آمار
| تعداد نشریات | 54 |
| تعداد شماره‌ها | 2,530 |
| تعداد مقالات | 35,882 |
| تعداد مشاهده مقاله | 15,482,297 |
| تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 7,082,696 |
نقد اشکال شیخ حر عاملی به دوری بودن استدلال موافقین تفسیر قرآن | ||
| مطالعات علوم قرآن | ||
| دوره 7، شماره 1 - شماره پیاپی 23، مهر 1404، صفحه 133-161 اصل مقاله (2.15 M) | ||
| نوع مقاله: مقاله پژوهشی | ||
| شناسه دیجیتال (DOI): 10.22081/jqss.2025.71167.1357 | ||
| نویسنده | ||
| مصطفی نیلی* | ||
| موسسه آموزش عالی ائمه اطهار علیهم السلام | ||
| تاریخ دریافت: 01 اسفند 1403، تاریخ بازنگری: 16 اردیبهشت 1404، تاریخ پذیرش: 21 شهریور 1404 | ||
| چکیده | ||
| موضوع حجیت فهم و تفسیر قرآن توسط غیرمعصومین یکی از مباحث چالش‌برانگیز و دیرین در میان فقها و محدثین شیعه به‌شمار می‌رود. این اختلاف، از همان آغاز اسلام نشأت گرفته و همچنان به حیات خود ادامه داده است و تفکرات گوناگونی درباره تفسیر قرآن شکل گرفته است. از جمله این تفکرات، جریان اخباریگری است که بر لزوم تفسیر قرآن همراه با روایات معصومین(ع) تأکید می‌کند و در صورت عدم‌بهره‌گیری از این روایات، تفسیر را جایز نمی‌داند. یکی از شخصیت‌‌های برجسته در این دیدگاه، شیخ حر عاملی است که در کتاب الفوائد الطوسیة، دلایلی را در اثبات حجت نبودن ظواهر قرآن و منع تفسیر آن بدون رجوع به روایات ارائه می‌دهد. یکی از مهمترین استدلال‌های وی، نظریه دوری است که با سه بعد مختلف مطرح شده و از توانمندی استدلالی او حکایت دارد. در این پژوهش، با استفاده از رویکردی نقادانه و روش تحقیق توصیفی و تحلیلی، به تحلیل و بررسی این ادله پرداخته شده است. هدف از این بررسی، ارائه پاسخ‌های نقضی و حلی به دلایل او و اثبات این مسئله است که براساس دیدگاه غالب دانشمندان شیعه و اهل سنت، ظواهر آیات قرآن کریم از حجیت برخوردارند و بر این اساس، تفسیر قرآن توسط غیرمعصومین نه تنها جایز، بلکه ضرورت انکارناپذیر برای فهم صحیح دین تلقی می‌شود. | ||
| کلیدواژه‌ها | ||
| اخباریان؛ شیخ حر عاملی؛ الفوائد الطوسیة؛ حجیت ظواهر قرآن؛ جواز تفسیر؛ استدلال دور | ||
| عنوان مقاله [English] | ||
| A Critique of Sheikh Hurr Amili’s Objection to the Remoteness Argument of Supporters of Quranic Interpretation | ||
| نویسندگان [English] | ||
| Mostafa Nili | ||
| Higher Education Institute of Athar Imams (peace be upon them). | ||
| چکیده [English] | ||
| The issue of the authority (hujjiyyah) of understanding and interpreting the Quran by non-infallibles is one of the longstanding and contentious topics among Shia jurists and hadith scholars. This disagreement dates back to the very beginning of Islam and continues to the present day, giving rise to various approaches to Quranic exegesis. Among these approaches is the Akhbari school, which insists that the Quran must be interpreted only in conjunction with the narrations of the Infallibles (peace be upon them) and deems any interpretation without recourse to these narrations impermissible. Sheikh Hurr Amili, a prominent Shia scholar of the Safavid era and a key proponent of the Akhbari thought, addressed this issue in his book al-Fawa’id al-Tusiyyah. In it, he presented arguments against the permissibility of interpreting the Quran independently and questioned the applicability of the apparent meanings (zawahir) of the Quranic text as muhkamat (clear and decisive verses). His views remain a subject of scholarly debate and critique. One of the arguments he offered in support of his position is based on the concept of circular reasoning (dawr). However, since the interpretation of the Quran directly affects the understanding of religion, Islamic beliefs, lifestyle, and the application of religious rulings, it is noteworthy that Sheikh Hurr Amili—despite belonging to the Akhbari school, which typically dismisses rational argumentation—resorted to logical reasoning and discussed these issues in a work like al-Fawa’id al-Tusiyyah, which reflects his theological stance. This makes a critical analysis of his views essential. This research aims to examine and critique Sheikh Hurr Amili’s arguments, particularly his reasoning regarding the circularity of Quranic interpretation, and to highlight the strengths and weaknesses of his analyses—especially concerning the permissibility of interpreting the Quran. Using a descriptive-analytical method, the study investigates the evidence he provides for the alleged circularity in interpreting the Quran. Despite extensive searches among existing studies, no research directly dedicated to this specific topic was found. However, related works include ‘Ulum al-Quran ‘ind al-Mufassirin (Quranic Sciences among the Exegetes) by Markaz al-Thaqafa wa al-Ma‘arif al-Quraniyya; Akhbariyyah (History and Beliefs) by Ebrahim Beheshti; Mabani Tafsir al-Quran (Foundations of Quranic Exegesis) by Reza Modarres; the article “The Authority of Understanding and Interpreting the Quran by Non-Infallibles in Shia Narrations” by Kazem Qazizadeh and Mohaddeseh Moghiminezhad Davarani; and the article “An Examination the Akhbari Theory on the Non-Authority of Quranic Apparent Meanings” by Mohammad Javad Salmanpour. A review of these works reveals that none has comprehensively and exclusively dealt with the topic under study. Therefore, this paper explores the issue in detail for the first time. This study aims to provide both naqdi (refutational) and halli (resolving) responses to Sheikh Hurr Amili’s arguments and to demonstrate that, according to the majority of Shia and Sunni scholars, the apparent meanings of the Quranic verses possess authoritative value. On this basis, the interpretation of the Quran by non-infallibles is not only permissible but also an indispensable necessity for the correct understanding of religion. The study shows that Sheikh Hurr Amili sought to present a logical argument to prove the impermissibility of interpreting the Quran without the narrations and to deny the authority of the Quran’s apparent meanings. However, as demonstrated, his reasoning faces multiple objections—both refutational and resolving—such as the problem of circularity in relying on the Quran’s authority while validating it through hadith, or the establishment of the authority of the Quran’s apparent meanings through various arguments, including rational proof and the sira ‘uqala’iyya (practice of rational people). Moreover, his general claim that the Quran is qat‘i al-sudur (certain in transmission) but zanni al-dalalah (probable in meaning), as opposed to hadith, is countered by multiple evidences. From these findings, it can be concluded that, according to the well-established opinions of leading Shia and Sunni scholars, the apparent meanings of the Quran are authoritative, and consequently, interpreting the Quran is permissible—indeed, based on strong evidence, it is deemed a necessity. Only Akhbari scholars, such as Sheikh Hurr Amili, due to their foundational differences, maintain the impermissibility of interpreting the Quran without recourse to narrations, a position rejected by exegetes (mufassirun) and usulis (principlists). | ||
| کلیدواژه‌ها [English] | ||
| Akhbaris, Sheikh Hurr Amili, Al-Fawa’id al-Tusiya, authority of apparent meanings of the Qur’an, permissibility of interpretation, remoteness argument | ||
| مراجع | ||
|
* قرآن کریم.
ابوحیان، محمد بن یوسف. (1420ق). البحر المحیط فی التفسیر (ج1). بیروت: دارالفکر.
بابایی، علی‌اکبر. (1381). مکاتب تفسیری (ج1). تهران: سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاه‌ها (سمت).
بهشتی، ابراهیم. (1391). اخباریگری (تاریخ و عقاید). قم: موسسه علمی فرهنگی دارالحدیث.
جرجانی، علی بن محمد. (1370). التعریفات. تهران: ناصر خسرو.
حر عاملی، محمد بن حسن. (1403ق). الفوائد الطوسیة. قم: بی‌نا.
حر عاملی، محمد بن حسن. (1409ق). تفصیل وسائل الشیعه الی تحصیل مسائل الشریعه (ج1). قم: مؤسسة آل البیت.
خاقانی، علی بن حسین. (1404ق). رجال الخاقانی. قم: مکتب الاعلام السلامی.
ذهبی، محمدحسین. (بی‌تا). التفسیر و المفسرون. بیروت: دار إحیاء التراث العربی.
راغب اصفهانی، حسین. (1412ق). المفردات فی غریب القرآن. بیروت: دارالعلم.
رستمی، علی‌اکبر. (1380). آسیب‌شناسی و روش‌شناسی تفسیر معصومان^ (ج1). رشت: کتاب مبین
سلمان‌پور، محمدجواد. (1383). «بررسی نظریه‌ی اخباریین در عدم حجیت ظواهر قرآن». نشریه علوم انسانی الزهراء. 14(50). صص 105 ـ 134.
صدر، محمدباقر. (1400ق). بحوث فی علم الاصول. بیروت: دارالاسلامیه.
طاهری، حبیب الله. (1377). درس‌هایی از قرآن (ج2). قم: اسوه.
طباطبایی، سیدمحمدحسین. (بی‌تا). بدایة الحکمة. قم: دفتر انتشارات اسلامی.
طباطبایی، سیدمحمدحسین. (1353). قرآن در اسلام. تهران: دارالکتب الاسلامیه.
طباطبایی، سیدمحمدحسین. (1390ق). المیزان فی تفسیر القرآن (ج1، 3، 12). بیروت: مؤسسة الأعلمی للمطبوعات.
طباطبایی، محمدکاظم. (1390). منطق فهم حدیث. قم: موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی.
طوسی، محمد بن حسن. (1417ق). العدة فی اصول الفقه (ج1). قم: محمدتقی علاقبندیان.
فاضل موحدی لنکرانی، محمد. (1428ق). دراسات فی الأصول (ج3). قم: مرکز فقه الائمه الاطهار.
قاضی‌زاده، کاظم؛ مقیمی‌نژاد داورانی، محدثه. (1390). «حجیت فهم و تفسیر غیرمعصومین از قرآن کریم در روایات شیعه». حدیث‌پژوهی. 3(6)، صص 221ـ 250.
کلینی، محمد بن یعقوب. (1429ق). الکافی (ج1). قم: دارالحدیث.
مجلسی، محمدباقر. (1403ق). بحارالانوار (ج92). بیروت: بی‌نا
مرکز الثقافه و المعارف القرآنیه. (1374). علوم القرآن عند المفسرین. قم: نشر مکتب الإعلام الإسلامی
مسعودی، عبدالهادی. (1389). درسنامه فهم حدیث. قم: انتشارات زائر.
مظفر، محمد رضا. (1379). المنطق. قم. جامعه مدرسین حوزه علمیه دفتر انتشارات اسلامی
معارف، مجید. (1387). شناخت حدیث (مبانی فهم متن ـ اصول نقد سند). تهران: نبأ.
معرفت، محمد‌هادی. (1418ق). التفسیر و المفسرون فی ثوبه القشیب. مشهد: الجامعة الرضویة للعلوم الإسلامیة.
مودب، رضا. (1386ق). مبانی تفسیر قرآن. قم: دانشگاه قم.
| ||
|
آمار تعداد مشاهده مقاله: 28 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 24 |
||