آمار
| تعداد نشریات | 54 |
| تعداد شماره‌ها | 2,527 |
| تعداد مقالات | 35,844 |
| تعداد مشاهده مقاله | 15,456,349 |
| تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 7,067,122 |
الگوی حکمرانی صالح در تفسیر قرآن امام موسی صدر | ||
| مطالعات حکمرانی اسلامی | ||
| دوره 1، شماره 2، مهر 1404، صفحه 88-69 اصل مقاله (2.11 M) | ||
| نوع مقاله: مقاله پژوهشی | ||
| شناسه دیجیتال (DOI): 10.22081/jislamicgo.2025.72098.1031 | ||
| نویسنده | ||
| شریف لک زائی* | ||
| دانشیار، گروه فلسفه سیاسی، پژوهشکده علوم و اندیشه سیاسی، پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی، قم، ایران. | ||
| تاریخ دریافت: 19 خرداد 1404، تاریخ بازنگری: 19 مرداد 1404، تاریخ پذیرش: 08 مهر 1404 | ||
| چکیده | ||
| در دنیای معاصر که جوامع با تنوع فرهنگی، مذهبی و قومی گسترده‌ای روبه‌رو هستند، مسئله حکمرانی صالح و دستیابی به الگویی کارآمد برای مدیریت این تنوع، یکی از چالش‌های اساسی عرصه اندیشه سیاسی و ادارۀ جامعه به شمار می‌رود. جوامع چندفرهنگی و چندمذهبی، اغلب به دلیل تفاوت‌های بنیادی در ارزش‌ها و منافع، با مخاطراتی چون تفرقه، بی‌اعتمادی، تبعیض و چالش‌های جدی در تحقق عدالت و همزیستی مسالمت‌آمیز روبه‌رو هستند. پرسش اصلی که این مقاله به آن می‌پردازد آن است که چگونه می‌توان با بهره‌گیری از آموزه‌های قرآنی و به‌ویژه تفسیر این آموزه‌ها توسط متفکری همچون امام موسی صدر، الگویی برای حکمرانی مطلوب و اخلاقی در چنین جوامعی ارائه کرد؛ الگویی که در عین پایبندی به اصول دینی، به اقتضائات دوران معاصر و نیازهای مبرم اجتماعی نیز نگاهی دقیق و راهبردی داشته باشد. هدف اصلی این نوشته، استخراج و تبیین اصول و مؤلفه‌های مرکزی حکمرانی صالح بر اساس تفسیر امام موسی صدر از قرآن کریم است. نویسنده تلاش می‌کند نشان دهد که نگاه خاص صدر به آیات الهی، چگونه می‌تواند برای رهبران سیاسی و اجتماعی امروزی، راهکارهایی عملی و کاربردی جهت برقراری عدالت، همبستگی و صلح پایدار در جوامع متکثر فرهنگی فراهم آورد. تکیه بر مفاهیمی همچون توکل به خدا، همزیستی مسالمت‌آمیز، همبستگی مؤمنان، و تلفیق عقلانیت و عاطفه که در اندیشه امام موسی صدر برجسته شده است، چشم‌اندازی نوین در برابر مسئله حکمرانی ارائه می‌دهد، به گونه‌ای که می‌تواند هم به توسعه نظریه‌های مرتبط در علوم سیاسی و مطالعات سیاسی اسلامی کمک کند و هم واجد جنبه‌های کاربردی برای سیاست‌گذاران، نخبگان، و کنشگران عرصه حکمرانی باشد. روش تحقیق به‌کاررفته در این مقاله، روش تحلیلی- تفسیری با بهره‌گیری از داده‌های کتابخانه‌ای و تحلیل متن است. نگارنده، ضمن ارجاع مستقیم به آیات قرآن و آثار تفسیری امام موسی صدر به ویژه مجموعه «گام به گام با امام»، تلاش کرده است مضامین کلیدی الگوی حکمرانی صالح را در چارچوب مباحث اخلاقی، اجتماعی و تربیتی استخراج و بررسی کند. مباحث پژوهش، هم از منظر تفسیر اجتماعی قرآن و هم با نگاهی مسئله‌محور نسبت به چالش‌های حکمرانی معاصر، سازماندهی شده است. به این ترتیب، مقاله ضمن استفاده از دستاوردهای فلسفه سیاسی معاصر و تطبیق آن با اندیشه امام موسی صدر، رویکردی میان‌رشته‌ای اتخاذ کرده است. یافته‌های تحقیق نشان می‌دهد که، از منظر امام موسی صدر، حکمرانی صالح نیازمند بهره‌گیری از چند اصل کلیدی است: نخست، توکل به خدا و اجتناب از غرور و خودپرستی، که موجب دوری زمامداران از استبداد و انحراف می‌شود و آنان را در برابر خطرات اخلاقی، چون تکبر و ظلم، بیمه می‌کند؛ چنان‌که تجربه نبرد حُنین نشان می‌دهد، غفلت از تکریم الهی، حکمرانی را به شکست می‌کشاند. دوم، اصالت همزیستی مسالمت‌آمیز با اقلیت‌های مذهبی و فرهنگی، که براساس اندیشه سیاسی صدر بر سه عنصر احترام متقابل، اعتماد متقابل و اطمینان متقابل استوار است. نمونه‌های عملی سیره امام صدر- همچون شرکت در مراسم راهبان مسیحی، دفاع از حقوق شهروندان غیر مسلمان، و تلاش برای برقراری وحدت دینی- نشان‌دهنده پویایی این اصول در عرصه واقعیت است. سوم، تأکید ویژه بر همبستگی مؤمنان و مسئولیت‌پذیری فراتر از مزهای فردی و جغرافیایی، تا همه اهل حق نسبت به سرنوشت یکدیگر احساس مسؤولیت کنند و از همدیگر حمایت نمایند. چهارم، تلفیق عقل و عشق در اداره جامعه؛ حکمرانی صالح باید ترکیبی از عقلانیت، انصاف و محبت باشد تا هم به نیازهای مادی و هم به ابعاد عاطفی، اخلاقی و معنوی زندگی انسان‌ها پاسخ دهد. همچنین یافته‌ها نشان می‌دهد اگرچه این اصول با مفاهیم مدرن همچون پلورالیسم فرهنگی، مشروعیت عمومی و همبستگی اجتماعی هم‌پوشی دارند، اما تفاوت بنیادین آن‌ها در خاستگاه الهی و تأکید بر اخلاق و معنویت است. این نوع حکمرانی، جایگزینی برای عقلانیت ابزاری و فردگرایی افراطی رایج در سنت لیبرال محسوب می‌شود و در عین حال، پاسخی اخلاقی و اجتماعی به چالش‌های زمانه است. در نتیجه، مقاله پیش رو این ایده را برجسته می‌کند که تلفیق آموزه‌های دینی (قرآنی)، تفسیر اجتماعی و تجربیات عملی رهبران مسلمان می‌تواند الگویی نوین و بومی برای حکمرانی کارآمد، عادلانه و انسانی در جوامع چندفرهنگی و چندمذهبی معاصر ارائه دهد. این الگو ضمن اینکه به توسعه نظری و ادبیات علمی حکمرانی دینی کمک می‌کند، الهام‌بخش اقدامات عملی در عرصه سیاست و ادارۀ جامعه نیز خواهد بود. | ||
| کلیدواژه‌ها | ||
| حکمرانی؛ توکل؛ همزیستی مسالمت‌آمیز؛ همبستگی مؤمنان؛ عقل و عشق؛ حکمرانی صالح؛ امام موسی صدر | ||
| عنوان مقاله [English] | ||
| The Model of Righteous Governance in the Qur’anic Interpretation of Imam Musa al-Sadr | ||
| نویسندگان [English] | ||
| Sharif Lakzaei | ||
| Associate Professor, Department of Political Philosophy, Research Institute of Political Sciences and Thought, Islamic Sciences and Culture Academy, Qom, Iran | ||
| چکیده [English] | ||
| In the contemporary world, where societies encounter extensive cultural, religious, and ethnic diversity, the issue of righteous governance and the attainment of an efficient model for managing such diversity constitutes one of the fundamental challenges in political thought and social administration. Multicultural and multi-religious societies, often due to fundamental differences in values and interests, face risks such as division, distrust, discrimination, and serious challenges in realizing justice and peaceful coexistence. The central question addressed in this article is how, by drawing upon Qur’anic teachings—and particularly their interpretation by a thinker such as Imam Musa al-Sadr—one can present a model for desirable and ethical governance in such societies; a model that, while remaining faithful to religious principles, also attends carefully and strategically to the exigencies of the contemporary era and urgent social needs. The primary objective of this study is to extract and explain the principles and central components of righteous governance based on Imam Musa al-Sadr’s interpretation of the Noble Qur’an. The author endeavors to show how al-Sadr’s particular approach to divine verses can provide political and social leaders of today with practical and applicable strategies for establishing justice, solidarity, and lasting peace in culturally diverse societies. Emphasis on concepts such as trust in God, peaceful coexistence, solidarity among believers, and the integration of rationality and emotion—which are prominent in the thought of Imam Musa al-Sadr—offers a new perspective on governance that can contribute both to the development of related theories in political science and Islamic political studies, and to practical applications for policymakers, elites, and governance actors. The research method employed in this article is the analytical–interpretive method, making use of library data and textual analysis. The author, with direct reference to Qur’anic verses and al-Sadr’s exegetical works, particularly the collection Step by Step with the Imam, has sought to extract and examine the key themes of the model of righteous governance within the framework of ethical, social, and educational discussions. The research is organized both from the perspective of the social interpretation of the Qur’an and from a problem-oriented approach to the challenges of contemporary governance. Accordingly, the article adopts an interdisciplinary perspective, utilizing the achievements of modern political philosophy while correlating them with the thought of Imam Musa al-Sadr. The findings demonstrate that, from al-Sadr’s viewpoint, righteous governance requires adherence to several key principles: first, reliance upon God and avoidance of arrogance and self-centeredness, which prevents rulers from succumbing to despotism and deviation and safeguards them from moral perils such as pride and oppression; as the experience of the Battle of Ḥunayn illustrates, neglect of divine reliance leads governance to failure. Second, the primacy of peaceful coexistence with religious and cultural minorities, which in al-Sadr’s political thought rests on three elements: mutual respect, mutual trust, and mutual assurance. Practical examples from al-Sadr’s conduct—such as attending Christian monastic ceremonies, defending the rights of non-Muslim citizens, and striving for religious unity—manifest the dynamism of these principles in reality. Third, special emphasis on the solidarity of believers and responsibility beyond individual and geographical boundaries, so that all people of truth feel accountable for each other’s destiny and extend mutual support. Fourth, the integration of reason and love in administering society; righteous governance must be a synthesis of rationality, fairness, and compassion so that it can address both the material needs and the emotional, ethical, and spiritual dimensions of human life. The findings also show that although these principles overlap with modern concepts such as cultural pluralism, public legitimacy, and social solidarity, their fundamental distinction lies in their divine foundation and their emphasis on ethics and spirituality. This form of governance is considered an alternative to the instrumental rationality and excessive individualism dominant in the liberal tradition, while simultaneously offering an ethical and social response to the challenges of the age. In conclusion, the present article highlights the idea that the integration of religious (Qur’anic) teachings, social interpretation, and practical experiences of Muslim leaders can provide a new and indigenous model for effective, just, and humane governance in today’s multicultural and multi-religious societies. This model, while contributing to the theoretical development and scientific literature on religious governance, will also serve as a source of inspiration for practical action in the fields of politics and social administration. | ||
| کلیدواژه‌ها [English] | ||
| Governance, Reliance on God, Peaceful Coexistence, Solidarity of Believers, Reason and Love, Righteous Governance, Imam Musa Al-Sadr | ||
| مراجع | ||
|
قرآن کریم.
اباذری، عبدالرحیم. (1381). امام موسی صدر. تهران: جوانه رشد.
خمینی، سید روح‌الله. (بی‌‌تا). کشف اسرار. بی‌جا: بی‌نا.
صدر، سید موسی. (1396). گام به گام با امام. (ج2، 10). تهران: مؤسسه فرهنگی تحقیقاتی امام موسی صدر.
صدرالمتألهین، محمد بن ابراهیم (ملاصدرا). (1385). الشواهد و الربوبیه. مترجم و مفسر: جواد مصلح. تهران: سروش.
عالی، محمدباقر؛ غضنفری، مهدی؛ پورصادق، ناصر؛ پورعزت، علی‌اصغر. (1403). تعریف حکمرانی (فراترکیب چیستی حکمرانی). حکمرانی متعالی، 5(2)، صص63-89.
لک‌‌زایی، شریف. (1397). درآمدی بر اندیشه سیاسی امام موسی صدر. قم: پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی.
لک‌‌زایی، شریف. (2023). مکونات الحوکمة فی تفسیر القرآن للإمام السید موسى الصدر، 2(2)، صص9-30. | ||
|
آمار تعداد مشاهده مقاله: 51 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 18 |
||