسینى. (بی‌تا). الرسائل الثلاث. بی‌جا.
صدر، سیدرضا. (1420ق). الاجتهاد و التقلید (چاپ اول). قم: انتشارات دفتر تبلیغات اسلامى حوزه علمیه قم.
صدر (شهید)، سیدمحمد. (1420ق). ماوراء الفقه (چاپ اول). بیروت: دار الأضواء للطباعة و النشر و التوزیع
علوى، سید عادل بن على بن الحسین. (1421ق). القول الرشید فی الاجتهاد و التقلید. قم: انتشارات کتابخانه و چاپخانه آیة الله مرعشى نجفى.
غروى، مولى على على‌یارى. (1421ق). منهاج الملة فی بیان الوقت و القبلة (چاپ اول). قم: بنیاد فرهنگ اسلامى.
فاضل لنکرانى، محمد. (1383). جامع المسائل. قم: انتشارات امیر قلم.
قندهارى، محمدآصف محسنى. (1424ق). الفقه و مسائل طبیة (چاپ اول). قم: انتشارات دفتر تبلیغات اسلامى حوزه علمیه قم.
لاریجانى، صادق. (1374). نقش علوم بشرى در اجتهاد، بحثى در روش تحقیق، نقد و نظر، 2(5)، صص101-125.
مختارى، رضا؛ صادقی، محسن؛ نعمتی، محمدرضا؛ نوروزی، محسن. (1426ق). رؤیت هلال (چاپ اول). قم: انتشارات دفتر تبلیغات اسلامى حوزه علمیه قم.
مکارم شیرازى، ناصر. (1427ق). الفتاوى الجدیدة (چاپ دوم). قم: انتشارات مدرسه امام على بن ابى طالب×.
مکارم شیرازى، ناصر. (1428ق). أنوار الأصول (چاپ اول). قم: انتشارات مدرسه امام على بن ابى طالب×.
نجفى (کاشف الغطاء)، على بن محمدرضا بن هادى. (1381ق). النور الساطع فی الفقه النافع (چاپ اول). نجف: مطبعة الآداب.
نجفى (صاحب الجواهر)، محمدحسن. (1415ق). مجمع الرسائل (محشّى: صاحب جواهر، مقدمه: سیدمحمدباقر شیرازی، چاپ اول). مشهد: مؤسسه صاحب الزمان×.
یعقوب نژاد، محمد‌هادی. (1394). هندسه علوم از نکاه علم شناسی با تأکید بر علوم انسانی اسلامی، فصلنامه تحقیقات بنیادین علوم اسلامی، 1(1). صص 116-139. | ||
|
آمار تعداد مشاهده مقاله: 291 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 136 |
||