آمار
| تعداد نشریات | 54 |
| تعداد شمارهها | 2,565 |
| تعداد مقالات | 36,363 |
| تعداد مشاهده مقاله | 16,593,198 |
| تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 7,542,209 |
کاوشی نو در موضوع شناسی فقهی قاعده «من ملک ارضاً....» | ||
| جستارهای فقهی و اصولی | ||
| مقاله 3، دوره 11، شماره 2 - شماره پیاپی 39، شهریور 1404، صفحه 63-93 اصل مقاله (802.32 K) | ||
| نوع مقاله: مقالات سفارشی دارالعلم | ||
| شناسه دیجیتال (DOI): 10.22034/jrj.2025.70740.2928 | ||
| نویسندگان | ||
| مهدی بهادری قلعه شیری* 1؛ بلال شاکری2؛ ابوالفضل ناجی فروتن3؛ جعفر فغانی بیدسوخته4 | ||
| 1مدرس سطوح عالی حوزه علمیه مشهد و دانشگاه علوم اسلامی رضوی مشهد، ایران. (نویسنده مسئول) | ||
| 2مدرس سطوح عالی حوزه علمیه مشهد و استادیار مرکز تخصصی آخوند خراسانی ره. مشهد، ایران. | ||
| 3مدرس سطوح عالی حوزه علمیه مشهد. مشهد ایران | ||
| 4مدرس سطوح عالی حوزه علمیه مشهد، مشهد، ایران. | ||
| تاریخ دریافت: 0-1229 فروردین 786، تاریخ بازنگری: 0-1015 فروردین 786، تاریخ پذیرش: 0-1012 فروردین 786 | ||
| چکیده | ||
| قاعدۀ فقهی «مَن مَلَک أرضاً مَلَک الهواءَ إلی عَنان السماء و القرارَ إلی تخوم الأرض» در آثار متقدّمین و متأخرین، بیانگر مالکیت تبعی شخص بر فضاهای فراسطحی (آسمان) و زیرسطحی (اعماق زمین) به تبع مالکیت زمین است. با این حال، اطلاق این قاعده در پرتو پیشرفتهای علمی و شرایط عصر حاضر با چالشهایی روبهرو شده و موجب تزاحم میان حقوق اشخاص و اختیارات حکومت گردیده است؛ زیرا نتیجۀ اطلاق قاعده، شمول مالکیت اشخاص بر فضاهای فراسطحی و زیرسطحی ملک آنان خواهد بود. این موضوع سبب اختلاف نظر میان عقلا و دانشمندان در تعیین حدود مالکیت اشخاص یا دولتها بر این فضاها شده و تا آنجا پیش رفته است که شاخهای مستقل در حقوق بینالملل با عنوان «حقوق بینالملل هوا و فضا» شکل گرفته است. چالشهای پیشآمده، ضرورت بازشناسی موضوع این قاعده را آشکار ساخت. ازاینرو، در این پژوهش با رویکرد توصیفی - تحلیلی، به بازخوانی دوبارۀ موضوع مالکیت «هوا تا عنان سماء» و «قرار تا اعماق زمین» پرداخته میشود. در این چارچوب، ابعاد مختلف قاعده از منظر فقه اسلامی و حقوقی بررسی شده و تأثیرات آن بر مسائل معاصر همچون حقوق هوافضا و منابع زیرزمینی مورد بحث قرار گرفته است. همچنین با کاوش در متون فقهی و با توجه به اطلاقات، قواعد اولی و ثانوی و آرای فقها و مبانی استخراجشده، تلاش میشود تا اثبات شود که مقصود از مالکیت در این قاعده، «مالکیت مقیَّد» است؛ بدین معنا که در حدود متعارف تابع مالکیت زمین خواهد بود و فراتر از آن در زمرۀ انفال محسوب میشود؛ بنابراین، میان مالکیت اشخاص و مالکیت فضا و اعماق زمین توسط دولتها، تزاحمی وجود نخواهد داشت. | ||
| کلیدواژهها | ||
| قاعدۀ فقهی من ملک ارضا؛ مالکیت فضاهای زیرسطحی و فراسطحی؛ فضای محاذی؛ اختیارات مالک؛ مالکیت فضا و اعماق زمین | ||
| عنوان مقاله [English] | ||
| A Fresh Investigation into the Jurisprudential Thematic Study of the Principle of “Man Malika Arḍan ...." | ||
| نویسندگان [English] | ||
| Mahdi Bahadori Ghaleshiri1؛ Belal Shakeri2؛ Abolfazl Najee Forotan3؛ Jaafar Faghani Bidsokhteh4 | ||
| 1Fourth-Level Student at Mashhad Seminary ;Mashhad-Iran. Bahadori3062@gmail.com; | ||
| 2Assistant Professor of Akhund Khorasani Specialized Center in Mashhad, Iran | ||
| 3Three-Level Student at Mashhad Seminary ;Mashhad-Iran | ||
| 4Three-Level Student at Mashhad Seminary ;Mashhad-Iran | ||
| چکیده [English] | ||
| The jurisprudential principle of “Man Malika Arḍan”—”Whoever owns the land, owns its airspace up to the sky’s zenith and its ground down to the earth’s boundaries”—in both earlier and later scholarly works, signifies the derivative ownership of an individual over the supra-surface spaces (airspace) and subsurface domains (the depths of the earth) by virtue of land ownership. The inclusiveness of this principle, in light of modern developments and contemporary circumstances, has encountered various challenges and has led to tensions between individual rights and governmental authority, as the exclusivity of this principle extends to both the supra-surface and sub-surface spaces of private property. This issue has become a point of contention among scholars and intellectuals regarding the extent of individual or state ownership over supra-surface and sub-surface spaces—to the extent that an entire field within international law has been dedicated to air and space law. The emerging challenges have highlighted the necessity to clearly redefine the scope of this principle. Therefore, using a descriptive-analytical approach, this study revisits the concept of ownership of the supra-surface and sub-surface spaces. Various dimensions of this issue are examined from the perspectives of Islamic jurisprudence and legal frameworks. Furthermore, the implications of this principle on contemporary issues such as aerospace law and subterranean resources are discussed. Moreover, this study attempts, through an examination of jurisprudential texts—considering the primary and secondary implications of the principle, as well as relevant juristic opinions and extracted legal norms—to demonstrate that the concept of ownership in this principle refers to restricted ownership (milkīyyah al-muqayyadah), which, within its customary limits, is subordinate to land ownership and beyond that is considered public domain (anfāl). Therefore, ownership of the airspace and subterranean depths by the state does not conflict with private ownership. | ||
| کلیدواژهها [English] | ||
| Jurisprudential Principle of ‘Man Malika Arḍan’, Ownership of the Airspace and Subterranean, Adjacent Space, The Owner’s Authority, Airspace Ownership, Subterranean Ownership | ||
| اصل مقاله | ||
|
به فایل Pdf مراجعه نمایید. | ||
| مراجع | ||
|
قرآن کریم
آخوند خراسانی، محمد کاظم. (1409ق). کفایة الاصول. قم: موسسة آل البیت:.
ابن بابویه، محمد بن علی. (1363). من لایحضره الفقیه. چاپ دوم، قم: جماعة المدرسین.
ابن منظور، محمد بن مکرم. (1405ق). لسان العرب. بیروت: دار صادر.
انصاری، مرتضی. (1415ق). المکاسب. قم: مجمع الفکر الاسلامی.
انصاری، مرتضی. (1428ق). فرائد الاصول. قم: مجمع الفکر الاسلامی.
جوهری، أبو نصر. (1407ق). الصحاح تاج اللغة و صحاح العربیة. بیروت: دار العلم للملایین.
حائری یزدی، عبدالکریم. (1391). استفتائات. قم: نشر زائر.
حر عاملی، محمد بن حسن. (1416ق). وسائل الشیعه. چاپ سوم. قم: موسسة آل البیت:.
حسینی، محمد صادق. (بیتا). القواعد الشریفیة. بیجا: بینا.
حسینی حائری، کاظم؛ (1430). مباحث الأصول. قم: دار التفسیر.
حلی، حسن بن یوسف. (بیتا). تحریر الاحکام الشرعیه. مشهد: مؤسسه آل البیت:.
خادمیان دامغانی، محمد رضا. (1396). جایگاه موضوع شناسی در اجتهاد. قم: بوستان کتاب.
حسینیخامنهای، سید علی، https://www.leader.ir/fa/content/27380.
خوئی، سید ابوالقاسم. (1418ق). موسوعة الإمام الخوئی. قم: مؤسسة إحیاء آثار الامام الخوئی.
روحانی، محمد صادق. (1435ق). فقه الصادق. چاپ پنجم، قم: آیین دانش.
زینب سنچولی و محمدرضا کیخا. (1401). چالشهای فقهی مالکیت شهری مبتنی بر ماده 38 قانون مدنی ایران، جستارهای فقهی اصولی، شمارۀ 26.
سبحانی، جعفر. (1382). تهذیب الاصول، تقریرات درسی سید روح الله خمینی;. قم: دار الفکر.
شبیری زنجانی، موسی. (1383). کتاب نکاح. قم: موسسه پژوهشی رأی پرداز.
شجاعی، عبد السعید. (1396). قلمروی مالکیت فضا و قرار در حقوق اسلام و غرب با تاکید بر نظرات فقهی حضرت امام خمینی;. پژوهش تطبیقی حقوق اسلام و غرب، 3(4).
طوسی، محمد بن حسن. (1387ق). المبسوط فی فقه الامامیه. تهران: مکتبة المرتضویه.
عاملی، محمد جواد. (1419ق). مفتاح الکرامة فی شرح قواعد العلامه. قم: جماعة المدرسین.
علم الهدی، سید مرتضی. (1376). الذریعة إلى أصول الشریعة. تهران: دانشگاه تهران.
فاضل لنکرانی، محمد. (1390). آیین کیفری اسلام. قم: مرکز فقهی ائمه اطهار:.
فراهیدی، خلیل بن احمد. (1409ق). العین. قم: نشر هجرت.
کلینی، محمد بن یعقوب. (1407ق). الکافی. تهران: دارالکتب الاسلامیه.
مجلسى، محمد باقر. (1403ق). بحار الأنوار. بیروت: دار إحیاء التراث العربی.
مجلسی، محمد تقی. (1406ق). من لا یحضره الفقیه. قم: مؤسسه فرهنگى اسلامى کوشانبور.
مظاهری، حسین. (۱۳۸۶). فقه الولایة و الحکومة الإسلامیة. قم: مؤسسة الزهراء3 الثقافیة الدراسیة.
مظفر، محمد رضا. (1430ق). اصول الفقه. قم: موسسه النشر الاسلامی التابعه لجماعه المدرسین.
نائینی، محمد حسین. (1411ق). کتاب الصلاة. قم: جماعة المدرسین.
نائینی، محمد حسین. (1376). فوائد الاصول. قم: جماعة المدرسین.
نائینی، محمد حسین. (1421ق). الرسائل الفقهیة. قم: موسسة معارف اسلامی.
نجفی، محمد حسن. (1421ق). جواهر الکلام. قم: داراحیاء التراث العربی.
نوری، میرزا حسین. (1408ق). مستدرک الوسائل. قم: مؤسسة آل البیت: لإحیاء التراث.
هاشمی شاهرودی، محمود. (1417ق). بحوث فی علم الاصول، تقریرات درس محمد باقر صدر. چاپ سوم، قم: موسسه دائرة المعارف فقه اسلامی مطابق مذهب اهل بیت:.
هاشمی شاهرودی، محمود. (1382). فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت:، قم: موسسه دائرة المعارف فقه اسلامی مطابق مذهب اهل بیت ع. | ||
|
آمار تعداد مشاهده مقاله: 273 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 14 |
||