آمار
| تعداد نشریات | 54 |
| تعداد شماره‌ها | 2,558 |
| تعداد مقالات | 36,255 |
| تعداد مشاهده مقاله | 16,343,206 |
| تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 7,400,889 |
یادداشت‌های لغوی و ادبی (5) نکاتی دربارۀ فارسیات ابونواس | ||
| آینه پژوهش | ||
| دوره 36، شماره 213، مرداد و شهریور 1404، صفحه 259-278 اصل مقاله (756.58 K) | ||
| نوع مقاله: پژوهشی | ||
| شناسه دیجیتال (DOI): 10.22081/jap.2025.78388 | ||
| نویسنده | ||
| آریا طبیب زاده* | ||
| تاریخ دریافت: 20 مهر 1404، تاریخ پذیرش: 20 مهر 1404 | ||
| چکیده | ||
| در این یادداشت که برگرفته از رسالۀ کارشناسی ارشد اینجانب (طبیب‌زاده، 1404) است، به بررسی منشأ اصطلاح «فارسیات» (یعنی متون عربی‌ای که در آنها از عناصر واژگانی فارسی و برخی زبان‌های ایرانی دیگر جهت برجسته‌سازی در متن استفاده می‌شود) پرداخته‌ام و نکاتی را پیرامون فارسیات منظوم طرح کرده‌ام. در بخش اول یادداشت، بحث می‌کنم که استفاده از لفظ «فارسیة/ فارسیات» برای اشاره به متونی که در آنها عناصر واژگانی فارسی ـ و برخی زبان‌های ایرانی دیگر چون فارسی میانه و سغدی ـ در ضمن عبارات عربی درج شده، در متون قدیم عربی و فارسی شاهد ندارد و اصطلاح مذکور بسیار متأخر است. به باور نگارنده، این اصطلاح را نخستین‌بار مجتبی مینوی (1333) وضع کرد و پس از او آن‌چنان در تحقیقات محققان ایرانی و غربی دربارۀ ابونواس جاافتاد که منشأ آن فراموش شد؛ به گونه‌ای که گویی که این اصطلاح از زمان خود ابونواس در عربی رایج بوده است. همچنین براساس تقریرات استاد علی‌اشرف صادقی، تصریح می‌کنیم که در فارسیات، عناصر واژگانیِ آمیخته به عبارات عربی صرفاً ریشۀ «فارسی» (به معنی «فارسی دری») ندارد و در این متون، لغاتی از زبان‌های ایرانی دیگر همچون پهلوی و سغدی نیز درج شده است؛ بنابراین «فارسیات» یعنی متون عربی آمیخته به عناصر واژگانی مأخوذ از زبان ایرانیان (گفتنی است که در متون عربی کهن و متونِ فارسیِ متأثر از آن منابع عربی نیز، لفظ «فارسیة» می‌تواند دلالت به مطلقِ زبان ایرانیان داشته باشد و لزوماً به‌معنای فارسی دری نیست). به عبارت دیگر، می‌توان گفت که «فارسیات» را باید به معنای «ایرانیات» دانست که البته لفظ اخیر، افزون بر ویژگی زبان‌شناختی این اشعار، اغراض و مضامین آنها را هم به‌روشنی بیان می‌کند. در بخش دوم یادداشت، به بررسی انواع فارسیات منظوم پرداخته‌ام و انطباق این نوع در شعر عربی و نیز برخی نمونه‌های مشابه در ادب فارسی را با مفهومِ جهانی شعر آمیخته یا شعر ماکارونی (macaronic poetry) نشان می‌دهم؛ همچنین از برخی اغراضِ شاعرانِ فارسیه‌سرا در سرودن این نوع شعر و برخی فواید این اشعار در مطالعات تاریخ زبان و فرهنگ ایرانی بحث می‌کنم. نگارنده امیدوار است بتواند بحث حاضر را در شماره‌های آتی پی بگیرد و متن مصحَّح برخی فارسیات نویافته و مهمِ ابونواس را به همراه توضیحاتی دربارۀ آنها، از رسالۀ کارشناسی ارشد خود استخراج و ارائه کند. | ||
| کلیدواژه‌ها | ||
| فارسیات؛ ابونواس؛ فارسیات ابونواس؛ شعر عربی؛ شعر فارسی؛ فارسی در عربی؛ تاریخ زبان فارسی؛ زبان‌شناسی تاریخی؛ زبان‌شناسی تاریخی فارسی؛ زبان‌شناسی تاریخی عربی | ||
| عنوان مقاله [English] | ||
| Linguistic and Literary Notes (5): Notes on Abū Nuwās’ Fārisiyyāt ‘Perso-Arabic Macaronic Verses’ | ||
| نویسندگان [English] | ||
| Arya tabibzadeh | ||
| چکیده [English] | ||
| This paper is based on my master’s dissertation, which I have recently defended at University of Tehran (Tabibzadeh 2025). The dissertation provides a thorough discussion of Perso-Arabic macaronic verses (also known as Fārisiyyāt) attributed to Abū Nuwās (c.a. 8th-9th CE), focusing mostly on data relevant to Persian historical linguistics, and presents a critical edition of over 240 such couplets. This edition is based on numerous and significant manuscripts of the Dīwān, including its three well-known 10th-century recensions (see Wagner 1956, 1), and the critical edition of the Dīwān of Abū Nuwās by Ewald Wagner and Gregor Schoeler (Abū Nuwās 1972-2006) as well. In the dissertation, each couplet is accompanied by a Persian translation, and the ambiguities and the difficulties of some couplets are elucidated in the commentary. The present paper consists of two parts: in the first part, I discuss the history of the use of the term Fārisiyyāt to refer Arabic texts -mostly poetic but also prose texts- that features Persian linguistic elements -such as words, phrases and sentences- embedded in the Arabic context. It is shown that there is no attestation of the word Fārisiyyah (pl. Fārisiyyāt) in medieval Arabic and Persian texts as a term referring to such macaronic texts, and instead, Fārisiyyah/Fārisiyyāt simply designates the Persian language itself, or Persian words, or works composed in Persian. In fact, it was Mojtaba Minovi (1954) who used Fārisiyyāt for the first time as a term for Abū Nuwās’ macaronic verses. After Minovi, this term, which could now refer to any Perso-Arabic macaronic poetic or prose text, became so common among both Iranian and Western scholars that its origin was forgotten. It was even occasionally considered a traditional term in Arabic literature. It is noteworthy that the term Fārisiyyah/Fārisiyyāt in this recent meaning (i.e. Perso-Arabic macaronic texts), denotes Arabic literary works containing non-Arabic linguistic elements that were taken not only from early New Persian, but also from other Iranian language such as Middle Persian and Sogdian. Thus, the term has a similar denotation to the general meaning of the word Fārisiyyah in the Medieval Arabic texts, as well as the medieval Persian texts influenced by Arabic sources, where Fārisiyyah denotes ANY Iranian language spoken by Persians and NOT ONLY New Persian -or the same al-dariyyah or Darī- (I owe this point to dear Professor Ali Ashraf Sadeghi). In the second part, I analyze the structure of Perso-Arabic macaronic verses in Arabic poetry, focusing on those composed by Abū Nuwās, and introduce two types of the macaronic verses distinguished based on the way that the Persian elements are embedded in their Arabic context. Furthermore, I discus some motivations for composing Perso-Arabic macaronic verses and finally, provide some data from Abū Nuwās’ macaronics significant for Persian historical linguistics. | ||
| کلیدواژه‌ها [English] | ||
| Fārisiyyāt, Macaronic Poetry, Perso-Arabic Macaronics, Abū Nuwās, Language Contact, Arabic, Persian, Persian in Arabic, Historical Linguistics | ||
| مراجع | ||
|
| ||
|
آمار تعداد مشاهده مقاله: 273 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 76 |
||