آمار
| تعداد نشریات | 54 |
| تعداد شماره‌ها | 2,551 |
| تعداد مقالات | 36,130 |
| تعداد مشاهده مقاله | 16,180,210 |
| تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 7,334,488 |
نسبت برابری و عدالت سیاسی | ||
| علوم سیاسی | ||
| دوره 28، شماره 1 - شماره پیاپی 109، فروردین 1404، صفحه 26-7 اصل مقاله (2.4 M) | ||
| نوع مقاله: مقاله پژوهشی | ||
| شناسه دیجیتال (DOI): 10.22081/psq.2025.78098 | ||
| نویسنده | ||
| احمد واعظی* | ||
| گروه فلسفه و کلام اسلامی، دانشگاه باقرالعلوم(ع)، قم، ایران. | ||
| تاریخ دریافت: 01 شهریور 1404، تاریخ پذیرش: 01 شهریور 1404 | ||
| چکیده | ||
| در منظومۀ فکری و هنجاری جوامع سیاسی، مجموعه‌ای از ارزش‌ها به عنوان اصول بنیادین و نظم‌بخش حیات جمعی عمل می‌کنند. مفاهیمی چون آزادی، عدالت و برابری از جمله مهم‌ترین این ارزش‌ها هستند که در کانون مباحث فلسفه سیاسی قرار دارند؛ در‌حالی‌که ارزش ذاتی و استقلال مفاهیمی همچون آزادی و عدالت عموماً مورد پذیرش است، جایگاه و ماهیت «برابری» به عنوان یک ارزش اجتماعی، همواره محل مناقشه و ابهام بوده است. مقالۀ حاضر به بررسی تحلیلی و عمیق نسبت میان دو مفهوم کلیدی «برابری» و «عدالت سیاسی» می‌پردازد و در پی پاسخ به این پرسش اصلی است که آیا برابری به خودی خود و به طور مستقل یک ارزش اجتماعی مطلق است، یا آنکه ارزشمندی آن همواره وابسته به تحقق عدالت و در گرو آن است؟ به عبارت دیگر، آیا دلایل مستقل و قانع‌کننده‌ای برای ارزشمندی ذاتی برابری وجود دارد که آن را بی‌نیاز از پیوند با مقولۀ عدالت سازد و کارکردهای الزام‌آور خاص خود را در سامان‌دهی نظم اجتماعی ایفا کند؟ این پژوهش با در‌پیش‌گرفتن روشی توصیفی- تحلیلی و با واکاوی استدلال‌های مختلف، این فرضیه را به آزمون می‌گذارد که برابری، بر خلاف ارزش‌هایی چون آزادی و عدالت، یک ارزش اجتماعی مطلق و اولیه نیست؛ بلکه یک ارزش ثانویه است که ارزشمندی و الزام‌آوری خود را از عدالت کسب می‌کند. یافته‌های تحقیق نشان می‌دهد که «برابری» به خودی خود و بدون در‌نظر‌گرفتن متعلق و موضوع آن، فاقد توان ارزشی و جهت‌دهندگی است؛ برای مثال به‌بردگی‌کشیدن همگان به طور برابر یا تکریم همگان به طور برابر، هر دو مصداق اعمال اصل برابری هستند، اما ارزش اخلاقی این دو کنش، نه از خود برابری، بلکه از ماهیت موضوع آن (بردگی یا تکریم) نشئت می‌گیرد؛ بنابراین برابری تنها زمانی ارزشمند و الزام‌آور می‌شود که در خدمت تحقّق یک ارزش پیشینی دیگر، به‌ویژه عدالت باشد؛ به بیان دیگر اعمال برابری زمانی مطلوب است که «عادلانه» باشد و اعمال نابرابری زمانی نامطلوب است که مصداق «بی‌عدالتی» باشد. این پیوند ناگسستنی، برابری را ذیل چتر مفهومی عدالت قرار می‌دهد و استقلال آن را به عنوان یک ارزش بنیادین نفی می‌کند. مقاله در ادامه، به تحلیل مفهوم «برابری ذاتی انسان‌ها» و پیامدهای آن می‌پردازد. اگرچه تفکر اسلامی و مدرن بر این اصل تأکید دارند که همه انسان‌ها از حیث کرامت و ارزش ذاتی انسانی برابرند، این برابری ذاتی نمی‌تواند به طور خودکار به لزوم برابری در همۀ زمینه‌های اکتسابی تعمیم یابد. تفاوت‌های فردی در استعداد، تلاش، مهارت و انتخاب‌ها، به طور طبیعی به نابرابری‌های مشروع و عادلانه در حوزه‌های اجتماعی و اقتصادی منجر می‌شود. نادیده‌گرفتن این تفاوت‌های اکتسابی و تلاش برای ایجاد برابری مطلق، نه‌تنها امری ناممکن، بلکه خود مصداقی از بی‌عدالتی است؛ زیرا با حقوق، استحقاق‌ها و شایستگی‌های افراد در تعارض قرار می‌گیرد. برابری ذاتی انسان‌ها تنها می‌تواند مبنایی برای نفی هرگونه تبعیض و نابرابری مبتنی بر تمایزات طبیعی (مانند نژاد، رنگ و قومیت) باشد؛ اما نمی‌تواند معیار توزیع تمامی موهبت‌ها و خیرهای اجتماعی قرار گیرد. در بخش پایانی، مقاله به تبیین کارکردهای مشخص اصل برابری در چارچوب «عدالت سیاسی» می‌پردازد. در این حوزه، برابری در وجوه مختلفی ظهور می‌یابد: (۱) برابری در برابر قانون، به معنای اجرای بی‌طرفانۀ قوانین برای همه افراد؛ (۲) برابری در فرصت‌های سیاسی، به معنای ایجاد زمینۀ رقابت منصفانه برای همه افراد شایسته جهت تصدی مناصب. در این موارد، برابری نه به عنوان هدف نهایی، بلکه به‌مثابۀ ابزاری برای تحقّق عدالت توزیعی و رویه‌ای عمل می‌کند؛ همچنین عدالت سیاسی مستلزم مقابله با نابرابری‌های ناموجه ناشی از نفوذ قدرت‌های اقتصادی و اجتماعی است که می‌تواند به تضییع حقوق شهروندان و فساد سیاسی منجر شود. در‌نهایت این مقاله با به چالش‌کشیدن دیدگاه مساوات‌طلبی مطلق نتیجه می‌گیرد که برابری در عرصۀ سیاسی باید در چارچوب پیچیدۀ عدالت سیاسی و با در‌نظر‌گرفتن تفاوت‌های مشروع اکتسابی، مفهوم‌سازی و اعمال شود و هرگونه تحلیل انتزاعی از آن، بدون ارجاع به عدالت، ناکارآمد و گمراه‌کننده خواهد بود. | ||
| کلیدواژه‌ها | ||
| برابری؛ عدالت سیاسی؛ ارزش اجتماعی؛ برابری ذاتی انسان‌ها؛ نابرابری عادلانه؛ تبعیض؛ قدرت سیاسی | ||
| عنوان مقاله [English] | ||
| The Relation between Equality and Political Justice | ||
| نویسندگان [English] | ||
| Ahmad Vaezi | ||
| Department of Islamic Philosophy and Theology, Baqir al-Olum University, Qom, Iran | ||
| چکیده [English] | ||
| In the intellectual and normative framework of political societies, a set of values serves as fundamental organizing principles of collective life. Concepts such as freedom, justice, and equality are among the most important values at the heart of political philosophy debates. While the intrinsic value and independence of concepts like freedom and justice are generally accepted, the position and nature of "equality" as a social value has always been a subject of controversy and ambiguity. This article provides an analytical and in-depth examination of the relationship between two key concepts, "equality" and "political justice," and seeks to answer the central question: Is equality inherently and independently an absolute social value, or is its worth always contingent upon the realization of justice and dependent on it? In other words, are there independent and compelling reasons for the intrinsic value of equality that make it unnecessary to be linked with the notion of justice, allowing it to perform its own specific mandatory functions in organizing social order? This study, adopting a descriptive-analytical approach and examining various arguments, tests the hypothesis that equality, unlike values such as freedom and justice, is not an absolute and primary social value; rather, it is a secondary value that derives its worth and binding nature from justice. The findings of the research indicate that "equality," by itself and without considering its object or subject, lacks axiological and guiding power. For example, subjecting everyone to slavery equally or honoring everyone equally are both instances of applying the principle of equality, yet the moral value of these actions does not stem from equality itself but from the nature of their subjects (slavery or honor). Therefore, equality only becomes valuable and binding when it serves the realization of another, prior value, especially justice. In other words, the application of equality is desirable when it is "just," and the application of inequality is undesirable when it constitutes "injustice." This inseparable link places equality under the conceptual umbrella of justice, denying its independence as a fundamental value.The article then analyzes the concept of "the intrinsic equality of humans" and its implications. While both Islamic and modern thought emphasize that all humans are equal in terms of dignity and intrinsic human value, this inherent equality cannot automatically be extended to necessitate equality in all acquisitive domains. Individual differences in talent, effort, skill, and choices naturally lead to legitimate and just inequalities in social and economic spheres. Ignoring these acquired differences and attempting to create absolute equality is not only impossible but also constitutes an instance of injustice, as it conflicts with individuals' rights, entitlements, and merits. The intrinsic equality of humans can only serve as a foundation for rejecting any discrimination and inequality based on natural distinctions (such as race, color, or ethnicity); however, it cannot be used as a criterion for distributing all societal benefits and goods. In the final section, the article explains the specific functions of the principle of equality within the framework of "political justice." In this domain, equality manifests in various forms: (1) equality before the law, meaning the impartial enforcement of laws for all individuals; (2) equality in political opportunities, meaning the creation of a fair competition environment for all deserving individuals to assume positions. In these instances, equality functions not as an ultimate goal, but as a tool for achieving distributive and procedural justice. Political justice also requires addressing unjust inequalities arising from the influence of economic and social powers, which can lead to the violation of citizens' rights and political corruption. Ultimately, by challenging the notion of absolute egalitarianism, the article concludes that equality in the political sphere should be conceptualized and applied within the complex framework of political justice, taking into account legitimate acquisitive differences. Any abstract analysis of equality, without reference to justice, will be ineffective and misleading. | ||
| کلیدواژه‌ها [English] | ||
| Equality, political justice, social value, intrinsic human equality, just inequality, discrimination, political power | ||
| مراجع | ||
|
قرآن کریم.
سلامی ح. (1388). عدالت سیاسی و شورا. در: ع. ا. علیخانی و همکاران، درآمدی بر نظام سیاسی عدالت در اسلام. تهران: پژوهشکده مطالعات فرهنگی و اجتماعی.
شیخ مفید، م. (1379ق). الاختصاص. ع. ا. غفاری (مصحح). تهران: مکتبة الصدوق.
قرشی، ع.ا. (1391). تفسیر احسن الحدیث. (ج.8). قم: دفتر نشر نوید اسلام.
واعظی، ا. (1384). جان رالز، از نظریه عدالت تا لیبرالیسم سیاسی. قم: بوستان کتاب.
واعظی، ا. (1401). بازاندیشی عدالت اجتماعی. قم: مؤسسه بوستان کتاب. | ||
|
آمار تعداد مشاهده مقاله: 290 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 184 |
||